της Michelle Langrand*
Ο πόλεμος στην Ουκρανία κλονίζει τις παγκόσμιες αγορές τροφίμων, απειλώντας να προκαλέσει παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Ήδη οι χώρες που βρίσκονται σε μεγάλη πίεση, όπου εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα, χρειάζονται απεγνωσμένα βοήθεια, αλλά τα κονδύλια για την παροχή βοήθειας στερεύουν.
Περίπου 18 εκατομμύρια άνθρωποι στο Κέρας της Αφρικής δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τρόφιμα. Επιπλέον 17 εκατομμύρια άνθρωποι στην Υεμένη αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας, ενώ το ίδιο ισχύει και για περίπου 4,5 εκατομμύρια κατοίκους της Αϊτής. Αυτοί είναι μερικοί από τους συγκλονιστικούς αριθμούς που αποκάλυψαν οι υπηρεσίες του ΟΗΕ τον τελευταίο μήνα, καθώς η αύξηση των τιμών των τροφίμων, των καυσίμων και των λιπασμάτων απειλεί να εκθέσει περαιτέρω τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στον κόσμο.
Οι οικονομίες ορισμένων από αυτές τις χώρες έχουν καταρρεύσει από τις πολυετείς συγκρούσεις, την κλιματική αλλαγή και, πιο πρόσφατα, την πανδημία. Η διακοπή των εξαγωγών σιτηρών από την Ουκρανία και τη Ρωσία, οι οποίες συγκαταλέγονται στους κορυφαίους παραγωγούς αυτών των βασικών ειδών διατροφής, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αριθμό χωρών που επιβάλλουν εμπορικούς φραγμούς στις εξαγωγές τροφίμων, οδηγούν τις τιμές των βασικών τροφίμων στα ύψη.
«Έχουμε πρωτοφανείς προκλήσεις σε όλο τον κόσμο σχετικά με αυτή την κατάσταση και δεν φαίνεται να βελτιώνεται», δήλωσε στη Geneva Solutions ο Tomson Phiri, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης (WFP).
Επιλέγοντας «ποιος θα φάει και ποιος όχι»
Το WFP εργάζεται στις πιο ευάλωτες περιοχές του κόσμου για την παροχή άμεσης ανακούφισης σε όσους έχουν ανάγκη. Ο Phiri δήλωσε ότι ο προϋπολογισμός των 18 εκατομμυρίων δολαρίων του οργανισμού του ΟΗΕ από την αρχή του έτους απέχει πλέον πολύ από το να καλύψει τις ανάγκες. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι απαιτούνται επιπλέον 777 εκατομμύρια δολάρια για το σχέδιο έκτακτης ανάγκης, ιδίως για τις χώρες όπου η ανταπόκριση είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.
«Στην Υεμένη, έπρεπε να μειώσουμε στο μισό τις μερίδες φαγητού για οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους, ώστε να δώσουμε προτεραιότητα σε πέντε εκατομμύρια ανθρώπους που λιμοκτονούσαν. Το ίδιο και στη Συρία», είπε.
«Πρέπει να επιλέξουμε ποιος θα φάει και ποιος όχι».
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις αναγκάστηκαν να μοιράσουν τους πόρους τους για να βοηθήσουν και την Ουκρανία, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μείνει χωρίς εισόδημα, σπίτι και φαγητό. «Το WFP έχει έλλειψη 590 εκατομμυρίων δολαρίων για να μπορέσει να ενισχύσει τη βοήθειά μας ώστε να φτάσει σε 6 εκατομμύρια ανθρώπους [στην Ουκρανία] μέσα στους επόμενους τρεις μήνες», δήλωσε ο Phiri, ο οποίος επισκέπτεται αυτή τη στιγμή τη χώρα.
Η Ουκρανία, η οποία αποτελούσε παλαιότερα πηγή εφοδιασμού για τον οργανισμό, έχει τώρα ανάγκη τη βοήθειά του. Περίπου 12.000 μετρικοί τόνοι σιταριού που παράγονται τοπικά έχουν βοηθήσει στην ανακούφιση ορισμένων αναγκών εντός της χώρας, δήλωσε ο Phiri. Σημείωσε επίσης ότι ορισμένες από τις συμβάσεις τους έχουν ακυρωθεί και οι εξαγωγές έχουν τεθεί σε αναστολή, συμπεριλαμβανομένων 30.000 μετρικών τόνων σιταριού που προορίζονταν κυρίως για τη δυτική Κεντρική Αφρική.
Αλλά το πρόβλημα δεν είναι η διαθεσιμότητα. «Το WFP έχει εναλλακτικές πηγές από τη διεθνή αγορά, σε περίπτωση που συνεχιστούν αυτές οι διαταραχές», δήλωσε ο Phiri. «Αλλά οι τιμές έχουν αυξηθεί λόγω της σύγκρουσης, οπότε αυτό σημαίνει επίσης αύξηση του λειτουργικού κόστους για το WFP σε μια εποχή που δεν έχουμε αρκετά χρήματα».
Εκτός από την αύξηση της ανάγκης για κεφάλαια, η Ουκρανία έχει επίσης αποσπάσει την προσοχή από άλλες κρίσεις, καθώς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν στρέψει σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον τους προς την κατεχόμενη χώρα.
«Μερικές φορές δεν έχεις την ανάλογη προβολή για να στρέψεις την προσοχή του κόσμου στη δυσχερή θέση αυτών που είναι φτωχοί και πεινασμένοι», είπε, αναφέροντας τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη.
«Αυτές είναι μερικές από τις ξεχασμένες κρίσεις και η πρόκλησή μας τώρα είναι να πούμε στον κόσμο ότι εκτός από αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία, υπάρχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι που βρίσκονται σε εξίσου άσχημη κατάσταση».
Η μόνιμη κλιματική απειλή
Ενώ ο πόλεμος θα μπορούσε να είναι αυτό που σπρώχνει τις χώρες στο χείλος του γκρεμού, δεν είναι ο μόνος παράγοντας επιδείνωσης. Στη Δυτική Αφρική, ο αριθμός των ανθρώπων που πεινούν έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς οι ξηρασίες προκαλούν αποτυχίες στις καλλιέργειες χρόνο με το χρόνο.
Στην Ανατολική Αφρική, τρεις διαδοχικές περίοδοι ξηρασίας έχουν ξηράνει τα εδάφη. Χωρίς βοσκότοπους για να φάνε και νερό για να πιούν, τα ζώα πεθαίνουν, αναγκάζοντας τους κτηνοτρόφους να μετακινηθούν σε άλλα μέρη προς αναζήτηση βοσκοτόπων. Και οι προβλέψεις για βροχές φέτος δεν είναι καλύτερες.
Έξι περιοχές της Σομαλίας θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν λιμό μέσα σε λίγους μήνες, αν η περίοδος των βροχών αποτύχει, σύμφωνα με το WFP. Ένας λιμός αποφεύχθηκε τελευταία φορά το 2017 χάρη στην ανθρωπιστική βοήθεια, ανέφερε ο οργανισμός σε ανακοίνωσή του, αλλά αυτή τη φορά μπορεί να μην είναι αρκετή, καθώς το χάσμα μεταξύ των αναγκών και των διαθέσιμων πόρων έχει διευρυνθεί στα 149 εκατ. δολάρια.
Σύμφωνα με πρόσφατες προβλέψεις του Πανεπιστημίου της πολιτείας του Κολοράντο, η φετινή περίοδος τυφώνων στον Ατλαντικό, που θα ξεκινήσει τον Ιούνιο, θα είναι πιο ενεργή από ό,τι συνήθως, θέτοντας σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή. Οι χώρες της Κεντρικής Αμερικής Γουατεμάλα και Ονδούρα βρίσκονται ήδη σε δύσκολη θέση, καθώς οι φτωχοί αγρότες έχουν πληγεί σοβαρά από τις γεωργικές απώλειες από μια πολύ ξηρή περίοδο πέρυσι και τους τυφώνες Γιώτα και Έτα το 2020.
Τα νησιά της Καραϊβικής, συμπεριλαμβανομένης της Αϊτής που εξακολουθεί να ανακάμπτει από τον σεισμό του 2021, έχουν 60% πιθανότητα να έρθουν αντιμέτωπα με μια καταιγίδα κατηγορίας 3-5, σύμφωνα με τις προβλέψεις των εμπειρογνωμόνων.
Η απειλή που θέτει ο πόλεμος για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια έχει επίσης ρίξει φως στα τρωτά σημεία των παγκόσμιων επισιτιστικών συστημάτων. «Ο κόσμος τείνει να εξαρτάται υπερβολικά από μια πολύ μικρή ομάδα χωρών για την παραγωγή των διατροφικών μας αναγκών», δήλωσε ο Phiri. Σημείωσε, μάλιστα, ότι οι χώρες μπορούν να ενισχύσουν την τοπική παραγωγή, υποστηρίζοντας τους αγρότες τους όχι μόνο για τα προς το ζην αλλά και για τις εξαγωγές.
*Δημοσιογράφος, Geneva Solutions
**πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
