του Philip Stephens
Όχι φωτογραφίες παρακαλώ. Δεν είναι συχνό ένας βρετανός πρωθυπουργός να παίζει κρυφτό με έναν αμερικανό πρόεδρο.
Τα έθιμα απαιτούν να τσουγκρίζουν τα ποτήρια προς τιμήν της «ειδικής σχέσης». Ο Μπόρις Τζόνσον, όμως, έχει μπροστά του εκλογές. Ξέρει ότι η αμερικανική «αδελφή ψυχή», ο Ντόναλντ Τραμπ, που ήταν στη Βρετανία για τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, δεν είναι αγαπητός στους ψηφοφόρους. Ο κος Τραμπ ήταν ασυνήθιστα ανεκτικός καθώς ο οικοδεσπότης του κινήθηκε προς τα πίσω για να αποφύγει τις κάμερες.
Αυτή η εικόνα ήταν, με τον τρόπο της, το σύμβολο της μεγάλης συνάντησης του ΝΑΤΟ που έγινε αυτή την εβδομάδα. Καθώς σηματοδοτούσε τα 70α της γενέθλια, θα περίμενε κανείς ότι η συμμαχία των 29 κρατών θα ήταν απασχολημένη με την αναζήτηση ενός οράματος για το μέλλον. Το ιδρυτικό σχέδιο, να κρατήσει τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω, χρειάζεται επικαιροποίηση.
Αντίθετα, η συνάντηση προσχεδιάστηκε ως μια άσκηση διπλωματικού περιορισμού της ζημιάς. Ο «Ατλαντισμός» θεωρείται πως βρίσκεται σε κρίση, εγκλωβισμένος μεταξύ των ευμετάβλητων ΗΠΑ και φιλάργυρων Ευρωπαίων. Και ένας δημόσιος καυγάς μεταξύ του κου Τραμπ και του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, διέλυσε την εντύπωση μιας συμμαχίας που προχωρά ενιαία.
Είναι δύσκολο να παρακολουθήσεις τον κο Τραμπ. Συνήθιζε να επικρίνει έντονα το ΝΑΤΟ ως ακριβό και άδικο βάρος που επιβλήθηκε στους αμερικανούς φορολογούμενους. Τώρα, έχει αποφασίσει ότι «υπηρετεί ένα μεγάλο σκοπό». Οι ευρωπαίοι έχουν αυξήσει τις αμυντικές τους δαπάνες και ο κος Τραμπ θέλει να το πιστωθεί. Αντίθετα, ο κος Μακρόν τώρα περιγράφει τη Συμμαχία ως «εγκεφαλικά νεκρή» και θέλει οι ευρωπαίοι σύμμαχοι να βρουν ένα άλλο τρόπο να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους.
Δεν βοηθά ότι αυτό που αποκαλείται ως ένα κλαμπ φιλελεύθερων δημοκρατιών περιλαμβάνει τον απολυταρχικό πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο τελευταίος, που αγκαλιάζει τον Βλαντιμίρ Πούτιν αρνείται να αναγνωρίσει ότι η συμμετοχή σημαίνει υποχρεώσεις.
Δοκιμάζει ένα νέο ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα. Κηρύττοντας πόλεμο στους Κούρδους της Βόρειας Συρίας (των συμμάχων της Δύσης κατά των τρομοκρατών του ISIS) προσέφερε μια νίκη στο συριακό καθεστώς και άμβλυνε τη μάχη κατά των υπολειμμάτων του ISIS. Ο κος Μακρόν έχει δίκιο να υποστηρίζει ότι ο κος Ερντογάν έχει χάσει τη θέση του στο τραπέζι. Εχοντας ειπωθεί αυτό, η Τουρκία βρίσκεται στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Είναι συνετό να κρατηθεί ο κος Ερντογάν εντός του σχήματος.
Αφού ακούσαμε αυτή την εβδομάδα τις φαντασιώσεις και τις ασυναρτησίες που αποτελούν την κοσμοαντίληψη του κ. Τραμπ, μοιάζει αρκετά εύλογο να πούμε ότι τα πράγματα μπορεί να φαίνονται ακόμα χειρότερα αν κερδίσει μια δεύτερη θητεία στις εκλογές του 2020. Δυσκολεύομαι να κατανοήσω τη λογική που λέει ότι η πολιτική των κυρώσεων στους ευρωπαίους συμμάχους και μια τριμερής εμπορική συμφωνία με τη Ρωσία και την Κίνα θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Για να είμαστε δίκαιοι, ο πρόεδρος προσέφερε μια είδηση: τούτο μπορεί να μη συμβεί ποτέ.
