ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Γιατί οι πιο σκληροί και φανατικοί αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης βρίσκονται στις πλούσιες δυτικές χώρες και όχι στις αναπτυσσόμενες και φτωχές; Η απάντηση είναι απλή. Διότι οι αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης, αφ’ ενός, δεν θέλουν οι φτωχές χώρες να ξεφύγουν από την φτώχεια και, αφ’ ετέρου, όσο παραμένουν φτωχές υπονομεύεται η ανάπτυξη στις πλούσιες χώρες, που έτσι και αυτές οδηγούνται σε κρίση. Και όλες αυτές οι εξελίξεις είναι θετικές για τους «σωτήρες» του λαού, που πιστεύουν ότι θα κληθούν να «σώσουν» τον κόσμο από τον επάρατο καπιταλισμό.

Ως φαίνεται, όμως, η παγκοσμιοποίηση –και μαζί με αυτήν η ελεύθερη οικονομία– δύσκολα θα εκθρονιστούν από το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αντιθέτως, συμβάλλουν στο να αναπτύσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς ο πάλαι ποτε Τρίτος Κόσμος, που σήμερα διεκδικεί και αυτός ένα καλό κομμάτι από την παγκόσμια οικονομική πίττα. Έτσι, όπως γράφει και ο Alain Farijas στην γαλλική Le Monde, η κατανομή του πλούτου συνεχίζει να παγκοσμιοποιείται.

Συγκεκριμένα, κατά τον Γάλλο αρθρογράφο, το οικονομικό κέντρο βάρους του κόσμου συνεχώς απομακρύνεται από τις πλούσιες χώρες. Έτσι, οι χώρες μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ) παρήγαγαν το 60% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος το 2000, το 51% το 2010 και το 2030 δεν θα συνεισφέρουν παρά μόνον το 43% του παγκόσμιου πλούτου. Οι χάρτες που δημοσίευσε ο ΟΟΣΑ προσφάτως, στο πλαίσιο της έκθεσής του «Η Μετακίνηση του Πλούτου», αποδεικνύουν ότι τα μη κράτη μέλη του οργανισμού –οι λεγόμενες «υπό ανάπτυξη» χώρες– καλύπτουν ταχύτατα το χάσμα που τις χωρίζει από τους δυτικούς θύλακες της ευημερίας.

Αν και η κατηγορία των «πλουσίων» χωρών ελάχιστα διευρύνθηκε, εκείνη των «αναδυόμενων» γνωρίζει εντυπωσιακή άνθηση και, με πρωτοπόρο την Κίνα, οι περισσότερες ασιατικές χώρες έχουν αφήσει πίσω τους την φτώχεια και την υπανάπτυξη, χωρίς όμως για την ώρα να είναι πλούσιες. Έτσι, τα κράτη που αναπτύσσονται ταχύτατα, από 12 που ήσαν το 1990, σήμερα έφθασαν τα 60. Από την άλλη, οι φτωχές χώρες, από 55 το 1990 ήσαν μόλις 25 το 2008.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η έκθεση του ΟΟΣΑ αναδεικνύει ένα νέο φαινόμενο. Η Κίνα, υποστηρίζει, απλά προηγήθηκε μιας πορείας σύγκλισης με τις πλούσιες χώρες, που σήμερα πια την ακολουθούν ολοένα και περισσότερα κράτη. Στην πορεία αυτή, βρίσκουμε απροσδόκητα ακόμα και ένα μεγάλο τμήμα της υποσαχάριας Αφρικής και το σύνολο της νοτιοανατολικής Ασίας –δηλαδή, δύο περιοχές που είχαν αφεθεί εν πολλοίς στην τύχη τους την περασμένη δεκαετία.

Το δεύτερο σημαντικό συμπέρασμα είναι πως η κρίση επιταχύνει την διαδικασία της σύγκλισης των «υπό ανάπτυξη» με τις πλούσιες χώρες. Παρά την κρίση, οι ρυθμοί ανάπτυξης σε πολλά αναδυόμενα κράτη μειώθηκαν ελάχιστα, ανεπαίσθητα. Η διαδικασία της σύγκλισης άρα «δεν είναι παροδική», όπως προειδοποιούν οι συντάκτες της έκθεσης και αποδεικνύουν οι ρυθμοί ανάπτυξης του συνόλου σχεδόν των αναπτυσσομένων κρατών. Την πρώτη αιτία αυτής της ανατροπής την βρίσκουμε την δεκαετία τού 1990, όταν οι Κινέζοι και οι Ινδοί εργαζόμενοι εμφανίστηκαν με αξιώσεις στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, επιτρέποντας στις χώρες τους να αυξήσουν τις εξαγωγές τους και να μετατρέψουν τους ελλειμματικούς έως τότε προϋπολογισμούς τους σε πλεονασματικούς. Την δεκαετία τού 2000, η ίδια διαδικασία επεκτάθηκε στις υπόλοιπες υπό ανάπτυξη χώρες.

Πρώτη επίπτωση της ευτυχούς αυτής κίνησης του κεφαλαίου ήταν η δραστική μείωση της φτώχειας. Από το 1990 έως σήμερα, ο αριθμός των ανθρώπων που διαβιούν με λιγότερα από ένα δολλάριο την ημέρα μειώθηκε κατά 25% ή, σε απόλυτους αριθμούς, κατά 500 εκατομμύρια άτομα. Όμως, η δεύτερη επίπτωση είναι πολύ λιγότερο χαροποιός: οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνουν στο σύνολο των αναδυόμενων οικονομιών, ενώ πολλαπλασιάζονται οι έρευνες που αποδεικνύουν πως το φαινόμενο αυτό επιβραδύνει με την σειρά του την αναπτυξιακή τους δυναμική.

Πάντως, η προοπτική να φθάσουν τις δυτικές χώρες μία σειρά από κράτη που έως πρόσφατα αντιμετωπίζονταν από τον αναπτυγμένο κόσμο με υπεροψία ή συμπάθεια, δεν μπορεί παρά να ενδυναμώσει τις ανησυχίες περί «παρακμής της Δύσης». Οι συντάκτες της έκθεσης, όμως, κ.κ. Γιούτινγκ και Μολντ, εκτιμούν πως «αυτή η σύγκλιση δεν είναι επικίνδυνη, καθώς η παγκόσμια πίττα μεγαλώνει, ενώ η προοπτική να μεταβληθούν η Ινδία και η Κίνα σε καταναλωτικές κοινωνίες θα αποδειχθεί ευεργετική για ολόκληρο τον κόσμο».

Εννοείται δε ότι η πίττα θα είναι ευεργετική για όσους καταλαβαίνουν τί συμβαίνει γύρω τους και προετοιμάζονται αναλόγως. Οι υπόλοιποι, απλώς σε κάποια στιγμή θα ξορκίζουν και θα βρίζουν τον καπιταλισμό. Δηλαδή, θα δέρνουν την θάλασσα, όπως ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης λίγο πριν σπάσει τα μούτρα του στην Μάχη του Μαραθώνα.