του Χρίστου Αλεξόπουλου
Όσο προχωρούμε προς το μέλλον τόσο σε εθνικό όσο και σε πλανητικό επίπεδο, οι συνθήκες, που διαμορφώνονται, πιστοποιούν με μεγάλη ένταση, ότι οι κοινωνίες δεν ελέγχουν την δυναμική της εξέλιξης, αν και ήδη βιώνουν φαινόμενα υψηλού βαθμού διακινδύνευσης.
Μπορεί ο χώρος των επιστημών διαρκώς να προειδοποιεί για τους κινδύνους, που συνεπάγεται η ακολουθούμενη πορεία, όμως τόσο οι πολιτικές τους ηγεσίες όσο και οι πληθυσμοί τους δεν αντιδρούν και λειτουργούν με σημείο αναφοράς τον υλικό ευδαιμονισμό στα στενά όρια είτε του χρόνου διακυβέρνησης τα κόμματα είτε του βιολογικού χρόνου οι πολίτες.
Αυτές οι συνθήκες όμως οδηγούν σε πολύ αρνητικά φαινόμενα, όπως είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής τόσο στον άνθρωπο όσο και στην βιοποικιλότητα, οι πολεμικές συγκρούσεις, η διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνιών, η εξάντληση των φυσικών πόρων και πολλές άλλες ανισορροπίες. Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική.
Σύμφωνα με έκθεση 122 ερευνητών από όλο τον κόσμο, που δημοσιοποιήθηκε στο Lancet Countdown, «οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν πολύ υψηλού κινδύνου απειλές από την κλιματική αλλαγή για την ευημερία τους, την υγεία τους και την επιβίωση τους».
Σε σύγκριση με την 10ετία του 1990 η θνησιμότητα ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 167% λόγω της θερμοκρασιακής ανόδου. Το 2023 οι άνθρωποι εκτέθηκαν σε ακραίες θερμοκρασίες 50 περισσότερες ημέρες. Η συνέχιση δε της χρήσης ορυκτών καυσίμων στον τομέα της παραγωγής ενέργειας αυξάνει τους κινδύνους για τους πληθυσμούς (Joacim Rocklor, επιδημιολόγος στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στην Γερμανία).
Επίσης οι ξηρασίες έχουν οδυνηρές επιπτώσεις. Απειλείται η διατροφική ασφάλεια των ανθρώπων. Το 2023 αντιμετώπισαν προβλήματα ως προς την διατροφική τους ασφάλεια 151 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι σε σύγκριση με τα χρόνια από το 1981 έως το 2010.
Με την άνοδο της θερμοκρασίας σε συνδυασμό με τις αλλαγές στον τρόπο βροχόπτωσης μεταδίδονται πιο εύκολα μολυσματικές ασθένειες, όπως η ελονοσία ή ο δάγκειος πυρετός. Επίσης αυξήθηκαν οι καταιγίδες άμμου και σκόνης. Μεταξύ των ετών 2018 και 2022 σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού εκτέθηκε σε υψηλότερη επιβλαβή ρύπανση από λεπτή σκόνη.
Σύμφωνα με την έκθεση η θερμότητα επηρεάζει την παραγωγικότητα της εργασίας. Το 2023 χάθηκαν 512 δισεκατομμύρια ώρες εργασίας κυρίως σε χώρες με χαμηλό δείκτη ευημερίας και αυτό θα ενισχύσει περισσότερο την παγκόσμια ανισότητα.
Αυτές οι συνθήκες από το ένα μέρος προειδοποιούν για τους κινδύνους, που συνεπάγεται η ακολουθούμενη πορεία και από το άλλο επιβάλλουν την οικοδόμηση ελπίδας και προοπτικής σε λειτουργικό χρόνο με την «αλλαγή πλεύσης» και την επανεκκίνηση των κοινωνιών σε σχέση με το σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας τους και την πολιτική διαχείριση της πραγματικότητας.
