Όταν οι ιστορικοί θα γράφουν το βιβλίο σχετικά με την πανδημία Covid-19, όσα έχουμε ζήσει έως τώρα κατά πάσα πιθανότητα θα καλύψουν μόνο το ένα τρίτο των σελίδων. Η συνέχεια θα αποτελείται από όσα πρόκειται να συμβούν τώρα, στη συνέχεια.
Στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Ανατολικής Ασίας και της Νότιας Αφρικής η κορύφωση της πανδημίας θα έχει περάσει περί το τέλος του Απριλίου. Πολλοί ήλπιζαν ότι τα πράγματα θα επανέλθουν στην κατάσταση όπου ήταν τον περασμένο Δεκέμβριο. Δυστυχώς, αυτό δεν θα συμβεί.
Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα θα νικήσει αυτή την πανδημία, όμως μόνον όταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα έχει εμβολιαστεί. Μέχρι τότε, η ζωή δεν θα επανέλθει στην κανονικότητα. Ακόμη κι αν οι κυβερνήσεις άρουν τα lockdown και οι επιχειρήσεις ξαναρχίσουν τη λειτουργία τους, οι άνθρωποι δεν παύουν να έχουν μια φυσική αποστροφή στο να εκθέτουν τον εαυτό τους σε αρρώστιες. Τα αεροδρόμια δεν θα συγκεντρώσουν πάλι μεγάλη πλήθη. Τα σπορ θα διεξάγονται μπροστά σε εν πολλοίς κενές κερκίδες. Και η παγκόσμια οικονομία θα περάσει σε ύφεση, καθώς η ζήτηση θα παραμείνει χαμηλή και οι άνθρωποι θα δαπανούν πιο συντηρητικά.
Όσο δε η πανδημία θα ανακόπτει ταχύτητα στις ανεπτυγμένες χώρες τόσο θα εντείνεται στις αναπτυσσόμενες. Η εμπειρία που θα βιώσουν οι τελευταίες θα είναι όμως χειρότερη. Στις φτωχότερες χώρες, όπου λιγότερες δουλειές είναι δυνατόν να γίνονται εξ αποστάσεως, οι πρακτικές της κοινωνικής αποστασιοποίησης δεν θα αποδώσουν το ίδιο καλά. Ο ιός θα διαδοθεί γρήγορα, ενώ τα συστήματα υγείας δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες όσων θα έχουν μολυνθεί. Η Covid-19 διέλυσε πόλεις σαν τη Νέα Υόρκη, και πάλι όμως ένα και μόνο νοσοκομείο του Μανχάταν διαθέτει περισσότερα κρεβάτια εντατικής απ’ ό,τι οι περισσότερες αφρικανικές χώρες. Εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν.
Οι πλούσιες χώρες μπορούν να βοηθήσουν – εγγυώμενες, για παράδειγμα, ότι κρίσιμης σημασίας προμήθειες δεν θα καταλήγουν σε όποιους προσφέρουν τα περισσότερα. Όμως τόσο στον πλούσιο όσο και στον φτωχό κόσμο οι άνθρωποι θα είναι ασφαλείς μόνον όταν αποκτήσουμε αποτελεσματική ιατρική αντιμετώπιση αυτού του ιού – και αυτό σημαίνει εμβόλιο.
Μέσα στη χρονιά που έρχεται οι ερευνητές της ιατρικής θα είναι μεταξύ των σημαντικότερων ανθρώπων στον πλανήτη. Ευτυχώς, ακόμη και προτού εκδηλωθεί αυτή η πανδημία, γίνονταν πελώρια άλματα στην ανάπτυξη εμβολίων. Τα παραδοσιακά εμβόλια διδάσκουν στο σώμα σας να αναγνωρίζει το σχήμα ενός παθογόνου – κατά κανόνα βάζοντας σ’ αυτό μια νεκρή ή εξασθενημένη μορφή του ιού. Υπάρχει όμως και μια νέα μορφή εμβολιασμού, που δεν απαιτεί από τους ερευνητές να σπαταλούν χρόνο προκειμένου να καλλιεργήσουν μεγάλες ποσότητες παθογόνων. Τα εμβόλια mRNA χρησιμοποιούν τον γενετικό κώδικα προκειμένου να δώσουν στα κύτταρά σας οδηγίες για το πώς να αποκτήσουν ανοσία ως απάντηση στον ιό. Αυτά πιθανόν να αναδειχθούν ταχύτερα από τα παραδοσιακά εμβόλια.
Εκείνο που ελπίζω είναι μέχρι το δεύτερο ήμισυ του 2021 να παράγουν ανά τον κόσμο εργαστήρια εμβόλιο. Αν αυτό επιτευχθεί, θα πρόκειται για ιστορική κατάκτηση – την ταχύτερη απάντηση της ανθρωπότητας, από την αναγνώριση μιας ασθένειας στην ανάπτυξη ανοσίας απέναντί της.
Πέρα όμως απ’ αυτή την πρόοδο στους εμβολιασμούς, δύο άλλες μεγάλες ιατρικές ανακαλύψεις θα αναδυθούν από την πανδημία. Η πρώτη θα αφορά τον τομέα των διαγνώσεων. Την επόμενη φορά που θα εμφανισθεί νέος ιός οι άνθρωποι θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τεστ κατ’ οίκον, όπως ακριβώς κάνουν τεστ εγκυμοσύνης. Αντί να βάζουν ούρα σε έναν μικρό δείκτη, θα παίρνουν δείγμα από τα ρουθούνια τους. Οι ερευνητές θα μπορούν να έχουν έτοιμο το κατάλληλο τεστ μήνες μόνο μετά την επισήμανση μιας νέας ασθένειας.
Η τρίτη ανακάλυψη θα φορά τα αντι-ιικά φάρμακα. Αυτός υπήρξε ένας κλάδος της επιστήμης όπου δεν επενδύθηκαν αρκετά κεφάλαια. Δεν υπήρξαμε αρκετά αποτελεσματικοί στην καταπολέμηση των ιών, όσο στην καταπολέμηση των βακτηριδίων. Αυτή όμως η κατάσταση θα αλλάξει. Οι ερευνητές θα αναπτύξουν μεγάλα, ποικίλα αρχεία αντι-ιικών ουσιών, από τα οποία θα μπορούν να αναζητούν και να βρίσκουν γρήγορα αποτελεσματικές θεραπείες για τους καινούργιους ιούς.
Οι τρεις αυτές νέες τεχνολογίες θα μας επιτρέψουν να ετοιμαστούμε για τη νέα πανδημία, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να παρεμβαίνουμε νωρίς, όσο δηλαδή τα κρούσματα θα κινούνται σε πολύ περιορισμένο αριθμό. Πάντως, η έρευνα που θα στηρίξει αυτές τις εφευρέσεις θα μας συνδράμει και στην καταπολέμηση άλλων μεταδοτικών ασθενειών – ακόμη και στη μάχη κατά του κορονοϊού. (Εδώ και καιρό οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα εμβόλια βάσει mRNA θα οδηγήσουν τελικά σε εμβόλια κατά του καρκίνου. Όμως, μέχρι την Covid-19, δεν υπήρξε αρκετή έρευνα για το πώς παρόμοια εμβόλια θα μπορούσαν να βγουν σε μαζική παραγωγή, σε κάπως προσιτές τιμές.)
Όμως, η πρόοδος που θα κάνουμε δεν θα είναι μόνο στην ίδια την επιστήμη. Θα είναι και στην ικανότητα που θα έχουμε να εξασφαλίσουμε ότι από την επιστημονική πρόοδο θα ωφεληθούν όλοι. Στα χρόνια μετά το 2021 θεωρώ ότι θα διδαχθούμε από την εμπειρία των χρόνων μετά το 1945. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι ηγέτες οικοδόμησαν διεθνείς θεσμούς, όπως ο ΟΗΕ, προκειμένου να αποφευχθούν νέες συγκρούσεις. Μετά την Covid-19 οι ηγέτες θα ετοιμάσουν θεσμούς ώστε να αποφευχθεί μια νέα πανδημία. Θα πρόκειται για ένα μείγμα εθνικών, περιφερειακών και παγκόσμιων οργανισμών. […]
Η παγκόσμια κλίμακα, αναγκαία
Ελπίζω οι πλούσιες χώρες να συμπεριλάβουν τις φτωχότερες σ’ αυτές τους τις προετοιμασίες, ιδίως στρέφοντας περισσότερη διεθνή βοήθεια στη βελτίωση του πρωτοβάθμιου συστήματος υγείας τους. Ακόμη και ο πιο εγωκεντρικός άνθρωπος –ή η πιο απομονωτιστική κυβέρνηση– θα πρέπει να συμφωνεί πλέον σ’ αυτό. Η πανδημία αυτή που ζήσαμε μας έδειξε ότι οι ιοί δεν υπακούουν στους νόμους των συνόρων και ότι –είτε μας αρέσει είτε όχι– είμαστε όλοι διασυνδεδεμένοι βιολογικά μέσω ενός δικτύου μικροσκοπικών οργανισμών. Αν ένας καινούργιος ιός εμφανιστεί σε μια φτωχή χώρα, θέλουμε οι γιατροί της να έχουν την ικανότητα να τον εντοπίσουν και να τον συγκρατήσουν – το ταχύτερο δυνατόν.
Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι αναπόφευκτο. Η ιστορία δεν ακολουθεί μια προκαθορισμένη διαδρομή. Οι άνθρωποι επιλέγουμε ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσει – και μπορεί να υιοθετήσουμε τη λανθασμένη πορεία. Τα χρόνια μετά το 2021 μπορεί να μοιάσουν με τα χρόνια μετά το 1945. Όμως, η καλύτερη αναλογία γι’ αυτό που ζούμε σήμερα μπορεί να δίνεται από τη 10η Νοεμβρίου του 1942. Οι Βρετανοί είχαν μόλις καταγάγει την πρώτη νίκη του πολέμου στη στεριά, και ο Ούινστον Τσόρτσιλ έλεγε σε ομιλία του: «Δεν είναι αυτό το τέλος· δεν είναι καν η αρχή του τέλους. Είναι όμως –ίσως– το τέλος της αρχής».
*συνιδρυτής της Microsoft και συν-πρόεδρος του Ιδρύματος Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς
**Το άρθρο του αυτό εντάσσεται στην αρθρογραφία για τον κόσμο μετά την Covid-19, που μπορεί να βρει κανείς στο economist.com/coronavirus
