ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΟ 36% ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Τελικά, φαίνεται ότι οι εφημερίδες είναι πολύ «σκληρά καρύδια» για να πεθάνουν. Και πώς να μην συμβαίνει αυτό όταν φέτος συμπληρώνουν 360 χρόνια άλλοτε ανθόσπαρτου και άλλοτε πολύ δύσκολου βίου. Ε, ναι, 360 χρόνια δεν είναι λίγα. Και ίσως αυτή την παράδοση να σέβονται –εκτός Ελλάδος– διαφημιστές και διαφημιζόμενοι.

Έτσι, τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο στην αγορά των ΜΜΕ, ως μέσο έγκυρης ενημέρωσης και αποτελεσματικής επικοινωνίας, φαίνεται ότι διατηρούν και το 2010 οι εφημερίδες, αποσπώντας το 22,2% της διαφημιστικής δαπάνης σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της εταιρείας ZenithOptimedia, τα ημερήσια και εβδομαδιαία φύλλα θα καταλάβουν και στο τρέχον έτος την δεύτερη θέση, πίσω από την τηλεόραση, όσον αφορά στην απορρόφηση διαφημιστικών κονδυλίων, ενώ στην τρίτη θέση αναρριχάται το Διαδίκτυο, ακολουθούμενο από τα περιοδικά, το ραδιόφωνο, την υπαίθρια διαφήμιση και το σινεμά.

Ειδικότερα, και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της εταιρείας, η πίτα της διαφήμισης στο κλείσιμο του τρέχοντος έτους, σε παγκόσμια κλίμακα, αναμένεται να κατανεμηθεί σε ποσοστό 39,3% στην τηλεόραση, 22,2% στις εφημερίδες, 13,8% στο Διαδίκτυο, 9,9% στα περιοδικά, 7,4% στο ραδιόφωνο, 6,9% στην υπαίθρια διαφήμιση και 0,5% στο σινεμά. Το συνολικό ποσό για την μικρή οθόνη εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 179,5 δισεκατ. δολλάρια, ενώ για τις εφημερίδες εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 101,49 δισεκατ. δολλάρια. Επισημαίνεται ότι τα δύο αυτά μέσα απέχουν σημαντικά από όλα τα υπόλοιπα όσον αφορά στην απορρόφηση διαφημιστικών κονδυλίων, αφού το Διαδίκτυο, που βρίσκεται στην τρίτη θέση, εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει διαφημιστική δαπάνη της τάξης των 63,1 δισεκατ. δολλαρίων.

Όπως αναφέρει ο Στέλιος Ιωάννου στην εφημερίδα Ναυτεμπορική, αναφορικά με την διαφημιστική δαπάνη ειδικότερα στο Διαδίκτυο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ένα μεγάλο μέρος της προέρχεται από τους οργανισμούς εκδόσεως εφημερίδων, των οποίων οι διαδικτυακές εκδόσεις αποτελούν σίγουρη επιλογή και, ως εκ τούτου, σημαντικό πόλο έλξης για τους διαφημιζόμενους.

Μάλιστα, σε ό,τι αφορά στην περαιτέρω πορεία, η εμφάνιση των συσκευών ανάγνωσης εφημερίδων μέσω Διαδικτύου –οι οποίες προσομοιάζουν το χαρτί– και η ευρεία διάδοσή τους, αναμένεται ότι θα τονώσουν ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού παγκοσμίως και θα δώσουν μία ακόμη σημαντική ώθηση στα διαφημιστικά έσοδα των εκδοτικών εταιρειών. Το ίδιο ισχύει και για τον περιοδικό Τύπο, του οποίου οι εκπρόσωποι, ειδικά στις ώριμες διαφημιστικές αγορές, στρέφονται ολοένα και περισσότερο στις διαδικτυακές εκδόσεις που προσομοιάζουν στο χαρτί, πράγμα που όπως δείχνουν οι έρευνες παρέχει μία καλή εναλλακτική λύση κατά την μεταβατική περίοδο που διανύουμε, της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή.

Πάντως, σε ό,τι αφορά την ευρύτερη βιομηχανία των εντύπων με την παραδοσιακή της μορφή, επισημαίνεται ότι το κονδύλι που την αφορά δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο –κάθε άλλο, μάλιστα– αφού ανέρχεται συνολικά (εφημερίδες και περιοδικά μαζί) στα 146,9 δισεκατ. δολλάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 32,15% της αγοράς και απέχει πάρα πολύ από τον τρίτο.

Ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στις εκτιμήσεις της εταιρείας για το 2011, όπου ενώ τα μερίδια των μέσων από την αγορά δεν αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, το συνολικό ποσό της διαφημιστικής δαπάνης εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει βελτίωση, εμφανίζοντας αύξηση 4,27%. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις από την πορεία της διαφήμισης στις διεθνείς αγορές, η αύξηση αυτή αναμένεται ότι θα αναθεωρηθεί προς τα πάνω στο τέλος του έτους.

Οι ανωτέρω εξελίξεις δείχνουν ότι ναι μεν στα ΜΜΕ παρατηρούνται σοβαρές ανακατατάξεις, πλην όμως οι τελευταίες, όσο δραματικές κι αν είναι, δεν δικαιολογούν την καταστροφολογία. Όπως λέει και ο εκλεκτός δημοσιογράφος Νίκος Μπακουνάκης, βασικό χαρακτηριστικό του νέου τοπίου στα ΜΜΕ σήμερα είναι η κρίση του παραδοσιακού επιχειρηματικού-οικονομικού μοντέλου που χρηματοδοτεί την παραγωγή και την διασταύρωση της πληροφορίας. Το μοντέλο αυτό παρέμεινε ισχυρό και σταθερό επί δύο αιώνες, ενσωματώνοντας τις τεχνολογικές καινοτομίες, όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση στον 20ο αιώνα και ο τηλέγραφος τον 19ο αιώνα.

Η κρίση του συμβαδίζει –αν δεν είναι το αποτέλεσμα– με την ανάδυση νέων συστημάτων παραγωγής και διανομής ειδήσεων (aggregators), όπως το Google ή το Yahoo!, συμμετοχικά μέσα (participatory media), γενικότερα web-native media, δηλαδή μέσα που εμφανίζονται με το Διαδίκτυο ή, αν τα δούμε από την πλευρά τού ποιος τα παράγει, ποιος ελέγχει το περιεχόμενό τους, ποιος το διανέμει, ποιος παίρνει τις εκδοτικές αποφάσεις, τα ονομάζουμε author-centric (τα μπλογκς) και audience-driven media (το Facebook, το Twitter, κ.α.). Η διαδικτυακή σελίδα γίνεται το brand. Ο καθένας γίνεται εκδότης του εαυτού του.

Αυτή είναι βέβαια μία σημαντική εξέλιξη, απέχει όμως αρκετά από τού να μιλάμε για τον θάνατο των εφημερίδων.