«Ακριβή μου Κύπρος»

του Νίκου Ερρίκου Ιωάννου*

Θεωρώ ιδιαίτερη τιμή, αλλά συνάμα ευθύνη να μιλήσω για το πόνημα του φίλου μου Νίκου Μαρουδιά. Μοιράστηκα μαζί του και τον αρχικό σχεδιασμό. Είμαι σίγουρος ότι άκουσε χωρίς προκατάληψη και τα σχόλιά μου ανάμεσα σε εκείνα άλλων φίλων πριν καταλήξει σ’ αυτό που έχουμε στα χέρια μας. Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν μου ζήτησε καν να δει τι θα πω. Ενδεχομένως για να μην με πικράνει, από τη στιγμή που ξέρει ότι μπορεί να κάνω διορθώσεις, αλλαγές λίγα λεπτά πριν την παρουσίαση. Τον ευχαριστώ και γι’ αυτό.

Ο τίτλος είναι «Ακριβή μου Κύπρος» θα μπορούσε όμως μετά την ανάγνωσή του να προσθέσει κανείς τον υπότιτλο «Φτωχή μου Πατρίδα Ελλάδα».

Το «Ακριβή» έχει τουλάχιστον δύο θεωρήσεις. Η πρώτη και προφανής, το πόσο αξίζει για τον Νίκο, για μένα, για όλους που την αγαπήσαμε. Η δεύτερη η κρυμμένη που αναδύεται μέσα από το κείμενο είναι το πόσο ακριβά πλήρωσε και εξακολουθεί να πληρώνει, την αξία της την γεωγραφική, την στρατηγική και τους Αγώνες της.

Ο αυθαίρετος, δικός μου υπότιτλος τώρα, βγαίνει από το πόσο πιο φτωχή είναι η Ελλάδα χωρίς την Κύπρο, και πόσο της στοίχισαν οι αποτυχημένοι αγώνες.

Ο Νίκος Μαρουδιάς διεκπεραιώνει μία τολμηρή καταγραφή, σε μόλις 105 σελίδες μικρού μεγέθους, μιας μαρτυρίας με τεράστιο εκτόπισμα. Η γραφή είναι απλή, χωρίς περιττά, επιτηδευμένα φτιασιδώματα. Έχει το χαρακτήρα χρονολογίου αυτού που λέμε σύγχρονη Κυπριακή Ιστορία όπως αποτυπώνεται στο ημερολόγιο ενός παιδιού που συμπορεύεται με τις εξελίξεις και προοδευτικά, συμμετέχει στη διαμόρφωσή τους.

Δεν θα ξεχωρίσω αποσπάσματα διότι πιστεύω ότι το βιβλίο έχει τέτοια δομή και ενδιαφέρον που όποιος το πιάσει στα χέρια του θα το διαβάσει μέχρι τέλους απνευστί.

Θα περιοριστώ μόνο σε κάποιες επισημάνσεις που ξεκινούν από το βιβλίο.

Ενωτική Παράταξη. Τι σημαίνει αυτός ο χαρακτηρισμός; Ε λοιπόν Ενωτική Παράταξη ήταν ΟΛΗ Η ΚΥΠΡΟΣ όπως εκφράστηκε με το 96% των υπογραφών των κατοίκων, ακόμα και Τουρκοκυπρίων που απαιτούσαν την Ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα στο Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950. Απουσίασαν ελάχιστοι, που είχαν ταπεινά, κυρίως οικονομικά ελατήρια ή Αγγλολαγνείαν.

Η αποψίλωση και περιθωριοποίηση αυτού του παλλαϊκού εθνικοαπελευθερωτικού-αλυτρωτικού κινήματος εμεθοδεύθη από τους Άγγλους και άρχισε να υλοποιείται, μεσούντος του Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Εντάσσεται δε στην «επινόηση» της λύσης της Ανεξαρτησίας με παράλληλη προσπάθεια δημιουργίας Κυπριακής Συνείδησης, φαινομένου που ανεπτύχθη εντονότερα από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και εντεύθεν.

Όπως θα δείτε και στις περιπέτειες του επαναστάτη μαθητή, συγγραφέα, στο νεοσύστατο κράτος αλλοιώθηκε ακόμα και η έννοια των λέξεων. Ενώ με την ευλογία (τυπικά και ουσιαστικά) του Ανωτάτου Άρχοντος, δημιουργήθηκαν παράνομες ένοπλες ομάδες για να τον στηρίξουν, εχαρακτηρίζοντο «παρακρατικοί», όσοι διαφωνούσαν. Για το πραγματικό παρακράτος, ούτε κουβέντα.

Η καταγραφή της Ιστορίας έχει πάντοτε υποκειμενικό χαρακτήρα και είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγει κανείς απ’ αυτό παρά τα διδάγματα του μεγάλου μας προγόνου Θουκυδίδη, ο οποίος παρέθετε τις διιστάμενες απόψεις και κατέθετε καθαρά την κρίση του. Είμαι πεπεισμένος ότι η μαρτυρία του Μαρουδιά πληροί τις προϋποθέσεις να περιληφθεί σαν μία ψηφίδα στην σύνθεση του ψηφιδωτού αυτής της περιόδου.

