του Λάμπρου Γ.Ροιλού*
Μετά τη διάσκεψη του Βερολίνου (19/1/20) η κα Μέρκελ είπε: «Ελπίζω να αλλάξουμε την παρούσα κατάσταση και να δώσουμε στον Λιβυκό λαό το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, την ελευθερία και την ειρήνη».
Στον Συριακό και Κουρδικό λαό γιατί δεν τα είπατε αυτά κυρία Μέρκελ; Γιατί δεν οργανώσατε για αυτούς διάσκεψη ειρήνης; Ο Λιβυκός εμφύλιος δεν είναι παράλληλη, παρόμοια εξέλιξη με τον Συριακό εμφύλιο; «Εμφύλιοι», που στην ουσία είναι πόλεμοι ξένων δυνάμεων μέσω αντιπροσώπων;
Ειπώθηκε ότι στον Λιβυκό την απασχολεί η ροή προσφύγων προς την Ευρώπη, και η ειρήνη για τον Λιβυκό λαό. Ότι γι’ αυτό είχε το κίνητρο να επισπεύσει σύνοδο για εκεχειρία.
το Συριακό με την 3η εισβολή του Ερντογάν στην Συρία για σφαγή των Κούρδων και άλλων 360.000 εν δυνάμει προσφύγων για την Ευρώπη, δεν είχε κίνητρο;
Πίσω από τις επίσημες αιτίες όμως πάντα υπάρχουν και άλλες πραγματικές που δεν ομολογούνται, αλλά μπορούν να εξηγήσουν πολιτικές αποφάσεις και ενέργειες που φαίνονται αντιφατικές και ανεξήγητες..
Πώς να εξηγηθεί λοιπόν το τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για το Λιβυκό, έναντι του Συριακού; Πώς γίνεται η καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τουρκολιβυκού μνημονίου (που συνυπέγραψε η Γερμανία) να αντιφάσκει με την άρνηση της κ. Μέρκελ να καλέσει το θιγόμενο μέλος της Ε.Ε., την Ελλάδα στη συνδιάσκεψη του Βερολίνου; Εφόσον μάλιστα απώτερο σκοπό είχε να θέσει και τις βάσεις πολιτικής λύσης, που σαφώς θα επηρέαζε την μελλοντική αντιμετώπιση από τη Λιβύη του καθ’ ημάς άκυρου μνημονίου.
Πως εξηγείται η αδιαφορία των Γαλλίας, Ιταλίας, Γερμανίας, να οργανώσουν τότε διάσκεψη ειρήνης για τη Συρία και να αποτρέψουν την εκεί σφαγή των Κούρδων;
« Μα είναι το πετρέλαιο ανόητε»:
(Σε παράφραση του ιστορικού πια σλόγκαν «μα είναι η οικονομία ανόητε»).
Όλες αυτές οι χώρες που συμμετείχαν στην διάσκεψη του Βερολίνου και η διοργανώτρια Γερμανία, έχουν σημαντικά συμφέροντα στα πετρέλαια της Λιβύης, γι’ αυτό κόπτονται και αποφασίζουν έστω και «χωρίς τον ξενοδόχο», (Σάραζ και Χαφτάρ). Αποφάσισαν μόνιμη εκεχειρία, εμπάργκο όπλων, απαγόρευση ενίσχυσης των αντιμαχομένων και εξεύρεση πολιτικής λύσης, αλλά οι αντιμαχόμενοι δεν συνυπέγραψαν. Και ο εμφύλιος συνεχίζεται…
Για να γίνουν κατανοητά αυτά, θα πρέπει να εξηγηθεί η ιδιότυπη κατάσταση περί το πετρέλαιο στην Λιβύη κατά τη τρέχουσα εποχή του εμφυλίου:
Η Λιβύη κατέχει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου σε όλη την Αφρική .
Η τρέχουσα παραγωγή ανερχόταν σε 1,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Τα μεγαλύτερα αποθέματα της ευρίσκονται στην επαρχία της Σύρτης (13ηςπλουσιώτερης σε πετρέλαιο επαρχίας στον κόσμο).
