του Αλέξανδρου Π. Μαλλιά*
Η Τουρκο- Λιβυκή Συμφωνία για την οριοθέτηση της μεταξύ των δύο χωρών ΑΟΖ προκάλεσε συναγερμό. Δεν μπορεί όμως να θεωρηθεί ως έκπληξη. Η Άγκυρα εδώ και δημόσια προβάλλει μέσω της στρατιωτικής ισχύος και την αποφασιστικότητα που κατά κανόνα χαρακτηρίζει τις κινήσεις της το δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας». Δύσκολα μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι αιφνιδιάζει. Τα διεκδικούμενα εξωτερικά θαλάσσια όριά της έχουν αποτυπωθεί σε χάρτες και σε επίσημα εγχειρίδια. Αγνοεί το διεθνές δίκαιο. Επιχειρεί να επιβάλλει διεθνή τετελεσμένα.
Καθήκον μου είναι να μην παρασυρθώ στην πεπατημένη κριτική ανάλυση. Την λεγόμενη βαθυστόχαστη. Υποτάσσομαι στο εθνικό μας δόγμα: ψυχραιμία λοιπόν και νηφαλιότητα. Επιλέγω ένα τετράπτυχο:
1. Κρίσεις 1976, 1987, 1996 (Ίμια)
Η διπλωματία έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας όταν συνοδεύεται από υπολογίσιμη στρατιωτική ισχύ. Η επίδειξη αποφασιστικότητας και ετοιμότητας για προβολή στρατιωτικής ισχύος ενισχύει την αποτρεπτική ομπρέλα ασφαλείας.
Στις τρεις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις κρίσεων με την Τουρκία- στο κατώφλι της στρατιωτικής σύγκρουσης- οι πολιτικο- διπλωματικές κινήσεις της Ελλάδος συνοδεύτηκαν πάντοτε από ταυτόχρονη και πειστική κινητοποίηση των ενόπλων μας δυνάμεων. Ανεξαρτήτως των διαφορών ύφους διαδοχικών κυβερνητών μας και ερωτηματικών για ειδικότερους χειρισμούς μας. Ειδικότερα, στην περίπτωση των Ιμίων στέκομαι στην κριτική ότι η διαδικασία λήψης κρίσιμων αποφάσεων δεν έγινε στο πλαίσιο ενός θεσμικού οργάνου.
Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, εν μέσω μεγαλύτερης ως προς τα πιθανά τετελεσμένα κρίσης, ευελπιστούμε στην κάμψη των αντιστάσεων όσων ισχυρίζονται ότι «οι νέες δομές δυσχεραίνουν τη λήψη των αποφάσεων». Να λειτουργήσει επιτέλους το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας.
2. Απόφαση 395 (24 Αυγούστου 1976) Συμβουλίου Ασφαλείας
Προς αντίκρουση των τουρκικών απειλών και αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο (έξοδος του «Χόρα») η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με υποδειγματική διπλωματική προετοιμασία προσέφυγε στις 10 Αυγούστου 1976 στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα και ταυτόχρονα με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το Συμβούλιο Ασφαλείας στην «ξεχασμένη» Απόφαση 395 (24/9/1976) έλαβε θέση που κρίθηκε τότε ικανοποιητική για τις ελληνικές επιδιώξεις.
Θα μπορούσαμε να ανατρέξουμε στο Διατακτικό της Απόφασης 395 σε συνδυασμό με την ακόλουθη παράγραφο του σκεπτικού «Το ΣΑ έχοντας συνείδηση της ανάγκης τα δύο μέρη (Ελλάδα και Τουρκία) να σέβονται έκαστο τα διεθνή δικαιώματα και υποχρεώσεις του άλλου και να αποφύγουν κάθε επεισόδιο που θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση και να θέσει σε κίνδυνο τις προσπάθειές τους για ειρηνική επίλυση..». Σημειώνω ότι την υπερψήφισε και η Λιβύη, τότε μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Με τα σημερινά δεδομένα ας σταθμίσουμε τα υπέρ και τα κατά μιας ανάλογης Απόφασης. Εγχείρημα διόλου αυτονόητο ή εύκολο. Δύσκολα μπορεί κανείς να επιχειρηματολογήσει κατά της χρησιμότητάς της, λαμβανομένης υπόψη και της διατάραξης της ισορροπίας δυνάμεων.