Αλλά και πάλι. Παρά την κακοφωνία, και κάποιες ουσιαστικές διαφορές, κανείς δεν θα έπρεπε να πιστεύει ότι το παιχνίδι για το ΝΑΤΟ έχει τελειώσει. Πράγματι, είναι μια συμμαχία η οποία σχεδιάστηκε για τον Ψυχρό Πόλεμο. Aν δεν υπήρχε, είναι αμφίβολο αν θα την επινοούσε κανείς. Αλλά γιατί, σε μια στιγμή γεωπολιτικής αναταραχής που έχει φέρει τις δυτικές δημοκρατίες αντιμέτωπες με μια ανερχόμενη Κίνα και μια αναθεωρητική Ρωσία, θα επιδίωκε κανείς – ακόμα και ο κ. Τραμπ – να διαλύσει τη συλλογική του άμυνα;
Η Ευρώπη χρειάζεται όντως να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες. Έχει κάνει μια μικρή αρχή στην Αφρική αλλά θα χρειαστεί να αναλάβει πολύ μεγαλύτερες ευθύνες για την άμυνα, και την ευημερία, των κοντινών της γειτόνων. Αλλά χρειάζεται και ρεαλισμός. Η ήπειρος έχει πολύ δρόμο να διανύσει προτού είναι σε θέση να υπερασπιστεί ξανά τον εαυτό της απέναντι σε ένα επεκτατικό καθεστώς στη Μόσχα.
O Γάλλος πρόεδρος έχει δίκιο όταν λέει πως η Δύση έχει λόγους να εμπλακεί με τη Ρωσία, όπως έκανε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο μεγάλος αριθμός πυρηνικών συμφωνιών που υπογράφηκαν κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής εποχής πρέπει να αποτελέσει μοντέλο για μια σχέση η οποία εδράζεται σε πεδία κοινού συμφέροντος. Πρέπει ωστόσο να υποθέσουμε ότι ο κ. Μακρόν δεν μιλάει για νέα διαίρεση της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής της Ρωσίας και της Δύσης. Οι ημέρες αυτές έχουν παρέλθει. Ο διάλογος με τον κ. Πούτιν θα είναι χρήσιμος μόνο αν η Δύση ξεκινήσει από θέση ισχύος.
Το μέλλον του ΝΑΤΟ, φυσικά, βασίζεται στο τέλος στη δέσμευση των ΗΠΑ. Και εδώ βρίσκεται η διαβεβαίωση ότι ο οργανισμός έχει ένα ασφαλές μέλλον. Το επιχείρημα για την δυσανάλογα μεγάλη στρατιωτική δέσμευση της Ουάσιγκτον ακούγεται εδώ και τόσο καιρό ώστε μερικοί να έχουν φτάσει να το βλέπουν ως μια πράξη αλτρουισμού.
Στην πραγματικότητα, η Αμερική έχει πληρώσει για το ΝΑΤΟ επειδή εξυπηρετεί τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα. Ακόμα το κάνει. Μια επιπόλαιη άποψη για αυτά τα εθνικά συμφέροντα υποστηρίζει ότι το ενδιαφέρον επικεντρώνεται πλέον στην άνοδο της Κίνας. Η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ από το Πεκίνο σημαίνει ότι ο Ειρηνικός έχει πλέον μεγαλύτερη σημασία από ότι ο Ατλαντικός. Ο ρωσικός αναθεωρητισμός δεν αποτελεί πλέον άμεση απειλή για τις ΗΠΑ.
Η ανάλυση αυτή εδράζεται στο θεμελιώδες λάθος ότι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα θα περιοριστεί στον Ειρηνικό. Oι βλέψεις του Πεκίνου επικεντρώνονται προς τα δυτικά. Η πρωτοβουλία «Μια Ζώνη – Ένας Δρόμος» έχει σαν στόχο να παραμερίσει τη Ρωσία, να φέρει την Ευρώπη πιο κοντά στην Ασία και να καθιερώσει την Κίνα ως την κυρίαρχη δύναμη στην πιο πλούσιο και πολυπληθή περιοχή του πλανήτη, την Ευρασία.
Η εγκατάλειψη της Ευρώπης θα αποτελούσε το μεγαλύτερο στρατηγικό δώρο των ΗΠΑ στο Πεκίνο. Η υποχώρηση θα στερούσε απλώς από τις ΗΠΑ τους συμμάχους και τις βάσεις που χρειάζεται για να υπερασπιστεί τα παγκόσμια συμφέροντά της. Αντίθετα, θα επαναπροσδιόριζε τις ΗΠΑ ως μια τοπική παρά παγκόσμια δύναμη.
Γνωρίζω ότι πολλοί Αμερικανοί έχουν κουραστεί από τον ρόλο του παγκόσμιου αστυνομικού. Δεν έχω ακούσει πολλούς να τάσσονται υπέρ του απομονωτισμού. Μέχρι τότε, το ΝΑΤΟ είναι ασφαλές.
*πρώτη δημοσίευση: www.euro2day.gr