Οι άδειες για γεωτρήσεις/ λειτουργία πετρελαιοπηγών και οι συμβάσεις μεταξύ της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης (NOC. National oil company) και των πετρελαϊκών εταιριών, εξαρτώνται από την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης του Σάραζ (GNA, Government of National Accord).
Οι δε συμβάσεις για τέτοιους σκοπούς γίνονται μόνο με τηνNOC. Την μόνη αναγνωρισμένη από τον OHE εταιρία για τη σύναψη τέτοιων συμβάσεων.HNOCαν και εδρεύει στην περιοχή της Τρίπολης, δίνει σημαντικό μερίδιο από τα έσοδα του πετρελαίου στην άλλη κυβέρνηση στο Τόμπρουκ που ελέγχεται από τον Χαφτάρ και τον Εθνικό Λιβυκό στρατό (LNAL ibyan National Army). Αυτό γιατί το 80% των πετρελαιοπηγών βρίσκονται σε εδάφη που ελέγχει ο LNA , είτε απευθείας είτε μέσω τοπικών φυλάρχων συμμάχων του Χαφτάρ. Και ας πληρώνονται οι μαχητές του Χαφτάρ από αυτά τα χρήματα για να πολεμούν την GNAτου Σάραζ!
Αυτά βέβαια δεν έχουν εμποδίσει (όπως έχει καταγγελθεί από τηνNOC) το Τόμπρουκ να πουλάει παράλληλα λαθραία πετρέλαιο, ούτε την GNA μέσω των κρατικών οργανισμών που εμπλέκονται στην διακίνηση, πώληση του πετρελαίου και την είσπραξη των πόρων των πωλήσεων, από λαθροχειρίες και εν γένει διαφθορά, που εκτιμώνται στο ένα τρίτο της παραγωγής. (Σύμφωνα με το thinktankChathamHouse). Έτσι ώστε να εξαφανίζονται λαθραία, σημαντικά ποσά από τις πωλήσεις. Ή να χρησιμοποιούνται από τον Σάραζ για να πληρώνει τους παραστρατιωτικούς μισθοφόρους, και οι οποίοι ουσιαστικά τον ελέγχουν. Οι περισσότεροι εξ αυτών προέρχονται από το Ισλαμικό κράτος και συναφείς τρομοκρατικές ομάδες ή πρόσκεινται στους αδελφούς μουσουλμάνους. Οι τελευταίοι αλλά και το καθεστώς Σάραζ, που τους υποστηρίζει, αποτελούν κόκκινο πανί για την κυβέρνηση της Αιγύπτου, των Η.Α.Ε. και της Σαουδικής Αραβίας που γι’ αυτό, μεταξύ άλλων ενισχύουν τον αντίπαλό του, στρατηγό Χαφτάρ.
Οι πιο πάνω λαθροχειρίες και κυρίως η ανάμιξη της Τουρκίας στον εμφύλιο (που εκλαμβάνεται σαν κατακτητής) συσπειρώσει τους Λίβυους φυλάρχους και πολίτες. Σαν άμεση αντίδραση τους λοιπόν, μετά την σύνοδο του Βερολίνου έκλεισαν την «κάνουλα» εξόρυξης του πετρελαίου.
Η Γερμανία και το Λιβυκό πετρέλαιο:
Η Γερμανική εταιρεία πετρελαίου Winter shall Aktiengesellshaft (στην οποία συμμετέχει η μητρική Γερμανική Wintershal lDEA με 51% καιη Ρωσική GazpromE&PInternational με 49%) προβληματιζόμενη από τον εμφύλιο και τις πολυετείς διαφωνίες με τηνNOC, τον Σεπτέμβριο 2019 σκεπτόταν να αποχωρήσει από τις συμβάσεις έρευνας και παραγωγής πετρελαίων (EPSA) με τηνNOC.
