Παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου: «ΠΛΗΓΩΜΕΝΑ ΟΝΕΙΡΑ»

του Δρ. Νίκου Ερρ. Ιωάνου*

Πριν από 4 ακριβώς χρόνια, ολοκληρώνοντας την εισήγησή μου στην παρουσίαση της πρώτης συγγραφικής προσπάθειας του εκδότου κ. Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου «Το Δαχτυλίδι» είχα πει:  «Ευχαριστώ τον Γιώργο για την τιμή που μου έκανε. Θα ήθελα να δηλώσω ενώπιον όλων, ότι πιστεύω πως πολλοί από τη γενιά μας θα ήθελαν να γράψουν αυτό ή ένα παρόμοιο βιβλίο.

Μιας και το έκανες τόσο καλά, φίλε Γιώργο, περιμένουμε και το επόμενο. Σας είπα και στην αρχή δεν είμαι κριτικός βιβλίων. Γι’ αυτό πιθανολογώντας το περιεχόμενό του, θα σας παρακαλέσω να αποδεχθείτε ένα σχόλιο  που νομίζω ότι θα ταιριάζει στην παρουσίασή του. Δεν είναι η επί αιώνες επιδίωξη της Ενώσεως που έφερε τους Τούρκους στην Κύπρο, αλλά η εγκατάλειψή της».

Προφανώς, εκυοφορείτο έκτοτε το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα και δεν είναι αποτέλεσμα της δικής μου προτροπής. Χαίρομαι όμως που προστίθεται άλλη μία ειλικρινής και γνήσια μαρτυρία για τους αθέατους μηχανισμούς που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της μοίρας της πορείας και εν τέλει της Ιστορίας του τόπου μας.

Γιατί αθέατους; Διότι, κατά κανόνα, οι ιστορίες των «μικρών» ανθρώπων και συντελεστών σε κάποια γεγονότα, δεν γίνονται γνωστές αφού επισκιάζονται από την λάμψη, την ακτινοβολία και την μεγέθυνση των πράξεων αυτών που επελέγησαν να ονομαστούν πρωταγωνιστές.

Όσο περισσότερες μικρές ιστορίες πληροφορείται κανένας τόσο περισσότερο εύχεται να ήταν διαφορετικά τα πράγματα, άλλα να ήταν τα κριτήρια επιλογής των ηγετών και άλλη η δυναμική ενός εκάστου στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος..

Τα «πληγωμένα όνειρα» είναι, όπως το προσδιορίζει και ο συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα. Η έντονη όμως και προφανής παρουσία του αυτοβιογραφικού στοιχείου προσδίδει στο βιβλίο τον χαρακτήρα της ιστορικής μαρτυρίας. Τα πρόσωπα είναι υπαρκτά και αναγνωρίσιμα για όσους έχουν προσωπική αντίληψη και μνήμη από τα τελευταία 60-70 χρόνια της ζωής στην Κύπρο.

Η εντύπωσή μου είναι ότι ο συγγραφέας κατέβαλε σοβαρή προσπάθεια να μην υπερβάλει ή να ωραιοποιήσει πράξεις αντίστασης σε πιέσεις και βασανισμούς ή ηρωικές πράξεις. Ενδεχομένως να περιέβαλε με κάποια ασάφεια γεγονότα που θα προκαλούσαν πικρία ή ετεροχρονισμένα επικριτικά σχόλια για κάποιους που συμμετείχαν στον υπέροχο εκείνο αγώνα της ΕΟΚΑ και κάπου κάτι δεν πήγε καλά.

Ως άνθρωποι έχουμε όλοι πεπερασμένες αντοχές, δυνάμεις και αντιστάσεις, γι’ αυτό μπορεί να είναι και θέμα τύχης να μην υποκύψει κάποιος και να βρεθεί στην αντίπερα όχθη, δηλαδή από ήρωας, προδότης. Υπάρχει μια συγκλονιστική τέτοια περίπτωση που αναφέρεται και στο «Δαχτυλίδι» και διεδραματίσθη στο Λιοπέτρι.

Εξ’ ου και αποτελεί εύνοια της μοίρας κατά κάποιο τρόπο να πέσει κάποιος μαχόμενος, στο απόγειο της προσφοράς και δόξης. 

Απ’ εκεί δεν υπάρχει επιστροφή, δεν υπάρχει μηχανισμός φθοράς και απαξίωσης του ηρωικού εαυτού. 

Αντιθέτως οι επιζήσαντες, από την επιούσα, εισέρχονται σε μία διαρκή, δια βίου δοκιμασία ή διατηρήσεως της κεκτημένης αρετής ή, αλλοίμονο, αλλοιώσεως και φθορά της. Για να μην αναφέρουμε τους καταχραστές ακόμη και της προσφοράς άλλων για ίδιον όφελος.....

