του Φίλιππου Σαββίδη*
Η παγκόσμια υγειονομική κρίση του Κορωνοϊού ανέδειξε το χάσμα μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ το οποίο, βεβαίως, προϋπήρχε της πανδημίας, κυρίως ως αποτέλεσμα της πολιτικής Τραμπ: καταγγελία της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, καταγγελία της Συμφωνίας με το Ιράν, μονομερής αποχώρηση από τη Συρία, υποστήριξη του Brexit, αμφισβήτηση της Ευρωπαϊκής συνεισφοράς στο ΝΑΤΟ. Το χάσμα, ωστόσο, μεγάλωσε και έγινε πιο επικίνδυνο εν μέσω πανδημίας. Η μονομερής απόφαση Τραμπ, αρχές Μαρτίου, να απαγορεύσει τις πτήσεις προς Ευρώπη, χωρίς προ συνεννόηση με τους Ευρωπαίους εταίρους, ξεχείλισε το ποτήρι. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Φίλιπ Γκόρντον και Τζέρεμι Σαπίρο σε πρόσφατο άρθρο τους, οι ευρωατλαντικές σχέσεις «μπήκαν στην εντατική» και θα χρειαστούν ηγετικές πρωτοβουλίες για να αποφευχθεί το χειρότερο.
Οι ΗΠΑ είναι τώρα το επίκεντρο της πανδημίας του Κορωνοϊού. Η Ευρώπη παραμένει εξαιρετικά ευάλωτη. Είμαστε όλοι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, στην ίδια βάρκα. Η ευρωατλαντική συνεργασία, λοιπόν, είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ. Και θα είναι ακόμα πιο επιβεβλημένη την επόμενη μέρα, όταν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν συλλογικά τόσο οι συνέπειες αυτής της παγκόσμιας κρίσης, όσο και παλιές και μελλοντικές προκλήσεις.
Αυτές οι προκλήσεις αναδεικνύονται σε τρία βασικά πεδία:
Πολυμερής συνεργασία: Μια παγκόσμια διακυβέρνηση που θα βασίζεται στην αρχή της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσεων και πληροφοριών αποτελεί αναγκαία συνθήκη αντιμετώπισης των προκλήσεων σε ένα πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα. Η σημερινή υγειονομική κρίση καταδεικνύει ότι για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της απαιτείται συλλογικότητα και συντονισμός που να αξιοποιούν όλα τα εργαλεία και μηχανισμούς που έχουμε σε διεθνές επίπεδο. Ανάλογη πολυμερής συνεργασία χρειάζεται, επίσης, για να αντιμετωπιστούν οι δραματικές οικονομικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το προηγούμενο της διαχείρισης της επιδημίας του Έμπολα στη Δυτική Αφρική (2014-16) είναι διδακτικό: Ευρωπαίοι και Αμερικανοί (υπό την καθοδήγηση του Ευρωπαίου Συντονιστή για τον Έμπολα Χρήστου Στυλιανίδη και του Αμερικανού ομολόγου του Ρον Κλέϊν) συνεργάστηκαν στενά και κατάφεραν να θέσουν την επιδημία υπό έλεγχο προστατεύοντας, έτσι, Ευρωπαίους και Αμερικανούς πολίτες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, παρά τις αδυναμίες του, αποτελεί το καλύτερο πεδίο για να σχεδιαστεί η στρατηγική εξόδου από την υγειονομική κρίση, καθώς και όλα όσα πρέπει να γίνουν έτσι ώστε θεραπείες και εμβόλια να είναι διαθέσιμα χωρίς διακρίσεις. Γι’ αυτό και η απόφαση Τραμπ να παγώσει, την ώρα της μάχης, τη χρηματοδότηση του ΠΟΥ είναι άκρως επικίνδυνη.
Παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις: Και αυτή η κρίση ανέδειξε το τεράστιο πρόβλημα της διασποράς των “fake news”. Όπως αποδεικνύεται από στοιχεία που έχουν συλλέξει οι αρμόδιες ευρωπαϊκές και αμερικανικές αρχές, βασικός διακινητής της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων είναι η Ρωσία, όπως και η Κίνα. Μόνο η ευρωατλαντική συνεργασία, με ανταλλαγή πληροφοριών και με κοινές δράσεις, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη μεγάλη αυτή απειλή για τις δυτικές δημοκρατίες. Η παραπληροφόρηση είναι ένας πραγματικός κίνδυνος που πρέπει να αντιμετωπιστεί συλλογικά.
Διεθνής σταθερότητα και ασφάλεια: Ενώ αυτή τη στιγμή η προσοχή όλων είναι στραμμένη στην αντιμετώπιση του Κορωνοϊού, οι κρίσεις στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και αλλού συνεχίζονται. Πολλές από αυτές χειροτερεύουν. Όταν θα έχει περάσει το κακό, Ευρώπη και ΗΠΑ θα βρεθούν ξανά μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα και θα πρέπει να λάβουν καθοριστικές αποφάσεις. Εάν οι ΗΠΑ συνεχίσουν στο μονοπάτι Τραμπ τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά δύσκολα. Η ΕΕ, λοιπόν, θα πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία για μια εποικοδομητική ευρωατλαντική συνεργασία.
Καθοριστικό ρόλο, βεβαίως, σε όλη αυτή την προσπάθεια θα έχει το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών τον ερχόμενο Νοέμβριο. Εάν επικρατήσει ο Τραμπ, πολύ πιθανόν να μπλοκάρει τις όποιες προσπάθειες γεφύρωσης του χάσματος Ευρώπης-ΗΠΑ, αφήνοντας τις ευρωατλαντικές σχέσεις στην εντατική με ότι αυτό συνεπάγεται. Από την άλλη, εάν κερδίσει τις εκλογές ο Τζο Μπάϊντεν θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ανανέωσης και ενίσχυσης των σχέσεων με θετικό αντίκτυπο στο διεθνές σύστημα. Σε κάθε περίπτωση, ως Ευρωπαίοι θα πρέπει να μείνουμε πιστοί στη στενή ευρωατλαντική συνεργασία ως του βασικού πυλώνα ειρήνης, σταθερότητας και ασφάλειας.
*Πολιτικός Επιστήμονας/Διεθνολόγος
