του Πέτρου Ι. Παραρά*
Σε συνέχεια του ρεπορτάζ της εκλεκτής δημοσιογράφου Ξ. Κουναλάκη: «Έξαρση του αντισημιτισμού στις ΗΠΑ και στη Βρετανία» («Καθημερινή», 5.1.2020), και με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος (75 χρόνια από την 27η Ιαν. 1945), παραθέτω πρόσφατα γεγονότα και θέσεις διανοουμένων που αποδεικνύουν ότι στη Γαλλία, περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα (βλ. πίνακες Le Monde, 3.11.2017, σελ. 12), ο αντισημιτισμός καλά κρατεί.
1. Στις 23 Μαρτίου 2018 δολοφονήθηκε από δύο άτομα στο σπίτι της, στο Παρίσι, η ηλικίας 85 ετών Εβραία Mireille Knoll. Αμέσως μετά, ο πρόεδρος Macron δήλωσε ότι η Γαλλίδα δολοφονήθηκε επειδή ήταν Εβραία. Ο ιστορικός Pierre Birnbaum τόνισε ότι οι πράξεις βίας εναντίον των Εβραίων αυξάνονται διαρκώς (εβραιοφοβία), ο δε κοινωνιολόγος Pierre-Andre Taguieff επισημαίνει ότι ο νέος αντισημιτισμός προέρχεται από το ριζοσπαστικό Ισλάμ (π.χ. Ηypercacher, 2015) και είναι αυτές οι ισλαμικές ακρότητες που ωθούν τα δυτικά κράτη σε αυταρχικές μεθόδους για την αντιμετώπισή τους.
Στην τεράστια διαδήλωση, που ακολούθησε αμέσως μετά την ως άνω δολοφονία, είχε γραφτεί στα πλακάτ ότι «Στη Γαλλία σκοτώνουν τις γιαγιάδες γιατί είναι Εβραίες»! Ηδη, είχαν προηγηθεί δέκα δολοφονίες από αντισημίτες, μεταξύ 2006 και 2017, όλες κατά Εβραίων αλλά από μουσουλμάνους με γαλλική υπηκοότητα. Επίσης, ο ιστορικός Marc Knobel δηλώνει ότι «η Ευρώπη θα αδειάσει από τους Εβραίους. Στη Γαλλία, 60.000 έφυγαν μέσα σε 10 χρόνια» και ο ίδιος σημειώνει επίσης ότι από το 2000 έχουν διαπραχθεί 75 εγκληματικές πράξεις κατά Εβραίων. Στην εφημ. Le Monde (30.3.2018) δημοσιεύονται κείμενα, που παρουσιάζουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα, εστιάζοντας τις εγκληματικές πράξεις στο ριζοσπαστικό Ισλάμ. Ετσι, στη Γαλλία, ο φυλετικός αντισημιτισμός φαίνεται να προέρχεται προεχόντως από τους ισλαμιστές. Επίσης, σε ρεπορτάζ του πρακτορείου Reuters από το Στρασβούργο αναφέρεται ότι «οι αντισημιτικές επιθέσεις αποτελούν κοινό φαινόμενο, με 500 καταγεγραμμένα κρούσματα εντός του 2018» («Καθημερινή», 5.12.2019, σελ. 11).
2. Αναδρομή προς τα πίσω μάς ωθεί να δεχθούμε ότι το φάντασμα του «αντισημιτισμού» πλανάται στη Γαλλία ήδη από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα (υπόθεση Dreyfus). Αλλά και κατά τον προγενέστερο χρόνο, η θέση των Εβραίων εθεωρείτο διακριτή, γι’ αυτόν δε τον λόγο η Γαλλική Επανάσταση δημοσίευσε, το 1791, δύο διατάγματα, με τα οποία, ενόψει της νεοπαγούς αρχής της ισότητας, ηθελήθη να τεθεί ένα τέλος σε ορισμένες διακρίσεις που αφορούσαν τους Εβραίους και τους ομοφυλόφιλους. Ακόμη και η ήττα της Γαλλίας από την Πρωσία το 1870 εθεωρήθη επίσης ότι οφείλετο στους Εβραίους. Αλλωστε, και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η συμπεριφορά πολλών Γάλλων έναντι των Εβραίων –κατά τη διάρκεια της «Occupation»– δεν ήταν η καλύτερη.
Εντυπωσιάζει δε και το γεγονός ότι στο Πανεπιστήμιο Jean-Moulin (Lyon III), κατά τη δεκαπενταετία 1985-2001, υπήρξαν καθηγητές της «extreme droite» που αρνήθηκαν τη Γενοκτονία των Eβραίων από τους ναζί! Εντεύθεν, ο Jack Lang, τότε υπουργός Παιδείας, αποφάσισε (15.11.2001) τη δημιουργία μιας ειδικής διερευνητικής επιτροπής, το δε συνταχθέν πόρισμα επιβεβαίωσε τα προεκτεθέντα.
3. Εχουμε επανέλθει, έτσι, στην επιστροφή του αντισημιτισμού –που θεωρούσαμε μεταπολεμικώς ότι μάλλον έχει λήξει– δοθέντος ότι δεν παύει να κυριαρχεί ακόμη και σήμερα, μεταξύ άλλων, και ο λόγος για τον οποίο διατηρείται το μίσος κατά των Eβραίων, ακριβώς διότι αυτοί κρατούν τα ηνία της παγκόσμιας οικονομίας (Sartre). Ο σκοταδισμός και οι προκαταλήψεις επιβιώνουν, με ορισμένες κοινωνίες να μην έχουν τίποτα διδαχθεί από το παρελθόν. Κατά τι λοιπόν διαφέρουν τέτοιες κοινωνικές συμπεριφορές από άλλες απάνθρωπες πρακτικές (ναζισμός - φασισμός - σταλινισμός); Aλλωστε, γι’ αυτές τις βαρβαρότητες κατά του ανθρώπου δεν υιοθετήθηκαν η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικ. του Ανθρώπου το 1948 (άρθρ. 2) και η επακολουθήσασα ΕΣΔΑ (άρθρ. 14); Oμως, επιταγές τους φαίνεται να έχουν ατονήσει, αφού η θεμελιώδης αρχή της «ανεκτικότητας» κατήντησε περίπου άγνωστη λέξη!
4. Είναι πάντως χαρακτηριστική η σωστή αντίδραση που προκλήθηκε στη Γαλλία από την προσπάθεια εκ νέου δημοσίευσης, από τον οίκο Gallimard, των τριών αντισημιτικών κειμένων (pamphlets των ετών 1937, 1938 και 1941) του Louis Ferdinand Celine (1894-1961), ο οποίος καταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων Γάλλων εκπροσώπων του αντισημιτισμού και περιεσώθη χάρις στο σπουδαίο λογοτεχνικό του έργο «Voyage au bout de la nuit».
Στα παραπάνω να προστεθεί και ένα πρόσφατο και συναφές γεγονός που έχει συνταράξει τη γαλλική επιστημονική κοινότητα. Πρόκειται για τον Emile Chartier, τον επονομαζόμενο απλώς Alain (1868-1951), ο οποίος με τα κείμενά του –και ιδίως το «Propos de politique»– εθεωρείτο, μέχρι πρότινος, ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους φιλοσόφους του περασμένου αιώνα, κινούμενος στον χώρο του ριζοσπάστη-σοσιαλιστή και οπαδός του αντιμιλιταρισμού. Ο Alain λοιπόν είχε συντάξει, μεταξύ των ετών 1937-1950, και το «Journal inedit», πολυσέλιδο κείμενο, με φιλοσοφικό και ιστορικό περιεχόμενο, που όμως παρέμενε μέχρι τώρα αδημοσίευτο. Μόλις δε το 2018 εξεδόθη ο ογκώδης αυτός τόμος. Στο κείμενο λοιπόν αυτό, ο έτερος Γάλλος φιλόσοφος Michel Onfray ανακαλύπτει (Solstice d’hiver. Alain, Ed. de l’Observatoire, Paris 2018) θέσεις σαφώς αντισημιτικές και μάλλον ενθουσιώδεις για το «Mein Kampf» του Hitler! Τελικά, οι Γάλλοι είναι αδιόρθωτοι.
5. Στην εποχή λοιπόν που διανύουμε, η γαλλική κοινωνία εξακολουθεί να σκοτώνει Εβραίους! Και δεν αρκεί βέβαια το γεγονός ότι ύστερα από κάθε δολοφονία διοργανώνονται συλλαλητήρια για να καταγγείλουν τέτοιες φασιστικές πρακτικές. Καίτοι, λοιπόν, τα πολλαπλασιαζόμενα διεθνή κείμενα στοχεύουν στην περαιτέρω εδραίωση των αρχών της Δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η γαλλική κοινωνία κινείται, τελικώς, σχεδόν πάντα in limbo, αγνοώντας την επιταγή της «ειρηνικής συμβίωσης» (vivre ensemble), στην οποία ειδικά έχει επιμείνει το ΕυρΔΔΑ. Οπότε, άμεση η ανάγκη αφενός μεν να ενημερωθεί με κατάλληλη παιδεία η γαλλική κοινωνία, αφετέρου δε να διασκεδασθούν οι ανησυχίες και οι φόβοι της εβραϊκής κοινότητας, η οποία διαθέτει, και στη Γαλλία, σημαντικότατες προσωπικότητες των γραμμάτων, ακαδημαϊκούς και καθηγητές πανεπιστημίων. Τελικά, ο ανθρωπισμός και η αγάπη του πλησίον (empathie, ενσυναίσθηση) πρέπει να έχουν τους υψηλότερους δείκτες στην Ευρώπη και στο παραπάνω ζήτημα. Το «devoir de memoire» πρέπει να μείνει άσβηστο, η δε γαλλική κοινωνία είναι μία, με την κυβέρνηση να απορρίπτει τον κάθε «κοινοτισμό».
*καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και επίτιμος αντιπρόεδρος του ΣτΕ
