Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Για να καταλάβει κανείς τί συμβαίνει στην εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής, θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του τις σχέσεις μεταξύ τεσσάρων ζευγαριών, στα οποία τώρα προστίθεται και η Τουρκία. Τα ζευγάρια που «παίζουν» στην Μέση Ανατολή είναι:

-η Χαμάς και η Χεζμπολά

-η Συρία και το Ιράν

-οι κυβερνήσεις Λιβάνου και Τουρκίας

-το Ισραήλ και οι ΗΠΑ.

Εδώ και μία δεκαετία, η Χαμάς και η Χεζμπολά αναδύονται ως οι βασικές αραβικές πολιτικές δυνάμεις αντιστάσεως στο Ισραήλ και στα κατεχόμενα εδάφη του. Κατέχουν πρωτεύοντα πολιτικό ρόλο και έχουν «βάλει στην γωνία» την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία κρίνεται μετριοπαθής. Ακόμα, είναι γνωστό ότι η Χεζμπολά προκάλεσε την ισραηλινή επέμβαση στον Λίβανο πριν τρία χρόνια, με ό,τι αυτή συνεπαγόταν για την εικόνα του Ισραήλ διεθνώς. Εξάλλου, μέσω παρόμοιων προκλήσεων, οι Ισραηλινοί –που πάντα απαντούν σκληρά– προσφέρουν ισχύ, αξιοπιστία και πολιτική επιρροή σε δύο οργανώσεις των οποίων βασικός λόγος υπάρξεως είναι να πολεμούν τις κατοχικές δυνάμεις του Ισραήλ στις χώρες τους.

Κάθε επίθεση του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς και της Χεζμπολά στο παρελθόν είχε τέσσερις σημαντικές επιπτώσεις: α) οι κυβερνήσεις του Λιβάνου και της Παλαιστίνης χάνουν σε πολιτική ισχύ και αξιοπιστία, β) η Χαμάς και η Χεζμπολά κερδίζουν σε λαϊκή υποστήριξη, πράγμα που βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της πολεμικής τους ισχύος, γ) η Χαμάς και η Χεζμπολά εμπλουτίζουν το οπλοστάσιό τους (σε πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς και εκρηκτικά) και δ) η αντι-ισραηλινή και αντι-αμερικανική καμπάνια της Χαμάς και της Χεζμπολά κερδίζουν σε απήχηση σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή και μεγάλο μέρος του κόσμου.

Φθάνουμε έτσι στο ζευγάρι «παικτών» Συρία και Ιράν, που προσεκτικά και υπομονετικά πλασαρίστηκαν σαν χρηματοδότες, συμπαραστάτες, παροχείς όπλων και ομοϊδεάτες της Χαμάς και της Χεζμπολά. Τα δύο τελευταία χρόνια, οι δύο αυτές οργανώσεις παίζουν σημαντικό ρόλο και στις εξωτερικές πολιτικές του Ιράν και της Συρίας –δύο χώρες που δεν μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορη την Τουρκία. Ιδιαίτερα δε μετά την περιθωριοποίηση των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή, όπου οι ταυτισμένες με το Ισραήλ πολιτικές τους επιλογές αποτελούν εμπόδιο για συνομιλίες με την Τεχεράνη, την Δαμασκό και τις Χαμάς και Χεζμπολά.

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, βρίσκεται περικυκλωμένο από δύο ισλαμικά αντιστασιακά κινήματα με αυξανόμενη λαϊκή υποστήριξη –παντού στην περιοχή, όποτε οι Άραβες καλούνται στις κάλπες ψηφίζουν πεισματικά ισλαμιστές υποψήφιους–, από ακινητοποιημένες και εν πολλοίς ασήμαντες αραβικές κυβερνήσεις στις περισσότερες γειτονικές του χώρες (Ιορδανία) και από δύο αποφασισμένους και όλο και πιο προκλητικούς του αντιπάλους, την Τεχεράνη και την Δαμασκό –δυνάμεις που δεν θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα που διαθέτουν εναντίον του ό,τι επιπτώσεις κι αν έχει αυτό σε αμάχους. Οι τελευταίοι, εξάλλου, αποτελούν και ισχυρό επικοινωνιακό όπλο στα χέρια των αδίστακτων ισλαμιστών.

Μπροστά λοιπόν στην αδυναμία της Αιγύπτου και της Ιορδανίας να ενισχύσουν την πολιτική τους παρουσία στην περιοχή, η Τουρκία, επωφελούμενη και της αμερικανικής αδυναμίας, αποφάσισε να αυξήσει την γεωπολιτική της επιρροή δείχνοντας τα δόντια της και στην υπό συνολική κρίση τελούσα Ευρώπη. Με άλλα λόγια, η σημερινή Τουρκία ανακαλύπτει ξανά τις οθωμανικές ρίζες της στην Μέση Ανατολή, στον Καύκασο, στην Ευρώπη και στην Κεντρική Ασία και χρησιμοποιεί το ισλαμικό της διαβατήριο για να απλώσει την επιρροή της δια μέσου του μουσουλμανικού κόσμου. Συνεπώς, οι δεσμοί της με το Ισραήλ κάθε άλλο παρά υποβοηθούν αυτή την προσπάθεια.

Εντούτοις, η τουρκική πλευρά δεν πρόκειται να διαρρήξει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, γιατί οι τελευταίες εξυπηρετούν τους επεκτατικούς στόχους της. Οι Τούρκοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι, στην σημερινή φάση αδυναμίας των ΗΠΑ, μπορούν να πετύχουν στόχους που είναι αδιανόητοι για το Ισραήλ. Άρα, στις σημερινές συνθήκες, τα τουρκικά ανοίγματα προς το Ιράν και την Χαμάς καθιστούν την Τουρκία πολύ πιο φερέγγυο σύμμαχο της Ουάσινγκτον απ’ ό,τι είναι το Ισραήλ. Ένα Ισραήλ το οποίο επιδεικνύει αδιαλλαξία γιατί γνωρίζει ότι δεν κινδυνεύει από την Αίγυπτο, την Ιορδανία και εν μέρει την Συρία. Αισθάνεται έτσι λιγότερο εξαρτημένο από την αμερικανική πλευρά. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα σε μία σειρά από πρόσφατα γεγονότα, τόσο στα θέματα που αφορούν το Ιράν όσο και στις ισραηλινές σκληρές ενέργειες στην Δυτική Όχθη.

Νέες γεωπολιτικές σχέσεις και ισορροπίες αναδεικνύονται στην Μέση Ανατολή, με την Τουρκία να κρατά πολύ καλά χαρτιά στα χέρια της, το Ισραήλ χωρίς πολλές επιλογές και τις ΗΠΑ να βλέπουν την επιρροή τους μειωμένη.