του Γεώργιου Μπάλτα*
Η έρευνα του Εργαστηρίου Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών αποκαλύπτει εδώ και 17 χρόνια τις εξελίξεις που δημιουργούνται στην καταναλωτική συμπεριφορά.
Τα δεδομένα της σημερινής έρευνας δείχνουν πως ο συνδυασμός των αυξήσεων στο κόστος της ενέργειας και των ανατιμήσεων στα προϊόντα καθημερινής χρήσης επιδρά αφενός στην ίδια την καταναλωτική συμπεριφορά και αφετέρου στις προσδοκίες των καταναλωτών για την οικονομική κατάστασή τους.
Ειδικότερα, τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν τεράστιες αυξήσεις στα έξοδα ηλεκτρικού ρεύματος, θέρμανσης και μετακίνησης. Οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί συμπιέζονται βίαια και αυτό επιφέρει αισθητή μείωση ακόμα και στη δαπάνη στον κλάδο των σουπερμάρκετ. Αυτό είναι μάλλον ανησυχητικό φαινόμενο, καθώς αυτή η δαπάνη είναι χαρακτηριστικά ανθεκτική στην οικονομική στενότητα. Όταν η δαπάνη για τόσο βασικά είδη υποχωρεί αισθητά αποκαλύπτει ένα μεγάλο πρόβλημα που δεν εντοπίζεται μόνο στα ασθενέστερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας.
Οι εξωφρενικές τιμές της ενέργειας σήμερα δεν έχουν μόνο άμεση, πρωτογενή επίπτωση στη συμπεριφορά των καταναλωτών μέσω της αφαίμαξης των οικογενειακών προϋπολογισμών. Έχουν επιπλέον σοβαρές δευτερογενείς επιπτώσεις. Αυξάνουν πολύ το κόστος παραγωγής και λειτουργίας των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια προκαλούν ισχυρό κύμα ανατιμήσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες. Οι ανατιμήσεις αυτές περιορίζουν ακόμα περισσότερο το πραγματικό εισόδημα και υποβαθμίζουν σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των καταναλωτών. Επισημαίνεται ότι αυτή τη φορά, σε αντίθεση με πληθωριστικές περιόδους παλαιότερων δεκαετιών, οι αποδοχές της πλειονότητας των εργαζομένων δεν ακολουθούν την πορεία των τιμών και δεν προσαρμόζονται στο κόστος διαβίωσης.
Από οικονομικής πλευράς, οι αποτιμήσεις του έτους 2021 και οι προσδοκίες των καταναλωτών για το έτος 2022 δεν είναι θετικές, με την επιδείνωση και τη στασιμότητα να κυριαρχούν τόσο στις αποτιμήσεις του 2021 όσο και στις προσδοκίες για το 2022.
Τα ευρήματα αυτά είναι εύλογα καθώς ακρίβεια και πανδημία δοκιμάζουν ξανά την ελληνική κοινωνία που έχει ήδη υποστεί τις πολύπλευρες συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης και των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής.
Ένα αισιόδοξο στοιχείο στα δεδομένα της έρευνας είναι το πολύ ισχυρό καταναλωτικό κίνημα προτίμησης στα προϊόντα «Made in Greece» που αφορά συμπεριφορές αλληλεγγύης και αυτοσυντήρησης που αναπτύσσονται στην ελληνική κοινωνία. Η προτίμηση στα προϊόντα ελληνικής προέλευσης και κατασκευής μπορεί να συμβάλλει στην παραγωγική ανασυγκρότηση, στην επιβίωση της μικρομεσαίας επιχείρησης, στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου και στη μείωση της ανεργίας. Επισημαίνεται ότι οι προτιμήσεις των καταναλωτών στα προϊόντα ελληνικής παραγωγής δεν επηρεάστηκαν από το αρνητικό κλίμα της περιόδου. Αυτό δείχνει ότι η ελληνική παραγωγή δεν συνιστά ακριβότερη αγοραστική επιλογή και οι προτιμήσεις για αυτήν έχουν αξιοσημείωτη διαχρονική σταθερότητα.
*καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών
