του Δημήτριου Βουδούρη*
Η σύρραξη µεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ξεκίνησε στις 24/2. Στη σύρραξη αυτή, έμμεσα, εμπλέκεται και η Δύση, επιβάλλοντας στη Ρωσία αλλεπάλληλες κυρώσεις, ενώ η Ρωσία –σε αντίποινα– απειλεί να κλείσει τη στρόφιγγα παροχής ενέργειας προς τις χώρες της Δύσης. Μία πολεμική σύρραξη, συνήθως, έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια. Αυτό το οποίο δεν φαίνεται να έχει τέλος είναι το νέο ψυχροπολεμικό μέτωπο μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. H Ρωσία είναι ο 5ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για την Ε.Ε. και ο κυριότερός της προμηθευτής ενέργειας, ενώ, για την Αμερική, η Ρωσία είναι ο νούμερο 30 εμπορικός της εταίρος. Ίδια απόκλιση υπάρχει και ως προς την έκθεση των επενδύσεων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, σε σύγκριση με αυτές των αμερικανικών. Συμπερασματικά, οι οικονομίες της Ευρώπης κινδυνεύουν να υποστούν δυσανάλογες επιπτώσεις σε σύγκριση με αυτήν της Αμερικής. Όποια κύρωση εναντίον της Ρωσίας ή ακόμη και απειλή περί περαιτέρω κυρώσεων, ενδεχομένως να καταλήξει ως αυτοτιμωρία για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι η γεωπολιτική αυτή ένταση οδήγησε τις αγορές της Ευρώπης στο να καταγράφουν τις χειρότερες επιδόσεις από το ξέσπασμα της πανδημίας.
H παροδικά συνεχιζόμενη έντονη μεταβλητότητα στις χρηματιστηριακές αγορές είναι φυσιολογική και αναμενόμενη. Άλλωστε, από τις μεγάλες διακυμάνσεις προκύπτουν και τα μεγάλα οφέλη-κέρδη, γι’ αυτούς, βέβαια, που χειραγωγούν τις αγορές αυτές. Οι αρνητικές επιπτώσεις όμως στις λοιπές αγορές και δη στις πραγματικές οικονομίες, θα έχουν, δυστυχώς, διάρκεια όσο οι τιμές στην ενέργεια θα παραμένουν υψηλές.
Το ρούβλι υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου στο χαμηλότερο των τελευταίων 15 μηνών. Η ισοτιμία στις αρχές Μαρτίου έφτασε στα 145 ρούβλια το 1 δολάριο. Όμως, παρά τις αλλεπάλληλες δυτικές κυρώσεις, τη μαζική αποχώρηση δυτικών εταιρειών από τη Ρωσία, το ρούβλι ανέκαμψε αισθητά, με την ισοτιμία να κυμαίνεται γύρω στα 60 ρούβλια το 1 δολάριο. Απεναντίας, το ευρώ υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου προσεγγίζοντας την ισοτιμία 1 ευρώ = 1,040 δολάριο. Κάθε κρίση προκαλεί διατάραξη των συναλλαγματικών ισοτιμιών, σε διεθνές επίπεδο. Τα νομίσματα που γειτνιάζουν σε περιοχές αντιπαραθέσεων ή πολεμικών συρράξεων, υποτιμώνται, ενώ αυτά που βρίσκονται μακριά ανατιμώνται.
Η ανατίμηση του δολαρίου επιτείνεται από το γεγονός ότι η Fed έχει ήδη ανακοινώσει ότι εντός του 2022 θα προβεί σε αυξήσεις του βασικού της επιτοκίου. Συμπληρωματικά, με στόχο την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, θα προβεί σταδιακά στο Tapering, δηλαδή σε περιορισμό της ποσοτικής χαλάρωσης. Ανάλογες αποφάσεις δεν έχουν ανακοινωθεί από την ΕΚΤ.
Η αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων, η αύξηση του κόστους της ενέργειας και η αναμενόμενη αυξημένη και υπερβάλλουσα ζήτηση έναντι της προσφοράς θα συμβάλουν στην αυξημένη ζήτηση του δολαρίου, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ανατίμησή του, αφού οι συναλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο τιμολογούνται, ως επί το πλείστον, σε δολάριο. Τα παραπάνω θα προκαλέσουν επιταχυνόμενη εισροή και συσσώρευση επενδυτικών κεφαλαίων στην Αμερική, η οποία θα έχει διττό όφελος, αφού αφενός θα χρηματοδοτήσει το δημοσιονομικό έλλειμμα που προέκυψε λόγω της πανδημικής κρίσης, και αφετέρου θα χρηματοδοτήσει αναπτυξιακά την οικονομία της, χωρίς την ανάγκη έκδοσης νέου πληθωριστικού χρήματος.
