της Μαριάνθης Πελεκανάκη
Σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε το Tholos Foundation σε εκδήλωση στις Βρυξέλλες πριν λίγο καιρό, παρατηρείται μια τάση υπέρ των εναλλακτικών προϊόντων καπνού στον πληθυσμό της ΕΕ. Η έρευνα περιλαμβάνει τρεις εκθέσεις και αξιολογεί τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τον έλεγχο του καπνού που δημοσιεύθηκε πέρυσι από την Κομισιόν.
Το Tholos Foundation, μια διεθνής ΜΚΟ για την προάσπιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών, παρουσίασε σε εκδήλωση στις 29 Μαΐου στις Βρυξέλλες τις τρεις εκθέσεις που καταγράφουν τους κινδύνους από την απαγόρευση των αρωμάτων στα προϊόντα ατμίσματος. Οι εν λόγω εκθέσεις εξετάζουν μεταξύ άλλων τον αντίκτυπο της απαγόρευσης των αρωμάτων στον πραγματικό κόσμο, τις βέλτιστες πρακτικές για την εκπαίδευση των ενήλικων καπνιστών και τον περιορισμό της χρήσης από ανηλίκους, ενώ αναλύουν και την ανταπόκριση του κοινού στη δημόσια διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023.
Πόρισμα διαβούλευσης: Οι τάσεις που εκφράστηκαν
Η τελευταία έκθεση αναλύει τα σχόλια που κατεγράφησαν από καταναλωτές και ενδιαφερόμενα μέρη στη εν λόγω δημόσια διαβούλευση. Όπως τονίσθηκε και κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, το αποτέλεσμα της διαβούλευσης έδωσε ένα σαφές μήνυμα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη νέα σύνθεσή της μετά τις ευρωεκλογές, σχετικά με την αποδοχή των ενναλακτικών προϊόντων καπνού από τον κόσμο.
Σύμφωνα με τα δημοσιοποιημένα στοιχεία, στη δημόσια διαβούλευση συμμετείχαν πάνω από 17.400 άτομα, εκ των οποίων το 79% πιστεύει ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού μπορούν να βοηθήσουν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα, ενώ το 84% θεωρεί ότι εναλλακτικά προϊόντα καπνού δεν αντιπροσωπεύουν σημαντικό κίνδυνο.
Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης του Tholos Foundation, παρατηρείται ότι η «συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων συμφωνεί πως τα εναλλακτικά προϊόντα μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην αποχή από το κάπνισμα», ενώ και «οι γεύσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στα εναλλακτικά προϊόντα για τους ενήλικες καπνιστές, βοηθώντας τους να απομακρυνθούν από το τσιγάρο και να διατηρήσουν την αποχή».
Ο Pieter Cleppe, διεθνής ερευνητής στο Tholos Foundation, παρουσιάζοντας την σχετική έκθεση, τόνισε πως η εν λόγω διαβούλευση «αποκαλύπτει στην πραγματικότητα ένα αίσθημα υποστήριξης των εναλλακτικών προϊόντων, τόσο μεταξύ των πολιτών όσο και μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων».
Φαίνεται, λοιπόν ότι οι πολίτες επιθυμούν μια προσέγγιση που να εστιάζει στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα και όχι στην περιστολή των νέων προϊόντων και την επιβολή αυστηρών περιορισμών σε αυτά.
«Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι καθόλου ανοιχτή σε αυτή την προσέγγιση», πρόσθεσε ο διεθνής ερευνητής.
Η διαδικασία
Η δημόσια διαβούλευση, που διεξάγεται πάντα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι το μοναδικό εργαλείο που διαθέτουν οι Ευρωπαίοι πολίτες για να συμβάλουν ενεργά στην διαμόρφωση μιας νομοθετικής πρότασης. Άρα, τα σχόλια και οι τάσεις που προκύπτουν από την εκάστοτε διαβούλευση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν, καθώς είναι εξαιρετικά σημαντικά στην ανάπτυξη του πνεύματος εμπιστοσύνης από τους πολίτες προς την Ένωση. Με αυτό τον τρόπο, οι πολίτες έρχονται πιο κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων και αποκτούν πιο ενεργό ρόλο ως πολίτες.
Η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τον έλεγχο του καπνού, τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση κατά τους μήνες Φεβρουάριο- Ιούνιο του 2023, και τώρα εναπόκεινται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αν θα ενσωματώσει τις απόψεις των Ευρωπαίων πολιτών στη νομοθετική του ατζέντα. Η παραπάνω έκθεση, καθώς παρουσιάστηκε και στις Βρυξέλλες, στοχεύει μάλλον να δώσει ένα σαφές μήνυμα στην Κομισιόν, αφού στην προηγούμενη θητεία της η αναθεώρηση της νομοθεσίας είχε παγώσει και τώρα αναμένεται να δοθεί εκ νέου ώθηση από το καινούργιο Σώμα των Επιτρόπων καθώς και από το Ευρωκοινοβούλιο, μόλις συσταθούν στην τελική τους μορφή.
Το Ευρωκοινοβούλιο έχει ως ρόλο να ενισχύει την φωνή των καταναλωτών και να διασφαλίζει ότι η Κομισιόν θα την ακούει στις νομοθετικές της προτάσεις.
Εστίαση στη μείωση βλάβης
Από τα πορίσματα της διαβούλευσης προκύπτει ότι οι πολίτες υποστηρίζουν τα εναλλακτικά προϊόντα ως μια πρακτική για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα και εκφράζουν την αντίθεσή τους στην προοπτική πλήρους απαγορεύσης.
«Οι γεύσεις [στο άτμισμα ή σε άλλες εναλλακτικές λύσεις για το κάπνισμα] είναι πραγματικά ένας βασικός μοχλός για να βοηθήσουν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα», δήλωσε Tim Andrews, Διευθυντής για Καταναλωτικά Ζητήματα στο Tholos Foundation και συγγραφέας της έκθεσης.
«Αν τις πολεμήσετε (τις γεύσεις), θα έχετε ως συνέπεια ο κόσμος είτε να επιστρέψει στα τσιγάρα είτε να στραφεί στη μαύρη αγορά. Μόνο το 30% των ανθρώπων επιλέγουν τις γεύσεις καπνού. Το άτμισμα είναι πραγματικά ένα αποτελεσματικό εργαλείο διακοπής του καπνίσματος μόνο εάν υπάρχουν γεύσεις. Χωρίς γεύσεις, δεν υπάρχει αποτέλεσμα», δήλωσε ο ίδιος κατά την παρουσίαση της έκθεσης.
Οι υπερβολικά αυστηροί κανονισμοί συχνά οδηγούν σε αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Ειδικότερα, μια πλήρης απαγόρευση των προϊόντων αυτών θα μπορούσε να επιφέρει αρνητικές συνέπειες όπως:
-Αύξηση του παράνομου εμπορίου: Η απαγόρευση θα ωθούσε τους καπνιστές να στραφούν στην μαύρη αγορά, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία τους και υπονομεύοντας τα έσοδα του κράτους.
-Επιστροφή στα παραδοσιακά τσιγάρα: Απουσία εναλλακτικών λύσεων, ορισμένοι καπνιστές ίσως επιστρέψουν στο κάπνισμα τσιγάρων, ακυρώνοντας την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη μείωση του καπνίσματος.
-Έλλειψη επιλογών: Η απαγόρευση θα στερούσε από τους καπνιστές που επιθυμούν να μειώσουν τη βλάβη του καπνίσματος, νόμιμες και ελεγχόμενες επιλογές.
Η μελέτη του προτείνει ένα σύνολο εναλλακτικών πολιτικών για την προστασία της δημόσιας υγείας, εστιάζοντας σε τέσσερις βασικούς άξονες, τη βελτίωση της εφαρμογής των υφιστάμενων νόμων, στον περιορισμό των περιγραφών γεύσης και της επικοινωνίας, στον περιορισμό των πωλήσεων σε καταστήματα που απευθύνονται μόνο σε ενήλικες και στην υιοθέτηση τεχνολογικών καινοτομιών.
Να ληφθούν υπόψιν οι επιθυμίες των καταναλωτών
Τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν με σαφήνεια τις επιθυμίες και ανάγκες των ευρωπαίων καταναλωτών.
Η αναθεώρηση του εν λόγω νομοθετικού πλαισίου ως μέρος ενός ευρύτερου πρόγραμματος πρόληψης για την υγεία των Ευρωπαίων πολιτών, όπως το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου, οφείλει να υιοθετήσει μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
Με σύμμαχο τις αρχές των εκθέσεων BECA (Beating Cancer Plan) και NCD (Non Communicable Diseases), τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου και η Κομισιόν οφείλουν να διασφαλίσουν ότι η νομοθεσία προστατεύει μεν τους πολίτες προσφέροντάς τους πληθώρα επιλογών και όχι περιορίζοντάς τες.
Ωστόσο, τα υψηλά ποσοστά αποχής που κατεγράφησαν στις Ευρωεκλογές στην πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ, υποδηλώνουν ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες εξακολουθούν να αισθάνονται αποστασιοποιημένοι από το κέντρο λήψης αποφάσεων των Βρυξελλών καθώς νιώθουν ότι δεν λαμβάνονται υπόψιν οι ανάγκες και τα αιτήματά τους.
Αντίστροφα, αποδεικνύεεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου παραμένουν μάλλον αποστασιοποιημένοι από την ευρωπαϊκή κοινωνία, και δεν αφουγκράζονται τις επιθυμίες και τις ανάγκες των ευρωπαίων πολιτών/καταναλωτών/ψηφοφόρων τους.
Επομένως, πριν προχωρήσουν στην αναθεώρηση της οδηγίας για τον έλεγχο του καπνίσματος, η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο θα χρειαστεί να λάβουν σοβαρά υπόψιν τις απόψεις των πολιτών που εκφράστηκαν σε μια δημοκρατική διαδικασία, όπως η δημόσια διαβούλευση, που αποτελεί ακοργωνιαίο λίθο μιας υγιούς δημοκρατία.
