του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών και στάσεων καταγράφεται έντονα στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα και προκαλεί ανησυχία στους πολίτες, ενώ παράλληλα η πολιτική διαχείριση της αναπτυσσόμενης δυναμικής δρομολογεί μέτρα καταστολής αυτού του φαινομένου, χωρίς να αναζητούνται τα γενεσιουργά αίτια, ώστε να γίνει ουσιαστική αντιμετώπιση αυτής της κοινωνικής ανισορροπίας.
Η μεγάλη και ταχύτατη αύξηση των περιστατικών βίας σε συνδυασμό με την οπτική καταστολής στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου από τους πολιτειακούς θεσμούς δημιουργεί ερωτηματικά ως προς τις κοινωνικές αξίες και το ηθικό φορτίο, που τις διαπερνά και την επίδραση τους στην λειτουργία των ανθρώπων στην κοινωνική τους δραστηριοποίηση.
«Οι κοινωνικές αξίες αποτυπώνουν, με την μορφή οπτικών διαχείρισης της πραγματικότητας και πεποιθήσεων, το αποτέλεσμα διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης σε σχέση με την λειτουργία του ανθρώπινου παράγοντα στην διεκπεραίωση ρόλων και στην κοινή βίωση της καθημερινότητας με τους συμπολίτες του».
«Η ηθική είναι σύνολο κανόνων, που ρυθμίζουν την συμπεριφορά και την στάση του ανθρώπου προς τον εαυτό του και τους συμπολίτες του, η υιοθέτηση των οποίων στηρίζεται στην ελεύθερη βούληση και στην ατομική συνείδηση» (Χρίστος Αλεξόπουλος, «Κοινωνικές αξίες με ηθικό φορτίο», Μεταρρύθμιση, 22.1.2022).
Η βιωνόμενη πραγματικότητα από τους πολίτες στην καθημερινή δραστηριοποίηση τους δείχνει, ότι τα μέτρα καταστολής της βίας, που λαμβάνει η πολιτεία, δεν αντιμετωπίζουν τα γενεσιουργά αίτια του προβλήματος. Δυο τομείς εμφάνισης αυτής της ανισορροπίας, η βία των ανηλίκων και η ενδοοικογενειακή βία, είναι επαρκείς για την προσέγγιση και ανάδειξη των κοινωνικών συνθηκών, που την προκαλούν.
Οι συλλήψεις ανηλίκων για περιστατικά βίας το 2024 αυξήθηκαν κατά 46%. Το πρώτο 8μηνο του 2024 καταγράφηκαν 48% περισσότερα περιστατικά βίας ανηλίκων, δηλαδή πάνω από 100% αύξηση την τελευταία 4ετία. Τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται στην Αττική, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη.
Συγκεκριμένα το πρώτο 8μηνο του 2023 είχαν σημειωθεί 4.875 υποθέσεις με αδικήματα ανηλίκων και έγιναν 6.157 συλλήψεις. Το πρώτο 8μηνο του 2024 όμως καταγράφηκαν 7.180 περιστατικά παραβατικών συμπεριφορών ανηλίκων και έγιναν 8.978 συλλήψεις.
Σημειώνεται δε, ότι ως προς τους τομείς εμφάνισης των παραβατικών συμπεριφορών πραγματοποιήθηκαν 873 κλοπές, 118 ληστείες, 117 φθορές ξένης περιουσίας, 649 περιπτώσεις διακίνησης ναρκωτικών και 277 παράνομης οπλοφορίας και οπλοχρησίας. Επίσης έγιναν 87 συλλήψεις για συμμετοχή σε εγκληματικές οργανώσεις, 15 για εμπρησμούς, 10 για κατοχή εκρηκτικών και εμπρηστικών υλών και 21 για βιασμούς.
Βέβαια η χρέωση όλων αυτών των παραβατικών συμπεριφορών στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου και η ανάλογη κατασταλτική πρακτική από την πλευρά των πολιτειακών θεσμών είναι η «εύκολη λύση», όχι όμως η αποτελεσματική, διότι τα γενεσιουργά αίτια σχετίζονται με τις κοινωνικές συνθήκες και δεν αντιμετωπίζονται με αυτό τον τρόπο. Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται εγκληματίες, αλλά διαμορφώνουν την οπτική διαχείρισης της καθημερινότητας τους ανάλογα με τα αξιακά ερεθίσματα, που δέχονται στο πλαίσιο της συμβίωσης στις τοπικές κοινωνίες ή τα πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες.