Το ευρώ, απεναντίας, θα υποστεί μερική μόνο υποτίμηση έναντι του δολαρίου, όπως ήδη παρατηρείται. Οι έντονες, άλλωστε, διακυμάνσεις μεταξύ των «σκληρών» νομισμάτων προκαλούν και ανάλογες ανισορροπίες στις πραγματικές οικονομίες, γεγονός το οποίο δεν είναι επιθυμητό μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Η υποτίμηση αυτή θα ωφελήσει τις εξαγωγικές οικονομίες της Ευρώπης, όπως της Γερμανίας, η οποία θα αντισταθμίσει το συσσωρευθέν της κόστος, εξαιτίας της πανδημικής κρίσης, το οποίο σήμερα εκτιμάται περίπου στα 360 δισ. ευρώ, δύο φορές το ΑΕΠ της Ελλάδας.
Αντίθετα, οι μικρότερες και μη εξαγωγικές οικονομίες της Ευρώπης θα αντιμετωπίσουν μεγάλα οικονομικά προβλήματα, όπως υψηλότερα δημόσια ελλείμματα, υψηλότερο δημόσιο χρέος, υψηλός πληθωρισμός, υψηλά επιτόκια, με κίνδυνο να οδηγηθούν στο φαινόμενο του «Στασιμοπληθωρισμού» (Stagflation).
Συμπερασματικά, οι οικονομικά ισχυρές χώρες προκαλούν και δημιουργούν, κατά τη διάρκεια της κρίσης, ενώ οι αδύναμες παραμένουν παρατηρητές των γεγονότων, αναμένοντας τις επιπτώσεις της κρίσης, ανήμπορες να αντιδράσουν. Οι όποιες ενέργειες καταλήγουν να είναι μονομερώς επωφελείς για κάποιες χώρες – οικονομίες, όμως, μονομερώς επαχθείς για τη πλειονότητα των χωρών με αδύναμες οικονομίες.
Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ύστερα από κάθε κρίση και παραπέμπει στα λεγόμενα «animal spirits» («ζωώδη ένστικτα») που επικαλείται ο Keynes, κατά τον οποίο η οικονομική δραστηριότητα προέρχεται μεν από ορθολογικά οικονομικά κίνητρα, ένα μέρος της, όμως, ελέγχεται από τα «ζωώδη ένστικτα», τα οποία αποτελούν την κύρια αιτία των οικονομικών διακυμάνσεων.
Η κατανόηση της λειτουργίας της οικονομίας προϋποθέτει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο χειραγωγείται από τα «ζωώδη» αυτά ένστικτα, επηρεάζοντας την ανθρώπινη συμπεριφορά και καθιστώντας την μη ορθολογική, έως και παρορμητική.
Τα προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα την πλειονότητα των οικονομιών είναι αποτέλεσμα διεργασιών που επιδιώκουν να διατηρούν την όλη κατάσταση ελεγχόμενα ανεξέλεγκτη. Ο απότοκος, της έλλειψης ελέγχου, βαθμός αβεβαιότητας από τους οικονομικά δρώντες, σε κάθε επίπεδο, επιτείνεται από το γεγονός της παγιωμένης πλέον ύπαρξης της «Ασύμμετρης Πληροφόρησης» (Asymmetric Information), σαν αποτέλεσμα του «Ηθικού Κινδύνου» (Moral Hazard), που τελικά οδηγεί σε «Δυσμενείς Επιλογές» (Adverse Selections), με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Παρά τις ραγδαίες οικονομικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτό που δεν θα πρέπει να αλλάξει είναι ο κύριος στόχος κάθε επιχείρησης που είναι η ανάπτυξή της και η αύξηση της κερδοφορίας της. Ο πανικός και η απελπισία είναι οι πλέον κακοί σύμβουλοι για τον επιχειρηματία και την επιχείρηση. Άλλωστε, στην οικονομία ισχύει το «Σφάλμα της Σύνθεσης» (Fallacy of Composition), το οποίο σημαίνει πως ό,τι ισχύει για το άτομο δεν ισχύει απαραίτητα για το σύνολο της οικονομίας και το αντίστροφο. Μπορεί οι δείκτες της οικονομίας, στο σύνολό τους, να είναι θετικοί, όπως στην παρούσα φάση, και όμως μία μεμονωμένη επιχείρηση να βρίσκεται αντιμέτωπη –ας μου επιτραπεί ο όρος– με τον «Νόμο της Πανδημικής και Ενεργειακής Βαρύτητας», δηλαδή τη χρεοκοπία.
Εν μέσω οποιωνδήποτε απροσδόκητων εξελίξεων, εξαιτίας της παρούσας ή όποιας άλλης κρίσης προκύψει, κάθε επιχειρηματίας θα πρέπει, διακρινόμενος από ενσυναίσθηση, να αναγνωρίσει τις νέες ευκαιρίες, να αξιοποιήσει τα εργαλεία που του παρέχει η τεχνολογία και να αξιοποιήσει στο έπακρο όλους τους υλικούς και άυλους πόρους που διαθέτει η επιχείρησή του. Τέλος, κάθε επιχειρηματίας θα πρέπει να διαθέτει διορατικότητα, ευελιξία, δημιουργικότητα, διαπραγματευτική ικανότητα και πνεύμα συνεργασίας, μετατρέποντας την αβεβαιότητα σε αποδοτικότητα και κέρδος.
*οικονομολόγος – πρ. πανεπιστημιακός
**πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr
Από: Athanase Papandropoulos
