Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Αν μπορούσε να φέρει κανείς τον Σωκράτη στον σημερινό κόσμο και να τον ρωτήσει τί είναι γι αυτόν το επιχειρείν, η απάντηση του μεγάλου φιλοσόφου θα ήταν σχετικά απλή. Θα έλεγε ότι το επιχειρείν, υπό την ευρεία έννοιά του, είναι η ηγεσία ως πνευματική κατάσταση. Θα έθετε δε και ένα σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα: Πώς η φιλοσοφία και αυτά που προσκομίζει στην μελέτη της ανθρώπινης εμπειρίας μπορεί να συμβάλει στην γνώση τού τί είναι η ηγεσία και ο εμπλουτισμός της;

Κατά την σωκρατική μέθοδο, το περιεχόμενο της αντίληψης για την ηγεσία θα πρέπει να αναλυθεί προς τρεις κύριες κατευθύνσεις: την επέκταση του πνεύματος (μέσω της θεωρίας των πολλαπλών ευφυϊών), την ανάπτυξη του χαρακτήρα (μέσω της θεωρίας των βαθειών δομών) και, τέλος, το απαραίτητο κουράγιο για να φθάσει κανείς το επίπεδο ταλέντου και ισχύος που αντιστοιχούν στην αυθεντική ηγεσία και στην ηθική δράση.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι επιχειρηματίες, και όχι μόνον αυτοί, για να προσεγγίσουν ανώτατα επίπεδα ηγεσίας, πρέπει να αποκτήσουν μία νέα νοητική αντίληψη, ικανή να οδηγήσει στην ευρύτητα του πνεύματος. Όμως, απαιτείται και μια νέα θεώρηση της υπάρξεως, μια νέα εμβάθυνση, ώστε το ηγετικό πνεύμα να φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα ηθικής αλλά και επιδόσεων. Αυτό είναι απαραίτητο γιατί η σημερινή εποχή αλλαγών, πέρα από τις οικονομικές της παραμέτρους, είναι και περίοδος πνευματικής κρίσεως.

Υπό αυτή την έννοια, αυτό που η φιλοσοφία του Σωκράτη μπορεί να προσφέρει στον επιχειρηματικό κόσμο δεν είναι η άνεση, αλλά η πρόκληση. Ο μεγάλος φιλόσοφος, πριν 2.500 και πλέον χρόνια, προκάλεσε τους Αθηναίους φέρνοντας στην αγορά καινά δαιμόνια –γι αυτά και θανατώθηκε. Πλην όμως, ο θάνατός του υπήρξε η αφετηρία μιας τεράστιας αλλαγής στην τότε Αθήνα. Η πρόκλησή του επέφερε απίστευτες αλλαγές στην φιλοσοφία, στον τρόπο σκέψης και στην ύπαρξη του Αθηναίου ανθρώπου στην αρχή και τού τότε κόσμου στην συνέχεια.

Ο Σωκράτης είχε θέσει στο κέντρο της φιλοσοφικής σκέψης τον άνθρωπο. Ανέτρεπε έτσι μία φιλοσοφική παράδοση, αυτή των προσωκρατικών φιλοσόφων –που και αυτοί, ωστόσο, είχαν φέρει στο προσκήνιο τον ορθό λόγο στην θέση της θρησκευτικής κοσμογονίας. Στην μετασωκρατική φιλοσοφία, έτσι, άνθρωποι και ηθική παίζουν καθοριστικό ρόλο στην φιλοσοφική αναζήτηση, γεγονός που επηρέασε πολλαπλώς και την πορεία του ανθρώπου.

Αυτή σήμερα είναι η ιστορική πρόκληση και για τις επιχειρήσεις. Είναι ανάγκη να φέρουν στο εσωτερικό τους τον Σωκράτη και να προσδιορίσουν ποιες είναι οι ευφυΐες που μπορούν να οδηγήσουν στο να γίνει η επιχείρηση παραγωγός κέρδους με ηθικό περιεχόμενο. Το επιχειρείν είναι σήμερα ο ομφαλός των κοινωνιών. Συνεπώς, καιρός είναι να τύχει και αυτό φιλοσοφικών προσεγγίσεων, για να έλθει ως πράξη πιο κοντά στον άνθρωπο. Διότι, τελικά, αυτός είναι που πραγματοποιεί τις αλλαγές, γράφοντας ταυτόχρονα και την Ιστορία.