του Barry Wood*
Η σχέση μου με τους Ευρωπαίους που μεγάλωσαν στην ανατολική πλευρά του τείχους του Βερολίνου ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990. Εκείνη την εποχή ήμουν ανταποκριτής με έδρα την Πράγα, γεγονός που μου έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψω σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
Αργότερα, σε μια προσπάθεια να έρθω σε πιο άμεση επαφή με καθημερινούς ανθρώπους σε διάφορες μετα-κομμουνιστικές χώρες, ταξίδεψα 2.500 μίλια με ποδήλατο από την Εσθονία στην Αλβανία. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, συνάντησα δεκάδες υπέροχους ανθρώπους που πρόσφεραν απλόχερα τη φιλοξενία τους σε έναν μοναχικό ποδηλάτη.
Έχω κρατήσει επαφή με αρκετούς από αυτούς και εδώ είναι οι προσωπικές τους ιστορίες για τη ζωή μέσω κοσμοϊστορικών αλλαγών.
Οι χώρες της Βαλτικής και το Καλίνινγραντ
Τα τρία κράτη της Βαλτικής τα πήγαιναν πολύ καλά με το πέρας του κομμουνισμού, αν και η Λετονία γνώρισε βαθιά ύφεση το 2008.
Και οι τρεις χώρες, τώρα στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη, έχασαν χιλιάδες νέους ανθρώπους, παρασυρμένους από τη Δύση εξαιτίας των υψηλότερων μισθών και των περισσότερων ευκαιριών.
Juris Paiders, καθηγητής, Ρίγα, Λετονία
Ο Juris ήταν συντάκτης της εφημερίδας Dienas Bizness όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά το γραφείο του σε ένα μεγάλο λόφο, απέναντι από τον ποταμό στο κέντρο της Ρίγας. Το 1989 υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό. Από τότε η ζωή του έχει αλλάξει ριζικά.
Στη δεκαετία του ’90 βρίσκονταν στην ευχάριστη θέση να μου πει ότι τα παιδιά του ήταν από τα πρώτα στη Λετονία που δεν ήταν υποχρεωμένα να σπουδάσουν τη ρωσική γλώσσα στο σχολείο. Ο Juris είναι σήμερα καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Λετονίας.
"Κάθε αλλαγή φέρνει κάτι καλό και κάτι κακό. Η κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος μας έδωσε πολλές ελευθερίες. Μπορούμε να καθορίσουμε τη ζωή μας χωρίς να ζητήσουμε την ελεημοσύνη του κράτους ακόμη και για τις βασικές ανάγκες.
Μπορούμε να κάνουμε ό, τι θέλουμε χωρίς φόβο τιμωρίας. Μπορούμε να αλλάξουμε τον τόπο κατοικίας μας χωρίς να χρειάζεται να λάβουμε άδεια από τους αρχηγούς των τοπικών κομμουνιστικών κομμάτων. Μπορούμε να ταξιδέψουμε και να αφήσουμε τη χώρα για να ζήσουμε οπουδήποτε αλλού.
Μπορούμε να λαμβάνουμε και να μοιραζόμαστε πληροφορίες. Ωστόσο, έχουμε χάσει και πράγματα. Η κοινωνική και οικονομική ισότητα έχει αντικατασταθεί από την ανυπέρβλητη ανισότητα. Οι κοινές αξίες υπονομεύονται.
Η αλληλεγγύη μεταξύ κοινωνικών ομάδων και γενεών εξαφανίστηκε. Και οι ηθικές αξίες μας έχουν διαβρωθεί. Πέρα από αυτό, ουσιαστικά η Λετονία καταρρέει, καθώς πολλοί από τους ανθρώπους μας μεταναστεύουν.’’
Heikki Saller, σύμβουλος δημοσίων σχέσεων, Ταλίν, Εσθονία
Ο Heikki συμμετείχε σε ένα σεμινάριο δημοσιογραφίας δύο εβδομάδων, που συντόνισα το 1993. Όταν καθίσαμε σε έναν κύκλο να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας, έβγαλε περήφανα από την τσέπη μια νέα κορόνα Εσθονίας, που είχε αντικαταστήσει το ρωσικό ρούβλι.
Τα αγγλικά του ήταν φτωχά, αλλά η αισιοδοξία του ήταν φανερή. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο Heikki έφυγε από τη δημοσιογραφία για να ξεκινήσει αυτό που τώρα έχει γίνει μια επιτυχημένη επιχείρηση δημοσίων σχέσεων.
"Το 1989 ήμουν 20 χρονών και είχα αποφοιτήσει από ένα επαγγελματικό σχολείο ως επισκευαστής τηλεοράσεων - ρωσικών, φυσικά. Εκείνη την εποχή οι προοδευτικές αλλαγές που συνέβαιναν στον κομμουνιστικό κόσμο μου έμοιαζαν λογικές.
Αλλά μετά από τους πρώτους αγώνες απελευθέρωσης στην Εσθονία, οι άνθρωποι άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι η κομμουνιστική εποχή θα έφτανε σύντομα στο τέλος της. Όταν επισκέφτηκα τελικά το Βερολίνο πριν από μερικά χρόνια και είδα τα απομεινάρια του τείχους, αναρωτήθηκα πώς ήταν δυνατό να διαιρεθεί φυσικά μια τόσο μεγάλη πόλη.
Όντας 20 χρόνια στον τομέα των δημοσίων σχέσεων, αντιλαμβάνομαι τώρα ότι η κομμουνιστική ιδεολογία ήταν τέλεια επιρροή δημοσίων σχέσεων, επειδή εδώ και δεκαετίες οι άνθρωποι έζησαν γι’ αυτήν, πεπεισμένοι ότι ο κομμουνισμός ήταν ανώτερος, ακόμα και αν δεν το πίστευαν σε βάθος.»
Saulius Rozinskas, επιχειρηματίας, Κλαϊπέντα, Λιθουανία
Ο Saulius είναι ποδηλάτης επιχειρηματίας. Συναντηθήκαμε το 2001 σε ένα κατάστημα ποδηλάτων όπου μου έδωσε συμβουλές σχετικά με την ανάβαση του μεγάλου αμμόλοφου από την Κλαϊπέντα στην περιοχή Καλίνινγκραντ της Ρωσίας.
Όταν επέστρεψα στη Λιθουανία το 2007 για να αρχίσω να γράφω το βιβλίο μου, με φιλοξένησε για σύντομο χρονικό διάστημα. Μέχρι τότε είχε ξεκινήσει τη δική του εταιρεία ποδηλάτων.
Ήταν μια μεγάλη επιτυχία. Διαθέτει δεκάδες ποδήλατα, ένα νέο φορτηγό μεταφοράς και πελάτες από όλη τη Βαλτική, τη Σκανδιναβία, την Ολλανδία και τη Γερμανία.
Η σύζυγός του διαχειρίζεται τις λειτουργικές εργασίες της επιχείρησης. Οι δύο μεγάλες κόρες του έχουν μεταναστεύσει, η μία ζει στην Αγγλία και η άλλη στη Βραζιλία.
"Ο κομμουνισμός τελείωσε αμέσως αφότου τελείωσα τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τότε ζούσα σε μια μικρή πόλη στην κεντρική Λιθουανία. Πήγα στη Κλαϊπέντα για να μελετήσω διοίκηση τουρισμού, ήμουν τυχερός που δεν έπρεπε να περάσω δύο ή τρία χρόνια στον Σοβιετικό στρατό!
Σε αυτή την παραθαλάσσια πόλη που ζω από τότε, πήρα μέρος σε μια περιβαλλοντική μη κυβερνητική οργάνωση (ΜΚΟ). Το ενδιαφέρον μου ήταν η προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον ποδηλατικών μεταφορών και η ανάπτυξη τουριστικών ποδηλατικών διαδρομών στην Κλαϊπέντα, τη Λιθουανία και τις χώρες της Βαλτικής.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου και αργότερα με τη σύζυγο και τις δύο κόρες μου μπορούσα να ταξιδεύω ελεύθερα στην Ευρώπη και ακόμη και σε όλο τον κόσμο, χωρίς να χρειάζεται να ζητήσω άδεια από οποιονδήποτε από τη Σοβιετική υπηρεσία ασφάλειας.
Μετά την οικονομική κρίση του 2008/2009 η εταιρεία ποδηλάτων για την οποία εργαζόμουν χρεοκόπησε και ήμουν σε θέση να ξεκινήσω τη δική μου εταιρεία κάνοντας το ίδιο πράγμα ».
Andrey Mukhin, ορνιθολόγος, Ρίμπατσι, Καλίνινγκραντ, Ρωσία
Στο ταξίδι με το ποδήλατό μου φοβόμουν να διασχίσω το ρωσικό Καλίνινγκραντ, την παλιά Ανατολική Πρωσία. Παρόλο που είχα πάει δύο φορές στο Καλίνινγκραντ, η περιοχή είναι φτωχή και ανησυχούσα για την ασφάλειά μου ταξιδεύοντας μόνος.
Αυτοί οι φόβοι αποδείχθηκαν αβάσιμοι. Κοντά στο Zelenogradsk στον μαγευτικό αμμόλοφο του Courland στη Βαλτική Θάλασσα, έφτασα στον πρώτο πτηνοτροφικό σταθμό της Ευρώπης. Ιδρύθηκε το 1901, άνηκε στη Γερμανία, αλλά τώρα στη Ρωσία.
Σε μια μεταγενέστερη επίσκεψη συναντήθηκα με τον Andrey Mukhin, έναν νέο επιστήμονα διδακτορικού, που με ξενάγησε.
«Ήμουν στα εφηβικά μου χρόνια όταν τελείωσε ο κομμουνισμός. Όλα τα πράγματα άλλαζαν αρκετά γρήγορα. Ήμουν ανοιχτός στον συναρπαστικό κόσμο και η χώρα έκανε το ίδιο.
Το μέλλον φάνηκε αισιόδοξο. Ένα πράγμα που θυμάμαι καλά ήταν ότι στο σχολείου δεν χρειαζόταν να μάθουμε αγγλικά. Και για ποιο λόγο άλλωστε; Δεν σχεδίαζα να γίνω ναυτικός (και αυτός ήταν ο μόνος λόγος που κάποιος σαν εμένα από μια συνηθισμένη οικογένεια σε μια μικρή πόλη θα μπορούσε ποτέ να εγκαταλείψει τη χώρα).
Γιατί λοιπόν θα ξόδευα τον πολύτιμο χρόνο μου για κάτι εντελώς άχρηστο αντί να διαβάζω βιβλία επιστημονικής φαντασίας ή να παίζω παιχνίδια με τους φίλους μου στους δρόμους. Αλλά τότε οι αλλαγές ήρθαν σαν ένα τσουνάμι.
Ξαφνικά όμως αποκτήσαμε κινηματογραφικές ταινίες του Χόλιγουντ, βιβλία που δημοσιεύθηκαν στη Δύση και μπορούσαμε να συζητήσουμε μάλιστα με τους δασκάλους μας. Τώρα είχα την ευκαιρία να επικοινωνήσω με ανθρώπους από όλο τον κόσμο και τελικά… έμαθα αγγλικά».
*συγγραφέας και ραδιοτηλεοπτικός παραγωγός στην Ουάσιγκτον
**πρώτη δημοσίευση: www.theglobalist.com
