του Εφραίμ Ίνμπαρ*
Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος, η Ελλάδα και το Ισραήλ έχουν ενισχύσει σημαντικά τις μεταξύ τους σχέσεις σε πολιτικό, ενεργειακό και στρατιωτικό επίπεδο. Οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών συναντώνται τακτικά. Συντονίζουν τις ενεργειακές τους πολιτικές, ιδίως όσον αφορά τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον, ίδρυσαν το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), στο οποίο συμμετέχουν η Αίγυπτος, η Ιταλία, η Ιορδανία και η Παλαιστινιακή Αρχή. Αυτό εξελίχθηκε σε περιφερειακή πλατφόρμα συνεργασίας για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Μεσόγειο.
Επιπλέον, τα τρία κράτη διεξάγουν διάφορες στρατιωτικές ασκήσεις τελειοποιώντας τις δυνατότητές τους. Πρόσθετες αλληλεπιδράσεις σε άλλους τομείς εδραιώνουν αυτή τη σύμπλευση, η οποία έχει πολιτικές και στρατηγικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα, συνέβαλε στην αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας όσον αφορά τις Συμφωνίες του Αβραάμ και το Ισραήλ.
Για να ενισχυθεί η στρατηγική σημασία της συνεργασίας Αθήνας – Ιερουσαλήμ – Λευκωσίας είναι αναγκαία μια πιο συνεκτική κοινή ατζέντα εξωτερικής πολιτικής. Το πρώτο σημείο της ατζέντας είναι ο καλύτερος συντονισμός στην Ουάσιγκτον, ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στις περιφερειακές πραγματικότητες, καθώς δεν φαίνεται να έχουν μια συνεκτική πολιτική απέναντι στην περιοχή αυτή.
Η Ουάσιγκτον, στην προσέγγισή της προς την Αίγυπτο, το σημαντικότερο αραβικό κράτος, έχει εμμονή με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στη Λιβύη, στρέφεται προς τα ισλαμιστικά στοιχεία. Το αποκορύφωμα της στρατηγικής κοντόφθαλμης προσέγγισής της ήταν η ακύρωση της υποστήριξής της για τον αγωγό EastMed (για υποτιθέμενους περιβαλλοντικούς λόγους), που σχεδιαζόταν να φέρει ενέργεια στην Ευρώπη, λίγες εβδομάδες πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, επισπεύδοντας έτσι μια ενεργειακή κρίση.
Αυτή η κυβέρνηση χρειάζεται να επικεντρωθεί καλύτερα όταν προσεγγίζει την περιοχή. Καθώς οι ΗΠΑ στρέφουν την προσοχή τους στην Κίνα για ευνόητους λόγους, η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα τύχει της ακόμη μικρότερης προσοχής της Αμερικής. Ωστόσο, η άνοδος των τιμών της ενέργειας ενδέχεται να επιβραδύνει την αμερικανική αποχώρηση από την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Θα πρέπει να αξιοποιηθεί αυτή η περίοδος για να εξασφαλιστεί μια καλύτερη αμερικανική κατανόηση της αξίας της τριμερούς σύμπλευσης. Η επικείμενη επίσκεψη του προέδρου Τζο Μπάιντεν στο Ισραήλ είναι μια ευκαιρία να ενισχυθεί η κατανόηση από τους Αμερικανούς της χρησιμότητας της σύμπλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το δεύτερο σημείο της κοινής ατζέντας αφορά την Αίγυπτο, μέλος του EMGF και ιστορικό αντίπαλο δέος της Τουρκίας. Επιπλέον, η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν προωθήσει στρατιωτικές σχέσεις με την Αίγυπτο, λόγω των απειλών που αντιμετωπίζουν σε θέματα ασφάλειας και για να βοηθήσουν στην υπεράσπιση των συμφερόντων τους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ωστόσο, η Αίγυπτος είναι απρόθυμη να ενταχθεί στην ελληνική σύμπλευση με το Ισραήλ, παρά τη σημαντική βελτίωση των σχέσεων Καΐρου – Ιερουσαλήμ. Απαιτούνται προσπάθειες για την ενσωμάτωση της Αιγύπτου στη σύνθεση. Η συμμετοχή της Αιγύπτου στον σχηματισμό θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα επωφελής για τα τέσσερα κράτη.
Το τρίτο κοινό ζήτημα είναι η Τουρκία, μια ρεβιζιονιστική δύναμη που εμφορείται από νεοοθωμανικές και ισλαμιστικές τάσεις. Έχει μετριάσει τη συμπεριφορά της για διάφορους λόγους, αλλά όσο ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο ηγέτης της, οι πιθανότητες παρεκτροπής είναι μεγάλες.
Ωστόσο, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή και μια αποδυναμωμένη Ρωσία, παρέχουν μεγαλύτερη ελευθερία δράσης στην Τουρκία και σε άλλες περιφερειακές δυνάμεις. Ο πόλεμος στην Ουκρανία υπογραμμίζει τη στρατηγική σημασία της θέσης της Τουρκίας. Επιπλέον, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να διστάζουν να πιέζουν την Άγκυρα, προκειμένου να αποφύγουν να σπρώξουν την Τουρκία στα χέρια της Ρωσίας. Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τον τουρκικό τυχοδιωκτισμό. Η ανάσχεση της Τουρκίας θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντική πρόκληση.
Ένα τέταρτο κοινό ζήτημα σχετίζεται με το νέο σχήμα West Asia Quad, που απαρτίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ινδία, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Το Νέο Δελχί προσπαθεί να οικοδομήσει μια εναλλακτική λύση στην κινεζική επιχείρηση «Μια ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road), συνδέοντας την Ινδία με τη Μεσόγειο μέσω των ΗΑΕ και του Ισραήλ.
Ένα τέτοιο εγχείρημα θα κάνει τους συμμετέχοντες σε αυτό συμπαθείς στην Ουάσιγκτον. Το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και τα ελληνόφωνα έθνη θα πρέπει να προωθήσουν αυτή την εναλλακτική λύση. Επιπλέον, η δημιουργία του εν λόγω Quad θα ενισχύσει τις Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες είναι πρόσφατες και εύθραυστες. Οι λαοί στον Κόλπο δεν έχουν, ακόμη, εσωτερικεύσει τα εγγενή πλεονεκτήματα της αναγνώρισης του Ισραήλ, του εβραϊκού κράτους. Επιπλέον, οι Συμφωνίες του Αβραάμ εξαρτώνται από την εκπλήρωση της προσδοκίας του Ισραήλ ότι θα τερματίσει την ιρανική απειλή.
Η Ουκρανία μάς υπενθύμισε ότι ο πόλεμος εξακολουθεί να αποτελεί πολιτική επιλογή, ακόμη και στην Ευρώπη. Η Ανατολική Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή είναι περιοχές με πολλές συγκρούσεις και με μεγαλύτερη πολεμική διάθεση από την Ευρώπη.
Δυστυχώς, το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς εγγυήσεις έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές στην αποτροπή της προκλητικότητας των επιθετικών κρατών. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για όσους αντιλαμβάνονται την αιώνια χαοτική φύση του διεθνούς συστήματος, όπου δεν υπάρχει διεθνής χωροφύλακας για τη διατήρηση του νόμου και της τάξης.
Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη που ανήκουν στη σύμπλευση Αθήνας – Ιερουσαλήμ – Λευκωσίας πρέπει να προετοιμάζονται χωρίς ψευδαισθήσεις για πόλεμο. Ενώ οι σχέσεις εντός της σύμπλευσης πρέπει να ενισχυθούν, αξίζει να θυμόμαστε ότι δεν πρόκειται για συμμαχία. Το Ισραήλ πρέπει να γίνει το πρότυπο, και το δόγμα της αυτοδυναμίας του πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση. Κάθε κράτος πρέπει να επενδύσει στην άμυνα και να ενισχύσει τη στρατιωτική του ισχύ και αποτροπή. Η αδυναμία «προσκαλεί» πάντα την επιθετικότητα.
Η εφαρμογή αυτής της ατζέντας αποτελεί επιτακτική ανάγκη εθνικής ασφάλειας για τη σύμπλευση αυτή και οι ΗΠΑ θα πρέπει να την προωθήσουν ενεργά. Επίσης, θα μπορούσε να παράσχει μια στοιχειώδη σταθερότητα σε μια δύσκολη γειτονιά. Η Αθήνα και η Ιερουσαλήμ, οι θεμελιώδεις λίθοι του δυτικού πολιτισμού, θα πρέπει να δείξουν τον δρόμο για τον υπόλοιπο κόσμο.
*πρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ (JISS)
**πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr
Από: Athanase Papandropoulos