Στο μυθιστόρημα παρουσιάζονται με γλαφυρότητα αλλά και ιστορική συνέπεια και αλήθεια αντιπροσωπευτικές προσωπογραφίες όλου του φάσματος των χαρακτήρων που διεδραμάτισαν και συνεχίζουν να διαδραματίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της Ιστορίας της Κύπρου.

Με μεγάλο θαυμασμό παρακολουθούμε μέσα και από τις σελίδες του βιβλίου την απίστευτη πορεία νέων παιδιών-εφήβων που με την αυταπάρνησή τους κατέφεραν σημαντικά πλήγματα στους στρατιωτικούς μηχανισμούς μιας κραταιάς αυτοκρατορίας. Έτσι έγινε με τη δολιοφθορά στο Ακρωτήρι, που είχε και συμβολικό χαρακτήρα γιατί εκείνη την περίοδο ευρίσκοντο εν εξελίξει επιχειρήσεις των Άγγλων στο Σουέζ. Η καταστροφή της αεροπορικής βάσεως με αεροπλάνα κι εγκαταστάσεις είχε τεράστιο ηθικό και πρακτικό αντίκτυπο.

Θα ήθελα να καταθέσω με την ευκαιρία παρουσιάσεως του βιβλίου ένα προσωπικό απωθημένο. Ήταν και είναι τόσος ο θαυμασμός μου για τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, που, σ’ όλη μου τη ζωή, ακόμα και τώρα που δεν μπορώ να λογιστώ νέος, θεωρούσα ατυχία, το γεγονός ότι δεν γεννήθηκα περίπου 10 χρόνια νωρίτερα για να μπορώ να ενταχθώ στις μάχιμες ομάδες της Οργανώσεως.

Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε 581 σελίδες, ακολουθεί γλωσσάρι δύο σελίδων για επεξήγηση ιδιωματικών Κυπριακών λέξεων. Ακολούθως πλούσια βιβλιογραφία και μερικές αντιπροσωπευτικές και ιστορικές φωτογραφίες με ανάλογες λεζάντες.

Επίσης υπάρχουν 5 σελίδες, με ιδιαίτερα χρήσιμες σημειώσεις για την κατανόηση ιδιωματικών Κυπριακών φράσεων, ιστορικών διασυνδέσεων και γεωγραφικών θέσεων. Η άμεση χρήση των παραπομπών κατά την ανάγνωση είναι πολύ διαφωτιστική.

Θα ήθελα να τονίσω ότι το έργο έχει σημαντική ηθογραφική και λαογραφική αξία που στους Κυπρίους αναγνώστες θα προκαλέσει αναζωπύρωση της μνήμης και για τους άλλους όχημα γνωριμίας μ’ ένα αποκομμένο αλλά ζωντανό Ελληνικό Νησί.

Δεν μέτρησα τα κεφάλαια διότι είναι ονοματισμένα με κάπως αναρχικό τρόπο και πρωθύστερες επικαλύψεις αφηγήσεων (στο πρότυπο του κινηματογραφικού flash back).

Ο τραγικός επίλογος του βιβλίου γράφεται τον Οκτώβριο του 1967. Αλλά η Ιστορία δεν τελείωσε ακόμα. Ενδεχομένως αυτό που μόλις είπα να αποτελεί το προοίμιον συμπληρώσεως από τον κ. Παπαδόπουλο μιας  Τριλογίας που οι σελίδες της να απλώνονται μέχρι τις μέρες μας.

Για ένα μεγάλο κομμάτι του Κυπριακού Λαού παρά τις απανωτές και βαθιές πληγές, υπάρχουν ακόμα όνειρα. Τα δε όνειρα πολλές φορές είναι καλύτερος οδηγός από τους ψυχρούς υπολογισμούς και τους δήθεν ρεαλιστικούς σχεδιασμούς. Παρά τα όσα έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες, αμφιβάλλει κανείς ότι διαχρονικό στήριγμα της Κύπρου είναι η Ελλάδα;

Υπάρχει κανείς που να μπορεί να βρει στρατηγικά μειονεκτήματα ή γεωπολιτικές ατέλειες σε μία Εθνική Κυριαρχία που θα ξεκινούσε από το Ιόνιο, θα περιελάμβανε το Αιγαίο, θ’ αγκάλιαζε τη Ρόδο και το Καστελόριζο και θα εκτείνετο ανατολικά της Κύπρου; Αυτό θα γινόταν με την Ένωση.

Οι μόνοι που ωφελήθηκαν από την απεμπόληση της Ενώσεως είναι οι Τούρκοι και οι προστάτες τους Άγγλοι.

Ας μην δώσουμε ικανοποίηση στις χαιρέκακες διαθέσεις τους καθιστώντας την Κύπρο προτεκτοράτο της Τουρκίας, με την υπογραφή μας.

Κι ας μείνει το όνειρο ζωντανό, έστω και πληγωμένο.

*Καρδιολόγος