Στις 12/12/2019 όμως ανακοινώθηκε η υπογραφή δύο ανανεωτικών συμβάσεων στην περιοχή της Σύρτης, της W.A.I.G. με την NOC στην περιοχή 91 (πρώην 96) και 107 (πρώην 97), κατόπιν αδείας της GNAτου Σάραζ, με ισχύ μέχρι το 2036 και 2037 αντίστοιχα.
H Wintershall AIG θα παραχωρήσει το 51% στηνNOC και μαζί θα συμμετέχουν σε μια νέα εταιρεία τηνSarir Oil Operations που θα υλοποιηθεί στα μέσα του 2020.
H πιο πάνω συμφωνία της Γερμανικής εταιρίας, θεωρήθηκε πολύ σημαντική γιατί θα ενθάρρυνε γενικώς τις επενδύσεις στα Λιβυκά πετρέλαια.
Στα τέλη όμως Δεκεμβρίου 2019 ο Χαφτάρ προέλαυνεασυγκράτητος προς την Τρίπολη, με αποκορύφωμα την κατάληψη της πόλεως της Σύρτης στις 6/1/2020.
Ενόψει λοιπόν διακύβευσης των Γερμανικών συμφερόντων της πιο πάνω μεγάλης Γερμανικής εταιρίας, από την διαφαινόμενη ήττα του Σάραζ, φρονούμε ότι, η Γερμανία έσπευσε να αποτρέψει τυχόν ανατροπή των συμφωνημένων επιδιώκοντας μόνιμη ανακωχή για πολιτική λύση στον εμφύλιο. Εξ’ αυτού και η σπουδή της συνόδου στο Βερολίνο και η παραγνώριση της ανάγκης συμμετοχής της Ελλάδας σε αυτήν, που θα μπορούσε να τορπιλίσει την τελική έκβαση. Λαμβανομένου υπόψιν βεβαίως ότι θα της ασκήθηκε και η σχετική πίεση από πλευράς Τουρκίας. Την οποία πίεση, ούτως ή άλλως έχει λόγω: 1)Των διμερών με την Τουρκία εμπορικών συμφωνιών.2)Της μεγάλης Τουρκικής αγοράς. 3) Της απειλής του προσφυγικού και 4)Των 4.000.000 Τουρκικής προέλευσης κατοίκων (5%) στην Γερμανία.
Η Γαλλία και το Λιβυκό πετρέλαιο:
Των πιο πάνω, είχε προηγηθεί η συμφωνία της NOCμε την Γαλλική Total, για τις παραχωρήσεις στα πετρέλαια στηνWaha..
Η Γαλλία όμως δεν φοβάται τυχόν επικράτηση του Χαφτάρ γιατί τον στηρίζει και προφανώς τον ενισχύει.
Η Ιταλία και η Βρετανία:
Τον Οκτώβριο 2018 η ανακοίνωση συμφωνίας μεταξύ της Αγγλικής BPμε την Ιταλική ENIγια μοιρασιά του 85% που κατείχε η Αγγλική εταιρεία σε 3 μεγαλεπήβολα σχέδια εξόρυξης πετρελαίου, 2 στη δυτική Ghadamesbasin και 1 στον κόλπο της Σύρτης, σήμανε την επαναφορά ενδιαφέροντος πετρελαϊκών εταιριών, μετά την έναρξη του εμφυλίου το 2014.
Τα συμφέροντα της Ιταλίας όμως δεν περιορίζονται στις συμβάσεις εξόρυξης, αλλά και από το γεγονός ότι ελλείψει της ικανότητας διΰλισης του πετρελαίου από την Λιβύη, τα 2/3 του εισαγόμενου από την Λιβύη διϋλισμένου πετρελαίου γίνεται από την Ιταλία, ώστε σημαντικό μέρος αυτού να κλέβεται και να πωλείται στη μαύρη αγορά ή να επανεξαγάγεται στην Ιταλία!(κατά το ChathamHouse).
Η αλλαγή των δεδομένων από τον Απρίλιο 2019, με τον Χαφτάρ να ξεκινάει επιχείρηση κατάληψης της Τρίπολης και της εξουσίας από τον Σάραζ, οι Ιταλοί θέλουν να τηρήσουν ίσες αποστάσεις φοβούμενοι τις επιπτώσεις μετά την τελική έκβαση.
Η Ρωσία θέλει να επεκτείνει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, (με σχεδόν απούσες τις ΗΠΑ).Να επωφεληθεί από συμφωνίες με Ρωσικές πετρελαϊκές εταιρίες, αλλά παράλληλα να αποκτήσει και δεύτερη ναυτική βάση στη Μεσόγειο (μετά από αυτήν στη Συρία). Δεν την απασχολεί το ότι ο Χαφτάρ μπορεί να επικρατήσει γιατί ούτως ή άλλως τον υποστηρίζει έμπρακτα, με τους Ρώσους μισθοφόρους της Wagnerκαι άλλα μέσα.
Η Τουρκία επικαλούμενη και ρίζες με Τουρκολίβυους στην Λιβύη εδώ και 500 χρόνια!(Κατά Σουλτάνον),θα επιδιώξει μαζί με το συμπλέον Κατάρ, να εξασφαλίσει άμεσα οφέλη από τις υπάρχουσες πετρελαιοπηγές σαν αντάλλαγμα της εξυπηρέτησης στον Σάραζ, καθώς και συμβόλαια για την ανοικοδόμηση της Λιβύης.Παράλληλα τη διατήρηση κάποιας στρατιωτικής δύναμης στα πλαίσια της νέο Οθωμανικής πολιτικής της.
Φυσικά, να αξιοποιήσει το Τουρκολιβυκό μνημόνιο. Το οποίο όμως ακόμα κι’ αν σταθεί, θα της αποδώσει οφέλη μετά από 10ετία και για τα επόμενα 25 χρόνια, λόγω μέτρων για την κλιματική αλλαγή. Άμεσο και αποδοτικώτερο γι’ αυτήν θα είναι να λάβει «μαύρο» (με τους πιο πάνω τρόπους) Λιβυκό πετρέλαιο, σαν αντιστάθμισμα για την στρατιωτική βοήθεια και σε αυτό φρονούμε κυρίως αποβλέπει. Το μνημόνιο της παρέχει το προκάλυμμα για τα πιο πάνω.
Συμπέρασμα
Λόγο των πιο πάνω δεδομένων, ευνοεί τις πετρελαϊκές εταιρείες (κυρίως Γερμανικές και Ιταλικές) μια άμεση και μόνιμη κατάπαυση του πυρός, ακολουθούμενη από πολιτική λύση. Γιατί έτσι διασώζεται ο Σάραζ και δεν διακυβεύονται τα συμφέροντα τους από το γεγονός ότι οι συμφωνίες είναι με την GNA, ενώ η πλάστιγγα γέρνει προς τονLNA-Χαφτάρ.
Ο Χαφτάρ (αν συνεχιστεί ο εμφύλιος) φαίνεται να έχει τη δυναμική να επικρατήσει (έχοντας και αεροπορική υπεροχή) και να υποστηριχθεί τελικά από όλους.
Αυτό συμφέρει και την Ελλάδα. Παρόλον ότι είναι υποχρεωμένη, επίσημα να φαίνεται ότι στηρίζει την ανακωχή.
Φρονούμε όμως ότι το πάγωμα/μόνιμη εκεχειρία της παρούσης κατάστασης, θα έθετε σε κίνδυνο την επιθυμητή αποκήρυξη που Τουρκολιβυκού μνημονίoυ.
Επίσης οι πετρελαϊκές εταιρείες θα νοσταλγούσαν μια «κατάσταση τύπου Καντάφι» με τον στρατηγό Χαφτάρ κυρίαρχο και με ξεκάθαρο ρόλο/ ισχύ.
Και όλες αυτές οι μάχες, πολιτικές και στρατιωτικές για το πετρέλαιο, διεξάγονται στο ευρύτερο κάδρο της κλιματικής αλλαγής, που τα βλέπει όλα αυτά και γελά.Αλλά δεν πρόκειται να περιμένει…
*Λάμπρος Γ. Ροϊλός: Συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής
