Του
Έντι Ζεμενίδης*
Οταν ο πρόεδρος Τραμπ διόρισε τον Γουές Μίτσελ βοηθό υπουργό Εξωτερικών για τις ευρασιατικές υποθέσεις τον Ιούλιο του 2017, ο αμερικανικός Τύπος και όσοι ασχολούνται με την εξωτερική πολιτική είχαν ξοδέψει αρκετούς μήνες ασκώντας κριτική στον πρόεδρο για το γεγονός ότι είχε αφήσει μια τόσο σημαντική θέση κενή για τόσο μεγάλο διάστημα.
Δεδομένων των εντάσεων με Ρωσία και Τουρκία, αλλά και των ανησυχιών των Ευρωπαίων συμμάχων για τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, πολλοί διερωτώντο πώς θα τα κατάφερνε η κυβέρνηση Τραμπ να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα όταν ο καθ’ ύλην αρμόδιος έλειπε από τη θέση του.
Αυτή την εβδομάδα ο Γουές Μίτσελ, ο οποίος είχε συμπληρώσει μόλις 16 μήνες στο πόστο του, ανακοίνωσε την παραίτησή του, επικαλούμενος προσωπικούς λόγους και προσθέτοντας ότι «υποστηρίζει πλήρως» τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. «Τα παιδιά μου έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από τον χρόνο μου σε σύγκριση με τα κοινά τη συγκεκριμένη στιγμή», δήλωσε. Είναι δύσκολο και συχνά άδικο να αμφισβητεί κανείς δηλώσεις σαν κι αυτήν, αλλά πολύ λίγοι άνθρωποι στην Ουάσιγκτον και στην Ευρώπη την πήραν τοις μετρητοίς.
Ανησυχία
Ρώτησα έναν πρώην Αμερικανό πρεσβευτή, ο οποίος υπηρέτησε στην Ευρώπη, τη γνώμη του για τους λόγους που οδήγησαν τον Μίτσελ σε παραίτηση. Η απάντησή του ήταν: «Το ΝΑΤΟ». Ενα σημαντικό πρόσωπο από το προσωπικό της Γερουσίας μου είπε: «Αυτό δεν είναι καλό και υπάρχει πολιτικός λόγος που συνέβη». Αρκετοί βουλευτές απάντησαν στα ερωτήματά μου με κάποια παραλλαγή του «ανησυχώ».
Η παραίτηση Μίτσελ προφανώς δεν θα συγκεντρώσει την προσοχή ούτε θα προκαλέσει τις αντιδράσεις που είδαμε με την παραίτηση του πρώην υπουργού Αμυνας Μάτις. Ωστόσο, μπορεί να αποδειχθεί εξίσου σημαντική.
Τα ανοιχτά προβλήματα που τροφοδότησαν την κριτική για τη μη στελέχωση του συγκεκριμένου αξιώματος για τόσο μεγάλο διάστημα το 2017 παραμένουν εξίσου πιεστικά. Ακόμη χειρότερα, ο άνθρωπος που καλύπτει προς το παρόν το πόστο του Μίτσελ πρόκειται να συνταξιοδοτηθεί σε λίγους μήνες. Αβίαστα προκύπτει το ερώτημα ποιος από την κυβέρνηση Τραμπ θα χειρίζεται τις δύσκολες ευρωπαϊκές υποθέσεις.
Στην επιστολή παραίτησης, ο Μίτσελ υποστήριξε ότι εκπλήρωσε όλους τους στόχους του στη διάρκεια της θητείας του, αλλά δύσκολα μπορεί κανείς να τον πιστέψει. Στα μισά της θητείας Τραμπ, οι ευρωαμερικανικές σχέσεις έχουν βυθιστεί σε ναδίρ δεκαετιών. ΗΠΑ και Ε.Ε. συγκρούονται συχνά για θέματα εμπορίου.
Στα θέματα της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και της κλιματικής αλλαγής, από σύμμαχοι έγιναν αντίπαλοι. Η επιθετική ρητορική του Τραμπ, ο οποίος αποκαλεί «αντίπαλο» την Ε.Ε. και διακηρύσσει ότι «δήθεν σύμμαχοι λεηλατούν την Αμερική», σε συνδυασμό με τα ανοίγματά του προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αφοσίωσή του στο ΝΑΤΟ.
Ο Ιβο Ντάντλερ, πρόεδρος του Συμβουλίου Παγκοσμίων Υποθέσεων του Σικάγου και πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ επί κυβέρνησης Ομπάμα, λέει: «Η παραίτηση Μίτσελ, η οποία έρχεται ύστερα από τις παραιτήσεις όλων των κορυφαίων στελεχών του Πενταγώνου που ασχολούνταν με το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη, στέλνει ανησυχητικά μηνύματα στους Ευρωπαίους συμμάχους μας, υπονοώντας μειωμένο ενδιαφέρον για την ήπειρο.
Αυτό σημαίνει αυξημένη ανησυχία για την Ευρώπη, πιθανόν δε βαθύτερο ρήγμα ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού – ακριβώς αυτό που επεδίωκαν για δεκαετίες η Ρωσία και ο Πούτιν».
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επικείμενη έξοδος του Μίτσελ για την Ελλάδα. Εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στον στρατηγικό διάλογο του περασμένου Δεκεμβρίου, επομένως το ερώτημα περί του τι θα ακολουθήσει σε αυτό το μέτωπο βρίσκεται στον αέρα.
Επιπλέον, ο Μίτσελ έπαιξε ενεργό ρόλο ενθαρρύνοντας την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών και πιο στενές σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων, επομένως ο ρόλος των ΗΠΑ στην υλοποίηση της συμφωνίας, μετά την επικύρωσή της, τίθεται εν αμφιβόλω.
Αναφορικά με την Τουρκία, ο Μίτσελ υποστήριζε με κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν είναι δυνατόν να προμηθευτεί και ρωσικούς πυραύλους S-400 και αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35 – ένας συνδυασμός που θα καθιστούσε την Αγκυρα περισσότερο τολμηρή στις επιθετικές διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το θέμα θα έρθει στο προσκήνιο προς λήψη αποφάσεων αργότερα αυτό τον χρόνο και δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι τα υπόλοιπα μέλη της κυβέρνησης θα είναι εξίσου αδιάλλακτα με τον Μίτσελ.
Η Κύπρος
Παράλληλα, ο Μίτσελ ήταν πολύ δυναμικός στην οικοδόμηση κοινού μετώπου με την Κυπριακή Δημοκρατία, δίνοντας χωρίς προηγούμενο ώθηση στη συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Κύπρου στο πεδίο της ασφάλειας – μάλιστα υποστήριζε τη χαλάρωση και τελικά την πλήρη απόσυρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Τέλος, καθοδηγούσε τις κυβερνητικές προσπάθειες για αναδιάρθρωση της στρατηγικής στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ μου είπε ότι η εν λόγω στρατηγική δεν πρόκειται να ανακοινωθεί επισήμως, οπότε δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε με ακρίβεια τις επιπτώσεις από την παραίτηση Μίτσελ. Θα είναι όμως ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε κατά πόσον η κυβέρνηση Τραμπ θα εξακολουθήσει τις επίμονες προσπάθειες του Μίτσελ για ένα πιο κεντρικό ρόλο της Ελλάδας στην πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή.
Αν η αποχώρηση του Μίτσελ συνδέεται όντως με τη Ρωσία και υποδηλώνει προσπάθεια του Τραμπ να απαλλαγεί από όσους υιοθετούν σκληρή γραμμή έναντι της Μόσχας, τότε ανακύπτει ένα πρόσθετο ερώτημα για την Ελλάδα και την Κύπρο. Τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία –αλλά ιδιαίτερα η κυβέρνηση Τσίπρα– έχουν λάβει τολμηρά και απροσδόκητα μέτρα που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως σύμπραξη με τις ΗΠΑ κατά της Ρωσίας.
Τα εγκώμια που ακούστηκαν στη Δύση για τη συμφωνία των Πρεσπών ερμηνεύονται εν μέρει από τη διάχυτη, στην Ουάσιγκτον, αίσθηση ότι «τα Βαλκάνια επιστρέφουν και η Ρωσία επιστρέφει στα Βαλκάνια». Η αποχώρηση του Μίτσελ είναι από μόνη της σημαντική, αλλά αν αυτή σηματοδοτεί απομάκρυνση από την πολιτική που ακολουθούσε, κατά πόσον άραγε οι τολμηρές κινήσεις της Ελλάδας θα συνεχίσουν να εκτιμώνται δεόντως από την Ουάσιγκτον;
Σε ένα πρόγευμα Ευρωπαίων επιτετραμμένων στην Ουάσιγκτον, αυτή την εβδομάδα, ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης παρατήρησε ότι η παραίτηση Μίτσελ συνιστά αρνητική εξέλιξη. Ουδείς διαφώνησε. Η αμερικανική πολιτική είναι στον αέρα, με σημαντικές συνέπειες για Ελλάδα και Κύπρο.
* εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC).
** Αναδημοσίευση από kathimerini.gr
