Οι Νομικές Διαστάσεις περί Προσωρινής Κράτησης

της Αλεξάνδρας Παπαϊσιδώρου

Την 27η Απριλίου 2013 διεξήχθη για πρώτη φορά στην Αθήνα η συνάντηση κορυφαίων εμπειρογνωμόνων του ποινικού δικαίου (ποινικολόγων) από όλη την Ελλάδα προκειμένου να γίνει μια πλήρης ενημέρωση για την προσωρινή κράτηση όπως την ορίζει ο νόμος από την διεθνούς εμβέλειας οργάνωση Fair Trials International με έδρα το Λονδίνο. Η εν λόγω πρωτοβουλία είχε ως στόχο να εντοπίσει τα προβλήματα που ήδη εμφανίζονται στην πράξη, να τονίσει τις ευκαιρίες βελτίωσης που υπάρχουν και να προωθήσει τις νέες ευκαιρίες προς αντιμετώπιση των εν λόγω νομικών «δυσλειτουργιών».

Συγκεκριμένα τα προς συζήτηση θέματα ήταν: τα πρότυπα που διέπουν τη λήψη αποφάσεων των ελληνικών δικαστηρίων για την επιβολή προσωρινής κράτησης, οι λόγοι πίσω από την υπερβάλλουσα χρήση της προσωρινής κράτησης καθώς και οι ευκαιρίες για αναθεώρηση του νόμου και των ποινικών διαδικασιών. Σύμφωνα με τον ελληνικό Ποινικό Κώδικα και την αναθεώρηση του νόμου περί προσωρινής κράτησης το 1981 προβλέπονται τα ακόλουθα.

Προσωρινή κράτηση επιβάλλεται μόνο όταν:

α. Ο κατηγορούμενος διώκεται για κακούργημα ΚΑΙ
β. Είτε δεν έχει γνωστή διαμονή στη χώρα, ή
γ. Έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει τη φυγή του, ή
δ. Έχει υπάρξει φυγόδικος στο παρελθόν, ή
ε. Κρίθηκε ένοχος για απόδραση κρατουμένου ή παραβίαση περιορισμών διαμονής, ή
ζ. Εάν η με την απόλυση του κατηγορούμενου και λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία είτε του βίου του ή τον χαρακτήρα του εν λόγω αδικήματος υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να διαπράξει νέο έγκλημα.

Εντούτοις, το πρόβλημα εστιάζεται όταν τα νομικά όρια σχετικά με τους λόγους επιβολής της προσωρινής κράτησης δεν τηρούνται. Στο πλαίσιο του συνεδρίου σχολιάστηκε πως πολλοί δικαστές δεν έχουν προσαρμοστεί ούτε ψυχολογικά ούτε θεσμικά στην επιθυμία του νομοθέτη να περιορίσει την προσωρινή κράτηση. Επίσης, η συχνή απουσία αιτιολογημένης επιχειρηματολογίας στις αποφάσεις των δικαστών για προσωρινή κράτηση αποτελεί ένα ακόμα συχνό θέμα προς μελέτη. Το γενικό συμπέρασμα που ανέκυψε ήταν πως η προσωρινή κράτηση αντιμετωπίζεται τόσο από το δικαστικό σώμα αλλά και από την κοινή γνώμη σε έναν βαθμό ως μέτρο ενάντια στο έγκλημα και όχι σαν απλά ένα μέσο διασφάλισης της παρουσίας στη δίκη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 49% όλων των κρατούμενων στις φυλακές της Ελλάδος και το 64% όσων έχουν τεθεί σε προσωρινή κράτηση είναι ξένοι υπήκοοι.

Εν κατακλείδι, πολλές ήταν οι συστάσεις που διατυπώθηκαν ενώ παράλληλα εκφράστηκαν ποικίλες προτάσεις σχετικά με τους όρους βελτίωσης των προαναφερθέντων υποθέσεων. Ορισμένες από αυτές ήταν: η αναθεώρηση των νόμων προκειμένου να περιοριστεί η διακριτική ευχέρεια των δικαστών, η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η έλλειψη επαρκούς αιτιολόγησης στις αποφάσεις για προσωρινή κράτηση, η εκπαίδευση στους δικαστές και εισαγγελείς σχετικά με τα διεθνή νομικά πρότυπα και τις αποφάσεις κατά της Ελλάδας, το δικαίωμα της έφεσης σε δικαστικό συμβούλιο της απόφασης για προσωρινή κράτηση, παρά να γίνεται απλά μια αυτόματη επανεξέταση μόνο όταν ο δικαστής διαφωνεί με τον εισαγγελέα.

Συνοψίζοντας η Fair Trials International (FTI) είναι μια φιλανθρωπική οργάνωση προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αντικείμενο την παροχή βοήθειας και αρωγής σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις σε χώρες εκτός της χώρας προέλευσής τους. Βάσει των προαναφερθέντων, εκατοντάδες κρατούμενοι σε κράτη-μέλη της ΕΕ όπου δεν βρίσκεται η μόνιμη κατοικία τους προστατεύονται από αυτές τις συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής αιτήματος άρσης της προσωρινής κράτησης έως και τη διεξαγωγή της δίκης. Στα πλαίσια των δράσεών της, η Fair Trials International συνεργάζεται με το Συμβουλευτικό Σώμα Νομικών Εμπειρογνωμόνων στο οποίο συμμετέχουν άνω των 80 ποινικολόγων και ακαδημαϊκών από 24 κράτη-μέλη.