Η προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας δείχνουν τις ανισορροπίες, που διαπερνούν τις κοινωνικές συνθήκες, τις οποίες διαχειρίζονται οι ανήλικοι στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης στην καθημερινότητα τους. Τόσο στο εθνικό όσο και στο υπερεθνικό επίπεδο κυριαρχεί η ανασφάλεια σε σχέση με το μέλλον, την οποία οι νέοι βιώνουν καθημερινά, ενώ παράλληλα διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και συρρικνώνεται το οικογενειακό εισόδημα με επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής.
Ταυτοχρόνως όμως καλλιεργείται μαζικά η μονοδιάστατη οπτική του υλικού ευδαιμονισμού και της κοινωνίας του θεάματος (η εντύπωση, που προκαλείται στον κοινωνικό περίγυρο διασφαλίζει την κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή), τα οποία στο επίπεδο των ανηλίκων μπορεί να οδηγήσουν στην χρησιμοποίηση της βίας ως μέσου για την επίτευξη τους. Δηλαδή παράγεται η οπτική της ισχύος ως κριτηρίου κοινωνικής αποδοχής. Για παράδειγμα σε πολλές περιπτώσεις άσκησης βίας σε σχολεία υπάρχουν και «θεατές» συνομήλικοι συμμαθητές.
Ενισχυτικά σε σχέση με την ανάπτυξη της βίας των ανηλίκων λειτουργούν η γενικότερη διαφθορά σε συνδυασμό με την ανεπαρκή κοινωνική πολιτική και την μη παραγωγή συνεκτικών κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο στο πλαίσιο της συμβίωσης στις τοπικές κοινωνίες. Δεν καλλιεργείται η ενσυναίσθηση και η οπτική της κοινωνικής ευθύνης.
Ανοδική πορεία ακολουθεί και η ενδοοικογενειακή βία. Τους πρώτους 10 μήνες του 2024 έγιναν περισσότερες από 11.300 συλλήψεις για ενδοοικογενειακή βία. Από το 2012 έως το 2020 η αύξηση των καταγγελιών για άσκηση ενδοοικογενειακής βίας κυμαίνονται από 1-26%. Το 2021 σημειώθηκε μεγάλη αύξηση (72,9%). Το 2022 σε σύγκριση με το 2020 ο αριθμός των γυναικών, που κατήγγειλαν ενδοοικογενειακή βία διπλασιάσθηκε και έφτασε σε ποσοστό 137,6%, δηλαδή ενώ το 2020 είχαν κάνει καταγγελία ενδοοικογενειακής βίας 4.264 γυναίκες, το 2022 ο αριθμός τους ανήλθε σε 10.131.
Είναι λυπηρό φαινόμενο και δείχνει την προβληματική κοινωνική συνοχή η διαρκώς αυξανόμενη ενδοοικογενειακή βία. Ταυτοχρόνως γίνονται ορατά και γενεσιουργά αίτια, τα οποία σχετίζονται με το σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας, αλλά δεν αντιμετωπίζονται ουσιαστικά τόσο στο κοινωνικό όσο και στο θεσμικό πεδίο.
Συγκεκριμένα αρνητικά λειτουργούν η μη παραγωγή και καλλιέργεια συνεκτικών αξιών στο πλαίσιο της συμβίωσης στις τοπικές κοινωνίες σε συνδυασμό με τον εκφυλισμό της ζωής ως αξίας, η μη προώθηση της ατομικής ευθύνης για την κοινή ζωή στην οικογένεια και η απουσία οπτικής διαλόγου στην διεκπεραίωση της καθημερινότητας στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, στις οποίες η βία χρησιμοποιείται ως μέσο ισχύος και επιβολής, ενώ η γυναίκα παρουσιάζεται με μονοδιάστατη σεξιστική οπτική στο πλαίσιο των προτύπων, που διοχετεύονται μαζικά (π.χ. στις διαφημίσεις), με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα εκρηκτικό μίγμα.
Με αυτά τα δεδομένα η κοινωνική πορεία προς το μέλλον θα είναι προβληματική, εάν δεν αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια της βίας με ουσιαστικό τρόπο και όχι με λογική καταστολής. Έτσι δεν καλύπτονται τα κενά στην συλλογική λειτουργία του ανθρώπου, διότι τα πρότυπα, που διοχετεύονται, έχουν μονοδιάστατη συστημική αναφορά και πραγματισμό, ενώ δεν αναπληρώνουν την μη παραγωγή κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο, που υπηρετούν το ανθρώπινο και το συλλογικό συμφέρον.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr
