των Γιώργου Μανάλη και Μάνου Ματσαγγάνη*
Η Ευρώπη έκλεισε το προηγούμενο έτος με τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών να καταγράφουν δημοσιονομικά ελλείμματα. Μόλις δύο από τις 27 χώρες της ΕΕ (Δανία και Λουξεμβούργο) κατέγραψαν δημοσιονομικά πλεονάσματα, ενώ τα υπόλοιπα 25 μέλη κινήθηκαν σε αρνητικά επίπεδα. Η Ελλάδα σημείωσε το δεύτερο μεγαλύτερο έλλειμμα στην Ευρώπη το οποίο διαμορφώθηκε στο 7,4% του ΑΕΠ της. Την πρωτιά κατέχει η Μάλτα με 8% ενώ η Λετονία, η Ιταλία και η Ρουμανία κινούνται επίσης σε επίπεδα άνω του 7%.
Δεν αποτελεί έκπληξη πως το 2021 βρήκε τα Ευρωπαϊκά κράτη με ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, καθώς η πανδημία υποχρέωσε τις ανά την Ευρώπη κυβερνήσεις να προβούν σε μία επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και την ίδια στιγμή προκάλεσε σημαντική μείωση του ΑΕΠ. Το ζητούμενο είναι πως θα διαμορφωθεί η δημοσιονομική εικόνα των κρατών το 2022 μιας χρονιάς που αντί της προσδοκώμενης ανάκαμψης από την πανδημική κρίση, φέρνει συνεχείς διεθνείς οικονομικές αναταράξεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Ήδη η Ευρωζώνη δοκιμάζεται από τον «κατακερματισμό» της δημοσιονομικής κατάστασης των χωρών μελών της. Υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία αντιμετωπίζουν υψηλά κόστη δανεισμού τα οποία επιβαρύνουν την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους τους. Την ίδια στιγμή υπάρχει ο κίνδυνος οι αγορές, ανησυχώντας για τη σταθερότητα των χωρών αυτών, να στραφούν σε ασφαλέστερα κρατικά ομόλογα, όπως π.χ. της Γερμανίας με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται ο κατακερματισμός της Ευρωζώνης και να αυξάνεται η διάσταση μεταξύ Ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου.
Το φαινόμενο αυτό δυσχεραίνει το έργο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην προσπάθεια της να τιθασεύσει τις πληθωριστικές πιέσεις λόγω των αυξανόμενων τιμών ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚΤ την προηγούμενη εβδομάδα ανακοίνωσε την εφαρμογή ενός νέου μηχανισμού (Transmission Protection Instrument – TPI) με ξεκάθαρη στόχευση να θωρακίσει τις υπερχρεωμένες οικονομίες οι οποίες δοκιμάζονται στην άντληση κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές. Συγκεκριμένα, το TPI θα επιτρέπει στην ΕΚΤ να αγοράζει ομόλογα χωρών για τις οποίες το υψηλό κόστος δανεισμού δεν ανταποκρίνεται στα θεμελιώδη μεγέθη των οικονομιών τους.
Η συμμετοχή ωστόσο στο πρόγραμμα TPI έρχεται υπό όρους. Οι χώρες οι οποίες θα επωφεληθούν από το πρόγραμμα θα πρέπει να συμμορφώνονται με το Ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο το οποίο θέτει όρια στο μέγεθος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων που μπορούν να έχουν, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των δημοσιονομικών τους μεγεθών και να διορθώνουν τις όποιες μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η Ευρώπη λοιπόν βρίσκεται σε μία δύσκολη συνθήκη στην οποία τα κράτη καλούνται να συγκρατήσουν τις δημόσιες δαπάνες τους εξερχόμενες από μία πανδημική κρίση και εισερχόμενες σε μία περίοδο που η διαφαινόμενη ύφεση επιτάσει μεγαλύτερη ευχέρεια στη δημοσιονομική πολιτική.
*Μεταδιδακτορικός Ερευνητής,Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη, Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», Καθηγητής, Politecnico di Milano
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
Από: Athanase Papandropoulos
