του Dharmendra Kanani*
Κατά την καραντίνα του καλοκαιριού, υπήρξε μια εντυπωσιακή προσέγγιση- με βάση το φύλο- για θέματα σχετικά με τη διατήρηση, την προστασία και την κατάρρευση της δημοκρατίας.
Ανά τον κόσμο, μια ομάδα ανδρών πολιτικών ηγετών φαίνονται αποφασισμένοι να επιδείξουν την ικανότητά τους ως προς την άσκηση εξουσίας χωρίς όρια- είτε διατηρώντας το αξίωμά τους παρά τις γενικευμένες πολιτικές αναταραχές, είτε μέσω συνταγματικών αναθεωρήσεων, είτε δια της υπονόμευσης της δικαστικής ανεξαρτησίας, ακόμη και μέσω της σίγασης ή διώξεων εις βάρος των μέσων μαζικής ενημέρωσης, είτε κατηγορώντας τα ως «ξένες παρεμβάσεις» ή απλώς ως «ψεύτικες ειδήσεις».
Τα περιστατικά αυτά αποτελούν ελάχιστα μόνο παραδείγματα της παγκόσμιας πορείας προς τον αυταρχισμό. Εάν αυτά τα αγνοήσουμε, τότε ίσως παραβλέψουμε το πρόβλημα στο σύνολό του. Αποτελεί μια σταθερή, αργή πορεία, η οποία δύσκολα μπορεί να αναγνωρισθεί ως μια παθογένεια με εξελικτική δυναμική, καθώς δεν είναι εύκολο να τα συσχετίσει κανείς. Υπάρχουν και σχετικές ενδείξεις, από τη συστηματική διασπορά αμφιβολιών από τον Trump για το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ, μέχρι και την αυταρχική καταστολή διαδηλώσεων από τον Lukashenko στη Λευκορωσία, και τις παρόμοιες ενέργειες από ηγέτες της Ουγγαρίας, Πολωνίας και άλλων χωρών στο εσωτερικό της Ευρώπης. Η εξελικτική πορεία αυτού του είδους ιμπεριαλισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην οκνηρή και νωχελική πολιτική «αριστερά», θεωρώντας την ιδεολογία της δεδομένη, δίνοντας ελάχιστη προσοχή στις μεγάλες οικονομικές ανισότητες και στην αποτυχία για ανασυγκρότηση μετά την αντιμετώπιση της σημερινής σκληρής πραγματικότητας.
Ταυτόχρονα, παρουσιάζεται μια ενθαρρυντική ανάδυση γυναικών σε ηγετικές θέσεις, εκλεγμένων και μη, να παλεύουν για τη δημοκρατία και να προωθούν τη βελτίωση της διακυβέρνησης. Από τη Λευκορωσία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Μαλάουι, τις ΗΠΑ, τη Νέα Ζηλανδία, τη Ρουάντα, τη Ναμίμπια, την Κένυα, τη Βολιβία, τον Λίβανο, την Τυνησία, τη Γαλλία και την Ινδία, μεταξύ άλλων. Όλες, είτε ως δήμαρχοι, είτε ως προϊστάμενες, είτε ως πολιτικοί ηγέτες και ως ακτιβίστριες, κινητοποιούν τις κοινωνίες με στόχο να δημιουργηθούν νέες βάσεις για τον τρόπο εξουσίας και διακυβέρνησης.
Η παγκόσμια αίσθηση αλληλεγγύης, για την προάσπιση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, έχει κλονιστεί
Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη αλλαγή. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή τώρα σε σχέση με προηγούμενες γενιές. Αυτό που διακυβεύεται σε έναν κόσμο υπό την κυριαρχία ανδρών ηγετών είναι η σταθερή εξελικτική δυναμική του «ισχυρού άντρα». Ας μάθουμε επιτέλους από τα τραγικά περιστατικά της δεκαετίας του 1930 και από την αντίστοιχη σύγχρονη απάθεια απέναντι στις σοκαριστικές αποκαλύψεις περιστατικών κακοποίησης- σαν να είναι απλώς ένα συνήθες φαινόμενο.
Τι σημαίνει αυτό για την εξωτερική πολιτική; Στις αρχές αυτού του αιώνα, κυρίως λόγω της αυξανόμενης εχθρικής στάσης κατά της «πολυμέρειας» των ΗΠΑ, η παγκόσμια αίσθηση αλληλεγγύης για την προάσπιση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών έχει κλονισθεί. Με την ενίσχυση της δύναμης της Ανατολής και τη διαρκή ρωσική ψευδολογία, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για μια ηγεσία που θα προστατεύει τα θεμελιώδη δικαιώματα, τις ελευθερίες και τον προοδευτικό φιλελευθερισμό.
Η κρίση του κορονοϊού απλώς αποκάλυψε και διεύρυνε τα γεωπολιτικά, οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα στην Ε.Ε., αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή η κρίση αποκαλύπτει τις αδυναμίες της τοπικής, περιφερειακής και παγκόσμιας διακυβέρνησης και συνεργασίας, όταν πραγματικά είναι πολύ σημαντική.
Είναι η στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση να πραγματοποιήσει την επιθυμία της να εξελιχθεί σε «γεωπολιτική» δύναμη;
Είναι η στιγμή για αλλαγή, που απαιτεί ριζικές αναθεωρήσεις
Η εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. είναι εν προκειμένω χωρίς συγκεκριμένη στρατηγική, υπό μια διαδικασία αναζήτησης σκοπού, αντοχής και ηγετικής ικανότητας- κινδυνεύει στο σημείο αυτό να χάσει τις σημαντικές αυτές ευκαιρίες για να ηγηθεί στις παγκόσμιες και τοπικές εξελίξεις. Δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει την ευκαιρία που δημιουργείται εξαιτίας της απειθαρχίας των ΗΠΑ και του δόγματος «America First».
Οι εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ θα είναι καθοριστικές όχι μόνο για τις σχέσεις Ε.Ε.- ΗΠΑ, αλλά και το μέλλον της «πολυμέρειας», του ελεύθερου εμπορίου και του νεοφιλελευθερισμού. Η νίκη του Trump θα σήμαινε τη συνέχιση μιας εκμηδενιστικής προσέγγισης για τη φιλελεύθερη δημοκρατία και την κλιματική αλλαγή. Με τον τρόπο αυτό διακυβεύονται πολλά. Εκτός εάν φυσικά η Ε.Ε. αποκτήσει διαφορετική θέση στην παγκόσμια σκηνή, προς μια προοδευτική πολιτική.
Ενώ η Ε.Ε. πρέπει να παραμείνει πιστή στη δέσμευσή της για «πολυμέρεια», δεν μπορεί να την υπερασπιστεί από μόνη της. Η Ευρώπη πρέπει να υιοθετήσει μια πιο στρατηγική προσέγγιση έναντι των μεγάλων δυνάμεων. Πρέπει να αναζητήσει εταίρους με κοινές ιδέες, εκτός των «3 Μεγάλων» (Ρωσίας, Κίνας και ΗΠΑ), και ίσως να δημιουργήσει σχέσεις με μικρότερα στρατηγικά κράτη, τόσο της Ασίας όσο και του Νότου, ιδιαίτερα για να λειτουργούν ως εξισορροπιστές, που μοιράζονται κοινή γεωπολιτική στρατηγική και αξίες.
Πρέπει να αναδιαμορφώσουμε την εξωτερική πολιτική βάσει πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών, όχι μόνο με βάση τα θέματα ασφάλειας και άμυνας. Μια πιο δυναμική αξιοποίηση της ευρωπαϊκής διπλωματίας θα ενίσχυε σημαντικά αυτή τη διαδικασία, σε συνδυασμό με επιβολή κυρώσεων, αξιοποίηση χρηματοδοτήσεων για δομικές αλλαγές, και μέσω διευκολύνσεων για την καλύτερη συμμετοχή των ΜΚΟ σε χώρες και περιοχές όπου είναι προφανές ότι τα κινήματα- με επικεφαλής ιδίως γυναίκες και κοινοτικές οργανώσεις- μπορούν να αποτελέσουν τον καταλύτη για βιώσιμες αλλαγές. Η Λευκορωσία είναι ένα απτό παράδειγμα όπου αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικό όφελος.
Αυτή είναι η στιγμή για αλλαγές που απαιτεί ριζικές αναθεωρήσεις. Τα έθνη πρέπει να συνεργαστούν παγκοσμίως και να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο θα εκμεταλλεύεται τις αλληλεξαρτήσεις και τα κοινά τους συμφέροντα.
Ας μάθουμε από τη Νίνα, μια 73χρονη ηλικιωμένη από τη Λευκορωσία. Η εικόνα της αντίστασής της απέναντι στα ΜΑΤ, ενέπνευσε πολλούς νέους ανθρώπους. Η φιλοσοφία της είναι απλή: «Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ήρωα, αυτό είναι καθήκον οποιουδήποτε λογικού ατόμου, καθώς οι άνθρωποι πρέπει να είναι ελεύθεροι.»
*Διευθυντής, «Insights at Friends of Europe»
**πρώτη δημοσίευση: www.friendsofeurope.org