Οι καταστροφικές επιπτώσεις της ακολουθούμενης πορείας σε σχέση με το κλίμα «κρούουν τον κώδωνα κινδύνου» με μεγάλη ένταση, εάν ληφθούν υπόψη οι πλημμύρες στη Βαλένθια στην Ισπανία στο τέλος του Οκτώβρη 2024, οι οποίες προκάλεσαν πολλούς θανάτους ανθρώπων (217 νεκροί βρέθηκαν μέχρι 4.11.2024, ενώ υπάρχουν ακόμη πολλοί αγνοούμενοι) και καταστροφές σε σπίτια, εργοστάσια και γενικότερα υποδομές. Επίσης πολλά ζώα είναι νεκρά.
Όλοι, ακόμη και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, ομιλούν για ανετοιμότητα σε σχέση με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ουδείς όμως αναφέρεται στην ανάγκη αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων, τα οποία είναι παράγωγα της ανθρώπινης δραστηριότητας στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Όλοι ασχολούνται κυρίως με την διαχείριση των επιπτώσεων.
Για αυτό ουσιαστικά δεν λαμβάνονται λειτουργικές αποφάσεις και αποτελεσματικά μέτρα, ώστε να αντιμετωπισθούν πραγματικά τόσο τα γενεσιουργά αίτια όσο και οι πολυδιάστατες επιπτώσεις των κλιματικών ανισορροπιών σε λειτουργικό χρόνο. Με αυτό τον τρόπο βέβαια δεν οικοδομείται ελπίδα για ένα μέλλον με προοπτική.
Ακόμη χειρότερο είναι, ότι οι πολίτες δεν ενημερώνονται ουσιαστικά, ώστε να συνειδητοποιούν τον υψηλό βαθμό διακινδύνευσης της ακολουθούμενης πορείας και την ζωτικής σημασίας ανάγκη συνεργασίας των κοινωνιών για την επιβίωση τους.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Προστασία της Βιοποικιλότητας (cop16), που οργάνωσε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών στο Cali στην Κολομβία. Η διάσκεψη ολοκληρώθηκε στις 2.11.2024 χωρίς αποφάσεις για την διαχείριση και αντιμετώπιση αυτής της πολύ επικίνδυνης ανισορροπίας, διότι οι συμμετέχοντες διαφώνησαν ως προς την οικονομική διάσταση της προστασίας και διατήρησης των φυσικών ισορροπιών, οι οποίες αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ανθρώπινη βιωσιμότητα. Οι πολίτες λόγω άγνοιας δεν αντιδρούν.
Όμως τα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη δεν μπορούν να περιμένουν, πότε θα ωριμάσει ο άνθρωπος και θα απαλλαγεί από την εργαλειοποίηση του στο πλαίσιο της λειτουργίας του οικονομικού συστήματος.
Εάν δε συνυπολογισθεί και η μη λειτουργική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τότε η αυτοκαταστροφική οπτική και πορεία των κοινωνιών και κυρίως των πολιτικών τους ηγεσιών δεν μπορεί να ανακοπεί. Αυτό είναι ολέθριο.
Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου για την Παγκόσμια Υγεία στην Βαρκελώνη στην Ισπανία (Barcelona Institute for Global Health, ISGlobal) το καλοκαίρι του 2022 οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες προκάλεσαν περισσότερους από 68.000 θανάτους στην Ευρώπη. Περισσότεροι δε από τους μισούς σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Πιο έντονα πλήττεται η Νότια Ευρώπη, ενώ γενικά οι θερμοκρασίες αυξάνονται με διπλάσια ταχύτητα σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Προκαλεί δε μεγάλη εντύπωση και ταυτοχρόνως έντονο προβληματισμό η οπτική της αποδοχής της αποτυχίας επίτευξης του στόχου της μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου σε λειτουργικό χρόνο, ώστε να συγκρατηθεί το πολύ στους 2 βαθμούς Κελσίου η άνοδος της θερμοκρασίας από το ένα μέρος και από το άλλο η προσφυγή σε πολύ επικίνδυνες λύσεις για να ισοσκελισθεί η αποτυχία.
