του
Joseph S. Nye*
Σε πρόσφατη συνδιάσκεψη στην Γαλλία, αρκετοί Ευρωπαίοι εξέπληξαν τους Αμερικανούς καλεσμένους υποστηρίζοντας ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι καλός για την Ευρώπη. Με την παρουσία του Τραμπ στην σύνοδο κορυφής του G20 στο Αμβούργο, αξίζει να αναρωτηθούμε εάν έχουν δίκιο.
Βάσει των περισσότερων εκτιμήσεων, η προεδρία Τραμπ είναι αρνητική για την Ευρώπη. Δείχνει να απεχθάνεται την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σχέση του με την Άνγκελα Μέρκελ είναι ψυχρή σε σύγκριση με την φιλία του με τον αυταρχικό Ερντογάν ή τον θαυμασμό του για τον Πούτιν. Ο Τραμπ χαίρεται με την έξοδο της Βρεταννίας από την ΕΕ. Αρνείται να κάνει αναφορά στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, απέσυρε τις ΗΠΑ από την Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και έχει περικόψει τα αμερικανικά κονδύλια για τον ΟΗΕ.
Δεν προκαλεί έκπληξη ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι διόλου δημοφιλής στην Ευρώπη –σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Pew, μόλις το 22% των Βρεταννών, το 14% των Γάλλων και το 11% των Γερμανών τον εμπιστεύονται. Όμως, η έλλειψη δημοφιλίας του Τραμπ έχει συμβάλει στην ενίσχυση των ευρωπαϊκών αξιών.
Στις αρχές του χρόνου υπήρχε ο φόβος για έκρηξη στην Ευρώπη του εθνικιστικού λαϊκισμού, που έφερε τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και οδήγησε στο Brexit. Όμως το λαϊκιστικό κύμα φαίνεται να κορυφώθηκε στις αμερικανικές εκλογές. Έκτοτε οι λαϊκιστές ηττήθηκαν στην Αυστρία και την Ολλανδία, οι Γάλλοι εξέλεξαν τον κεντρώο Εμμανουέλ Μακρόν και τον Μάϊο η Βρεταννή πρωθυπουργός που υποστήριζε ένα σκληρό Brexit έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις πρόωρες εκλογές.
Η Ευρώπη ακόμα αντιμετωπίζει αργή ανάπτυξη, υψηλή ανεργία και πολιτικές αντιπαραθέσεις που εκδηλώθηκαν μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Όποιος κερδίσει στις γερμανικές εκλογές τον Σεπτέμβριο θα είναι μετριοπαθής και όχι ακραίος εθνικιστής και θα κατανοεί την σημασία συνεργασίας με τον Μακρόν για την επανεκκίνηση της γαλλογερμανικής μηχανής της ευρωπαϊκής προόδου.
Οι διαπραγματεύσεις για το Brexit θα είναι περίπλοκες. Ένας πιθανός συμβιβασμός μπορεί να βρεθεί με την δημιουργία ενός νέου ευρω-βρεταννικού θεσμού που θα εγγυάται τα δικαιώματα των πολιτών και των δύο πλευρών. Το αν θα γίνει εφικτός, θα εξαρτηθεί από την ευρωπαϊκή ευελιξία.
Πολλές ευρωπαϊκές ελίτ έχουν ήδη γίνει πιο ευέλικτες σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης και έχουν ξεπεράσει τον ομοσπονδιακό στόχο μιας ευρωπαϊκής sui generis οντότητας. Τονίζουν ότι τρία διαφορετικά επίπεδα συμμετοχής υπάρχουν ήδη: η τελωνειακή ένωση, η ευρωζώνη και η Συμφωνία Σένγκεν για τα εσωτερικά σύνορα. Η άμυνα θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος.
Οι προσπάθειες για κοινό ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα έχουν ξεκινήσει, αλλά η διαδικασία είναι αργή. Εκτός από την Βρεταννία, μόνον η Γαλλία διαθέτει σημαντικές εκστρατευτικές δυνάμεις, ενώ η Γερμανία περιορίζεται από την ιστορία της. Υπάρχει το θέμα της Ρωσίας και των επιθέσεων σε Γεωργία και Ουκρανία. Υπάρχει το θέμα των Βαλκανίων, όπου πρόσφατα αποφεύχθηκε παρ’ ολίγον εμφύλιος στα Σκόπια. Και, βέβαια, υπάρχουν και οι απειλές από την Βόρεια Αφρική με το χάος στην Λιβύη, και από την Μέση Ανατολή.
Η Ευρώπη βρίσκεται ακόμα μακριά από μια κοινή αμυντική δομή, όμως η ανάγκη για την δημιουργία της μεγαλώνει. Αποτελεί ειρωνεία ότι ο μη δημοφιλής Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί αρωγός και όχι εμπόδιο.
*Από το Project Syndicate. Ο Nye είναι πρώην υφυπουργός Άμυνας των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου για τις μυστικές υπηρεσίες. Καθηγητής στο Χάρβαρντ και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Έχει τελειώσει ο αμερικανικός αιώνας;»
