του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Ο πληθωρισμός είναι δίκοπο μαχαίρι. Σε χαμηλές δόσεις μπορεί να στηρίξει την απασχόληση και την ανάπτυξη μιας οικονομίας και σε πολύ υψηλές, μπορεί να γίνει αφετηρία... πολέμου.
Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι εργαλείο που χρησιμοποιούν κατά το δοκούν οι δυνάμεις του λαϊκισμού. Και από την άποψη αυτή, ας μην ξεχνάμε ποιο ρόλο έπαιξε στη δεκαετία του 1930 στην άνοδο του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού (ναζισμού) και τελικά στην έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Καλό είναι όμως να δούμε σήμερα κατά πόσο ο πληθωρισμός, στα επίπεδα που κινείται, είναι επικίνδυνος και ποια τελικά είναι τα βαθύτερα αίτιά του.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που αποδίδουν την εμφάνισή του στην ουκρανική κρίση και στις ενεργειακές επιπτώσεις της τελευταίας. Χωρίς καμιά αμφιβολία, αυτό είναι γεγονός. Δεν είναι επαρκές ωστόσο για να δικαιολογηθούν σε βάθος οι σημερινές πληθωριστικές πιέσεις.
Υπό αυτή την έννοια, την πραγματική αφετηρία του πληθωρισμού θα πρέπει να την αναζητήσουμε στην προσπάθεια συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων να ανακόψουν την παγκοσμιοποίηση και να επαναφέρουν σε άλλες εποχές το διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών.
Χωρίς να είναι ένα τέλειο σύστημα ανάπτυξης και μεγέθυνσης, η παγκοσμιοποίηση επέτρεψε σε ένα και πλέον δισεκατομμύριο ανθρώπους να αφήσουν πίσω τους τη φτώχεια και οδήγησε αναπτυσσόμενες χώρες να έχουν και αυτές λόγο στις παγκόσμιες εμπορικές και οικονομικές εξελίξεις.
Δεν είναι λίγοι έτσι οι οικονομολόγοι που αναγνωρίζουν τις θετικές πλευρές και επιπτώσεις του ελεύθερου εμπορίου. Τονίζουν ότι η συναφής με αυτό παγκοσμιοποίηση επιτρέπει ιδιαίτερα μια ευρεία και ταχεία διάδοση των τεχνολογιών και επιταχύνει την οικονομική πρόοδο των αναπτυσσόμενων χωρών (PVD). Ταυτοχρόνως προωθεί τη διανομή μεγαλύτερης ποικιλίας προϊόντων, βελτιώνοντας έτσι την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών, τονώνοντας την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Συνεπώς αυτή η τόνωση της παραγωγής επηρεάζει, λόγω ανταγωνισμού, πτωτικά τις τιμές, προσφέροντας εισόδημα στις πιο φτωχές χώρες. Παρατηρείται έτσι άνοδος της κατανάλωσης στις χώρες αυτές, αλλά και εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων από τις ανεπτυγμένες χώρες, λόγω πιο χαμηλού κόστους της εργασίας.
Αυτή η εξέλιξη, τα τριάντα τελευταία χρόνια, μηδένισε σχεδόν τον πληθωρισμό στη Δύση, ανέβασε όμως την ανεργία και χαμήλωσε αισθητά την ανάπτυξη, στις περισσότερες δυτικού τύπου χώρες.
Από αυτά που προηγούνται, προκύπτει ότι για μια σχετικά μακριά περίοδο που αντιστοιχεί σε οικονομικό κύκλο, η παγκοσμιοποίηση λειτούργησε ως αποπληθωριστική δύναμη, μειώνοντας το κόστος εργασίας και παραγωγής.
Από την άλλη πλευρά, όμως, τα κύρια χαρακτηριστικά της αποπαγκοσμιοποίησης που κάποιοι προωθούν -υψηλότεροι δασμοί και άλλοι εμπορικοί φραγμοί, μαζί με μια μετατόπιση από τις παγκόσμιες στις περιφερειακές εμπορικές ροές- είναι γνωστοί παράγοντες του πληθωρισμού. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι ο πληθωρισμός των βασικών αγαθών στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αυξηθεί απότομα, από λιγότερο από 2% στις αρχές του 2021 σε 6% στα μέσα του 2022. Και η τάση αυτή θα συνεχιστεί, προβλέπουν διεθνείς οικονομολόγοι. Κατά την εκτίμηση της οικονομολόγου Ναμπίσα Μόγιο, συγγραφέα του βιβλίου «Γιατί οι δημοκρατίες δεν καταφέρνουν να προσφέρουν ανάπτυξη»:
«... καθώς τα επιτόκια αυξάνονται και οι αλυσίδες εφοδιασμού παραμένουν ευάλωτες, οι αμερικανικές εταιρείες προτιμούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους, βάζοντας στην άκρη το χαμηλό κόστος παραγωγής. Πολλές από αυτές έτσι επαναπατρίζουν κεφάλαια, γεγονός με μακροοικονομική σημασία. Την ίδια περίοδο, η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών συμβάλλει αυξητικά στις τιμές, σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σε αντίθεση με τη συντονισμένη νομισματική απάντηση στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις μεγάλες οικονομίες του κόσμου φαίνεται να πιστεύουν ότι κάθε χώρα πρέπει να φροντίσει για τον εαυτό της στον αγώνα ενάντια στη σημερινή πληθωριστική έκρηξη. Η απουσία παγκόσμιας συνεργασίας βλάπτει περισσότερο πολλές από τις πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου. Όταν οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια, εξάγουν τον πληθωρισμό σε μικρότερες χώρες...».
Συνολικά, αυτές οι τάσεις προαναγγέλλουν ένα παγκόσμιο περιβάλλον που θα συνεχίσει να τροφοδοτεί υψηλότερο πληθωρισμό στις ΗΠΑ, ακόμα κι αν η Αμερική είναι λιγότερο ευάλωτη από άλλες προηγμένες οικονομίες. Οι τρέχουσες προσπάθειες της Fed να εξουδετερώσει τον πληθωρισμό αυξάνοντας τα επιτόκια και συρρικνώνοντας τον ισολογισμό της θα μειώσουν τη ζήτηση και έτσι θα συμβάλουν στον περιορισμό της αύξησης των τιμών.
Αλλά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να επινοήσουν μέτρα που να μετριάζουν τον αντίκτυπο του σημερινού κόσμου που αποπαγκοσμιοποιείται. Αυτοί που ποντάρουν στον οικονομικό εθνικισμό ας πουν και ποιο είναι το κόστος του.
Κατά τα λοιπά, οι καρνάβαλοι του Brexit έχουν κάτι να προσθέσουν;