3. Το Διεθνές Δίκαιο
Α. Το περί «ψυχραιμίας και νηφαλιότητας» εθνικό δόγμα έχει διαχρονικά συγκεκριμένες εκφάνσεις. Η διά τυμπάνων δημοσιοποιημένη ουδέποτε υλοποιημένη θέση μας «θα επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια όπως δικαιούμαστε βάσει του Διεθνούς Δικαίου όταν εμείς το αποφασίσουμε» αποτέλεσε σχεδόν για μία 30ετία την επιτομή της εθνικής εγρήγορσης για διπλωμάτες, πολιτικούς και δημοσιογράφους. Τον Ιούνιο 1995 η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση ομόφωνα μας κήρυξε το «Casus belli» (αιτία πολέμου). Στο απορρέον από το Διεθνές Δίκαιο δικαίωμα της Ελλάδος- χρήση του οποίου έχει κάνει και η Τουρκία άλλωστε- αντιπαρατίθεται η πολεμική απειλή. Η απειλή χρήσης βίας απέτρεψε την ισχύ του Δικαίου.
Το ίδιο συμπέρασμα βγαίνει από την απόσταση προγραμματικών λόγων και έργων για ανακήρυξη και οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ. Αποδυναμώνεις τη θέση σου όταν επικαλείσαι ένα δικαίωμα το οποίο δεν είσαι διατεθειμένος να κατοχυρώσεις. Κατ’ εφαρμογή του δόγματος περί «νηφαλιότητας και ψυχραιμίας».
Αφήνω την απερισκεψία των περί επέκτασης των χωρικών μας υδάτων δηλώσεων στα σκαλοπάτια κρίσιμου περί των Εξωτερικών υπουργείου...
Β. Η παρέμβαση της Τουρκίας εκδηλώθηκε με παντός είδους αντιπαροχές προς πολιτικούς των Τιράνων, όπως έχει καταγγελθεί στη Βουλή της Αλβανίας. Πέτυχε την ακύρωση της υποδειγματικής μας Συμφωνίας για την ΑΟΖ του 2009. Προ κάλεσε κρίση στις ελληνο- αλβανικές σχέσεις. Βάσει της «διπλωματίας του αυτόματου πιλότου» κυβερνήσεις μας που καλύπτουν όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα αναζητούν διέξοδο στις σχέσεις μας με την Αλβανία. Προτάσσουμε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς καν να θέτουμε ως όρο την εφαρμογή της Συμφωνίας του 2009.
Καμία αλβανική κυβέρνηση δεν θα θελήσει να εφαρμόσει Συμφωνία για ΑΟΖ με την Ελλάδα που θα ζημιώνει τις θέσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο. Δεν μπορούμε να υπολογίζουμε σε Συμφωνία με την Αλβανία την οποία θα επικαλούμαστε στο Αιγαίο και τώρα στην Ανατολική Μεσόγειο ως καλό προηγούμενο. Άρα;
Γ. Η Τουρκία με την υπογραφή δύο μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας μεγιστοποίησε τα κέρδη της στη Συρία υπό την απειλή των όπλων. Πρόκειται για κατίσχυση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου ή για την επιβολή του «δικαίου» της Τουρκίας; Τι συμπέρασμα έβγαλε η τουρκική ηγεσία από τη συγκλίνουσα στήριξη που έλαβε στο ανώτατο επίπεδο από Ουάσιγκτον και Μόσχα;
Δύσκολα θα την πείσουμε ότι είναι απομονωμένη.
4. Συνεννόηση πολιτικών αρχηγών
Αναγκαία συνθήκη η πολιτική συναίνεση. Ήρθε η ώρα να συγκληθεί το Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών. Για πρώτη φορά, αν δεν σφάλλω, στην τελευταία 30ετία με αντικείμενο Ελληνo- Τουρκικά. Όσο και να ψάξουμε δεν θα βρούμε στοιχεία για προηγούμενο.
Ας επικρατήσει λοιπόν «ψυχραιμία και νηφαλιότητα» εκεί από όπου διαχρονικά εκπορεύεται ως παραδοσιακή προς όλους μας εθνική συνταγή. Ελπίζοντας ότι μέσα από τη σύνθεση των αντιθέσεων θα διαπιστωθεί στον ανώτατο κοινό παρονομαστή ότι δεν μπορούν πλέον να αποτελούν υποκατάστατο σταθερής στρατηγικής.
Αν όχι τώρα, πότε;
*πρέσβης επί τιμή
