του Πέτρου Λιάκουρα*
Η περίοδος που διανύουμε στις σχέσεις μας με την Τουρκία έχει τα χαρακτηριστικά της κινούμενης άμμου, δημιουργώντας τα ερωτηματικά για τις επόμενες κινήσεις. Στο κλίμα αυτό η Ελλάδα είτε με δηλώσεις αποτροπής είτε με νομική στρατηγική σχεδιάζει τα επόμενα βήματα.
Η Τουρκία έχει ήδη ενεργοποιήσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο περί οριοθέτησης αφού δημοσίευσε την προκήρυξη διαγωνισμού αδειών για τα θαλασσοτεμάχια που έχει καθορίσει. Ανάδοχος θα είναι η κρατική εταιρία πετρελαίων (ΤΡΑΟ), γνωστή από το 1973 στο Αιγαίο, που έχει την ευθύνη της αξιοποίησης του υποθαλλάσιου ορυκτού πλούτου, τώρα και στη Μεσόγειο.
Παράλληλα η Τουρκία ενεργοποιεί και το μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας με τη Λιβύη, με το οποίο αποκτά ένα είδος ελευθέρας στα εσωτερικά της τελευταίας. Με την πρόσφατη επίσκεψη αξιωματούχων με επικεφαλής τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν περιορίστηκε απλώς στον συμβολισμό αλλά προχώρησε στην έμπρακτη υποστήριξη και σχεδιασμό της απέναντι στη Λιβύη. Είναι πασιφανές ότι η Τουρκία αποκτά ισχύ, παίζει ρόλο περιφερειακής δύναμης με προέκταση στη Βόρεια Αφρική και προκαλεί αποσταθεροποίηση στην περιοχή και εγρήγορση στην Αίγυπτο, την Τυνησία και στην Αλγερία. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ως παράπλευρη συνέπεια την αντιπαράθεσή της με την Τουρκία. Άλλωστε υπήρξε το πρώτο θύμα της τουρκικής επιβουλής με τη χρήση των Αδελφών Μουσουλμάνων ως εργαλείου διείσδυσης στη διακυβέρνηση της χώρας, γεγονός που απέτρεψε με ανατροπή και διακοπή της τουρκικής παραβατικότητας ο πρόεδρος Σίσι. Και το ίδιο θα αποτρέψει και τώρα. Η πολεμική ετοιμότητα που διατάχθηκε στις ένοπλες δυνάμεις της είναι αποδεικτικό της κρισιμότητας.
Η συνάντηση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών με τον πρόεδρο Σίσι και τον υπουργό Εξωτερικών Σούκρι ήταν μια συγκυρία με πολιτικά μηνύματα. Θα μπορούσε αυτή να έχει την ίδια καταληκτική επιτυχία και στο θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ; Η απάντηση είναι ότι δεν κλείνει έτσι εύκολα τέτοια διαπραγμάτευση. Οι Αιγύπτιοι της διπλωματικής υπηρεσίας, εκτός από ότι λαμβάνουν υπόψη τον καταληκτικό παράγοντα Τουρκία, έχουν στέρεες απόψεις και απαιτείται χρόνος για να επιτευχθεί συναίνεση. Είναι εν γνώσει τους ότι η χώρα τους υφίσταται προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, όπως- σε μεγαλύτερη έκταση- η Ελλάδα. Η διαπραγμάτευση με βάση αντικειμενικά κριτήρια και αρχές θα ολοκληρώσει τη συμφωνία, η οποία πρέπει να επισπευσθεί για να προασπισθούν κυριαρχικά δικαιώματά μας στην περιοχή, ει δυνατόν, πριν η Τουρκία ξεκινήσει ερευνητικές δραστηριότητες.
Στον απόηχο της ελληνοϊταλικής συμφωνίας οριοθέτησης ζωνών, ο Τσαβούσογλου επανέλαβε τις δηλώσεις του περί συνεργασίας στην Αν. Μεσόγειος καλώντας μας επίμονα ακόμα μία φορά σε διάλογο. Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών είχε προκαλέσει σε διάλογο αμέσως μετά την ισχύ του τουρκολιβυκού μνημονίου, χωρίς μάλιστα να αποκλείει προσφυγή στη Χάγη. Παραμένει άγνωστο, πώς τον αντιλαμβάνεται τον διάλογο για οριοθέτηση στην περιοχή.
Η επαφή είναι αναγκαία και οι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να είναι ανοικτοί. Η χώρα μας σαφώς πρέπει να επιλέγει την ειρηνική επίλυση και ζητούμενο είναι πώς αυτή θα προωθηθεί. Θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο διερευνητικών επαφών, όπως αυτές υπήρχαν από το 2002, ή να λειτουργήσει εξαρχής ένας δίαυλος επικοινωνίας ως μέσο εξακρίβωσης προθέσεων.
*καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