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας σε ομιλία του στο Economist Government Roundtable δήλωσε, ότι δεν θα επιτευχθεί ο στόχος της μηδενικής εκπομπής ρύπων χωρίς την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας και στην Ελλάδα. Στην προκειμένη περίπτωση η χρησιμοποίηση της πυρηνικής τεχνολογίας θα περιορισθεί στους Small Modular Reactors (SMR), δηλαδή στους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες και στους μικροαντιδραστήρες ή αντιδραστήρες «τσέπης» (Kathimerini online, 1.11.2024).
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπέρ της προσθήκης της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα, ενώ η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency, IAEA) προωθεί τους SMR.
Τι θα γίνει όμως με τα πυρηνικά απόβλητα; Επίσης πως θα αποφευχθεί ο κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος σε σεισμογενείς χώρες, όπως είναι η Ελλάδα;
Ακόμη πιο ανησυχητικός είναι ο συνδυασμός της τεχνολογίας, της μόδας και της διαστημικής εξερεύνησης, ο οποίος συνθέτει ένα νέο μίγμα παραμέτρων για τον έλεγχο της κοινωνικής δυναμικής και την κερδοφορία εταιρειών με αυτό τον προσανατολισμό, όπως είναι οι εταιρείες του Elon Musk Space X (εταιρεία αεροδιαστημικής τεχνολογίας και παροχής υπηρεσιών διαστημικών μεταφορών) και Starlink (σύστημα δορυφόρων, που κατασκευάζεται από την Space X για την παροχή δορυφορικού διαδικτύου) αλλά και η NASA σε συνεργασία με την Axiom Space και τον οίκο μόδας Prada, ο οποίος θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη υφασμάτων υψηλής αντοχής και άνεσης, που θα έχουν διαστημική χρήση.
Ουσιαστικά διαμορφώνονται συνθήκες προσανατολισμού πέρα από την γήινη πραγματικότητα και το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον. Προωθείται η οπτική της βίωσης της καθημερινότητας του ανθρώπου ως εικονικής εκδοχής με εργαλείο την τεχνολογία, η οποία δεν είναι απαραίτητο στην αξιοποίηση της να οριοθετείται από αξίες, που παράγονται στο πλαίσιο της συμβίωσης στις τοπικές κοινωνίες και έχουν ανάλογο ηθικό φορτίο.
Κυριαρχεί ο προσανατολισμός σε πρότυπα, τα οποία υπηρετούν το συστημικό συμφέρον στην δυναμική προβολή του στην προοπτική του χρόνου και σε συνθήκες μη προσεγγίσιμες με τον ορθολογισμό αλλά με εξιδανικευτική οπτική σε σχέση με τον τρόπο ζωής στο μέλλον, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι παρενέργειες στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στην κοινωνική λειτουργία της ανθρώπινης οντότητας.
Με αυτά τα δεδομένα η οικοδόμηση ελπίδας και προοπτικής σε λειτουργικό χρόνο είναι ανέφικτη ή το λιγότερο πολύ δύσκολη, διότι από το ένα μέρος η δυναμική της εξέλιξης είναι πολύ πιο γρήγορη από την λήψη πολιτικών αποφάσεων και την συνειδητοποίηση των επιπτώσεων τους από τους πολίτες και από το άλλο μέρος η μαζοποίηση των κοινωνιών σε συνδυασμό με την αυτοεργαλειοποίηση του ανθρώπου στο πλαίσιο του συστημικού πραγματισμού (προτεραιότητα έχει η λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων) δυσκολεύουν σε υπέρμετρο βαθμό την οικοδόμηση ελπιδοφόρας οπτικής και την δυνατότητα ανάπτυξης κοινωνικής δυναμικής με βιώσιμη προοπτική.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr