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο έφηβος ποιητής που έκλεισε τον κύκλο των μαρτύρων της αγχόνης, πέντε ώρες πριν την εκτέλεση συνέθεσε το τελευταίο του γράμμα και ποίημα. Η ζωή και ο θάνατός του μας σημάδεψε όλους, ανεξίτηλα. Απευθυνόμενος λοιπόν στη μεγάλη του αδελφή την προτρέπει, αναφερόμενος στη νεογέννητη κόρη της που θα εβάφτιζε  «Τ’ όνομα που θα της δώσεις, θέλω να είναι πεντασύλλαβο... και να θυμίζει εκείνην για την οποίαν έγραψε ο ποιητής Σολωμός το πιο όμορφο τραγούδι του. Για εκείνην την οποία κάθε άνθρωπος επιθυμεί πιο πολύ απ’ όλα!»

Όπως ο Νίκος ήμουν κι εγώ στην υποδοχή του Εθνάρχη Μακαρίου όταν επέστρεψε τροπαιοφόρος και προαλειφόμενος Πρόεδρος μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Και αναγαλίασε η ψυχή μας όταν ακούσαμε το περιβόητο «Νενικήκαμεν αδελφοί!»

Μετά βέβαια μάθαμε ότι ήταν τόσο μεγάλη η Νίκη που οι δυνάστες Άγγλοι απαίτησαν και επέτυχαν να εξοριστεί από την «Ανεξάρτητη Κύπρο» ο Αρχηγός του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ Διγενής.

Αρκετά χρόνια αργότερα άκουσα ο ίδιος σχετική αφήγηση από τον λογογράφο του Μακαρίου, Νίκο Κρανιδιώτη. Έγραψε λοιπόν μία ομιλία όπου απαίτειε φόρο τιμής στους Αγωνιστές και εξέφραζε την πικρία γιατί ο αγώνας δεν εδικαιώθη με την Ένωση που ήταν ο σκοπός. Στο σχόλιο του Μακαρίου ότι δεν μπορεί να εμφανιστεί ενώπιον ολόκληρου του Κυπριακού Λαού που θα τον υποδεχόταν, απολογητικός, ο Κρανιδιώτης του είπε: «Μα αφού Μακαριώτατε, έτσι είναι τα πράγματα, τι να πούμε; Νενικήκαμεν;;» «Μπράβο Νίκο, αυτό είναι, έτσι θ’ αρχίζει και αυτό θα είναι το πνεύμα της ομιλίας». Έτσι προέκυψε το Νενικήκαμεν.

Παρά τον μικρό όγκο, το βιβλίο περιλαμβάνει πολύ σημαντικές μαρτυρίες για το πώς εδημιουργήθη ο Διχασμός, πως ελειτούργησε το αξίωμα της Μηχανικής Δράση=Αντίδραση αλλά και ποιος ήρξατο χειρών αδίκων.

Ο Νίκος Μαρουδιάς απέδειξε ότι είναι Μαχητής από τα μαθητικά του χρόνια και αυτή του η ικανότης του έδωσε την δυνατότητα να διακριθεί στην ιατρική του ειδικότητα απ’ όπου τον γνωρίζετε οι περισσότεροι από τους παρισταμένους. 

Προς το τέλος της συγγραφής θα ανακαλύψουμε και μία απέριττη περιγραφή και απολογισμό του Πολεμιστή. Στέκομαι με πολύ σεβασμό σ’ αυτές τις σελίδες όπου με αφοπλιστική ειλικρίνεια αναδύεται η Αριστοτέλειος προσέγγιση για τον ορισμό του θάρρους που αποτελεί την μέση οδό μεταξύ του θράσους και του φόβου.

Διαβάστε το βιβλίο και οι γνώσεις αλλά και η αγάπη σας για την Κύπρο θα μεγαλώσουν δικαίως.

Με την έγκριση που μου έχει δώσει ο συγγραφέας θάθελα να κάνω μια εισήγηση για την επόμενη έκδοση. Να αφαιρεθούν από το κείμενο τα ονόματα του αρθρογράφου και του συγγραφέως που προκάλεσαν την μήνιν του Νίκου και να καταχωρηθούν κανονικά στις παραπομπές. Η παρουσία τους στις σελίδες αυτής της καταθέσεως ψυχής αποτελεί μολυσματικό στοιχείο και μπορεί συνειρμικά να αφήσει την εντύπωση ότι η όλη καταγραφή αποτελεί απάντηση σ’ αυτούς.

Μια που δεν ισχύει, ας εύρουν την θέση τους στις παραπομπές, που με επιστημονική εντρύφεια κατέγραψε ο Νίκος αλλά στο κείμενο δεν έχουν θέση.

*Ιατρός - Καρδιολόγος