του Giles Merritt*
Ως νέος αντιπρόσωπος των Financial Times Paris, κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1970, εντυπωσιάστηκα από το «Le Plan». Η ισχυρή οργάνωση, η οποία είχε συσταθεί υπό τον Γάλλο στρατηγό de Gaulle, ώθησε την Γαλλική επαρχεία προς την πρώτη γραμμή της μεταπολεμικής βιομηχανικής αναγέννησης της Ευρώπης. Τα στελέχη στο Μέγαρο Ματινιόν του πρωθυπουργού δεν δίστασαν να κατασκευάσουν σιδηροδρομικά έργα πυρηνικής ενέργειας, χάλυβα και υψηλών ταχυτήτων που ενίσχυσαν το εθνικό ηθικό και εγκαινίασαν 30 χρόνια ευημερίας - «ένδοξη 30ετία».
Η Ευρώπη χρειάζεται ένα παρόμοιο σχέδιο. Στο Παρίσι, η πρώην υπηρεσία προγραμματισμού, « Datar», αναβιώνει ως «France Strategie» ώστε να σχεδιάσει έναν μετά- covid κόσμο, και αυτό θα πρέπει να κάνει και η Ε.Ε.
Αυτό δεν ανήκει στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής; Ναι και όχι: Η Επιτροπή εκπονεί πάρα πολλά σχέδια και έχει μια αξιοθαύμαστη νοοτροπία σκέψης για το μέλλον, αλλά έχει τις ρίζες της σε ένα παρελθόν 60 χρόνων και περιορίζεται από τις ευρωπαϊκές δομές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενδυναμωθεί και να υποστηριχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω μιας ανεξάρτητης σχεδιαστικής αρχής που θα δεσμεύεται να πράττει το αδιανόητο. Βρισκόμαστε σε καιρούς απελπισίας, επομένως η αρχή αυτή θα πρέπει να έχει την ισχύ να ταρακουνά τους αρχηγούς των κρατών- μελών, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα επαναστατικά έργα και ιδέες θα υλοποιηθούν με ταχύτητα.
Κανείς δεν εξακολουθεί να πιστεύει ότι η κρίση του κορονοϊού είναι περαστική. Είναι προφανές ότι τα αλλεπάλληλα κύματά της ανατρέπουν τα κοινωνικά και οικονομικά πρότυπα σε όλο τον κόσμο. Αυτή η άβολη αλήθεια απαιτεί ριζοσπαστικές και διορατικές απαντήσεις. Εάν εκμεταλλευτούμε τον covid με σωστό τρόπο, θα μπορούσε να ξυπνήσει η Ευρώπη από τον λήθαργό της. Σε αντίθετη περίπτωση, η σταδιακή ύφεση των τελευταίων δύο δεκαετιών θα επιταχυνθεί με καταστροφικές συνέπειες.
Υπάρχουν κάποιοι τομείς στους οποίους η Ε.Ε. θα μπορούσε να συνεργαστεί και όχι να στραφεί εναντίον της Κίνας
Ποια είναι λοιπόν τα καθήκοντα που πρέπει να δοθούν σε έναν τέτοιο νέο παράγοντα της Ε.Ε.; Πέντε τομείς που μπορούμε να σκεφτούμε:
- Μια γενική και δυναμική στρατηγική για την Κίνα.
- Ένα κοινό σχέδιο AI, κυβερνοχώρου και ψηφιακών υποδομών.
- Μετα- Covid ταξίδια και μεταφορές.
- Ανάκαμψη παγκόσμιας ηγεσίας σε θέματα πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια.
- Αναθεώρηση των παγκόσμιων κανόνων και διεθνών θεσμών.
Το ζήτημα της Κίνας ξεπερνά κατά πολύ τη διασφάλιση ότι η Ε.Ε. δεν θα εγκλωβιστεί στα διασταυρούμενα πυρά μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον. Η νέα ευρωπαϊκή υπηρεσία θα πρέπει να αξιοποιήσει το σύνολο των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων της Ε.Ε. ώστε να παρουσιάσει παγκόσμιες προτάσεις που θα ανταποκρίνονται στις ανησυχίες της Κίνας, θέτοντας επίσης σαφή όρια σε ορισμένους πολιτικούς στόχους της. Επί παραδείγματι, οι προσπάθειες του Πεκίνου να διασφαλίσουν μια «αναβάθμιση» του Διαδικτύου για να το καταστήσει πιο εύκολο να παρακολουθείται, πρέπει να παρεμποδιστούν. Η «κυριαρχία στον κυβερνοχώρο», που προωθείται από την Κίνα, θα αποτελούσε τον προάγγελο ενός νέου δυστοπικού κόσμου επιτήρησης και ελέγχου.
Υπάρχει ένα σύνολο τομέων όπου η Ε.Ε. θα μπορούσε να συνεργαστεί και όχι να στραφεί εναντίον της Κίνας. Μια νέα προσέγγιση στην παγκόσμια εποπτεία και ρύθμιση των τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, και στον ενισχυμένο ρόλο του ρενμίνμπι είναι ένα ζήτημα, καθώς η Κίνα δεν θα παραμείνει επ’ αόριστον δέσμια της Wall St και του πανίσχυρου δολαρίου. Η νέα υπηρεσία των Βρυξελλών θα πρέπει επίσης να καταρτίσει ένα δομημένο και διαφανές πολυμερές νομικό και δικαστικό καθεστώς για να αποφύγει εξωτερικές αγωγές και κυρώσεις, όπως αυτές που αφορούν την «Huawei» και την «TikTok».
Οι πλήρεις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις των περιορισμών του Covid σύντομα θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές παγκοσμίως
Οι πολιτικοί ηγέτες σε ολόκληρη την Ευρώπη γνωρίζουν τις περιορισμένες εθνικές δυνατότητες αντιμετώπισης του Covid. Οι δυνάμεις ενός τόσο νέου ευρωπαϊκού μηχανισμού θα αποτελούσαν μια σκληρή πολιτική επιλογή, αλλά θα χρειαστεί σιδηρά πυγμή για την επίλυση των εσωτερικών προκλήσεων της Ε.Ε. Οι βιομηχανικές και εμπορικές πολιτικές, σε συνδυασμό με τους κανόνες ανταγωνισμού, πρέπει να βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας για μια πανευρωπαϊκή τεχνολογική στρατηγική.
Η ανάγκη για περισσότερη ευρωπαϊκή γραφειοκρατία μπορεί να φαίνεται μη ρεαλιστική και περιττή, αλλά δεν είναι. Οι Βρυξέλλες αγωνίζονται για δεκαετίες για τον εξορθολογισμό των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, αλλά τώρα το ζήτημα είναι υπαρκτό. Είναι επιθυμητό, καθώς οι έλεγχοι και οι ισορροπίες στη λήψη αποφάσεων της Ε.Ε., κινδυνεύουν να εμποδίσουν τις ορθές λύσεις για τον Covid και τις συνέπειές του.
Ένα άμεσο πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η δημιουργία μιας μικρής ομάδας «επιθετικών» διανοουμένων από τον χώρο των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας, των εθνικών δημόσιων υπηρεσιών και των οργάνων της Ε.Ε., ώστε να σχεδιάσουν φιλόδοξες ιδέες που θα ανταποκρίνονται στα διάφορα μετα- covid σενάρια. Για να εκτιμηθεί η ετοιμότητα των κρατών- μελών ώστε να αποκτήσουν κύρος στα πλαίσια μιας ισχυρής ευρωπαϊκής υπηρεσίας σχεδιασμού για την μετα- covid εποχή, θα πρέπει να εξετασθούν ως προς την αποτελεσματικότητα των εθνικών πολιτικών τους λύσεων.
Οι πλήρεις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις των περιορισμών του Covid σύντομα θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές παγκοσμίως. Όταν οι απώλειες θέσεων εργασίας και τα χρέη αρχίσουν να προκαλούν κατάρρευση, οι ψηφοφόροι θα στραφούν στους εθνικούς τους ηγέτες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Πού είναι η πολυαναμενόμενη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη;» θα είναι η ερώτηση, και οι Βρυξέλλες πρέπει να βρουν ως απάντηση κάτι καλύτερο από απλώς παρηγορητικά λόγια και από ένα χρονοδιάγραμμα των συνεδριάσεων των υπουργικών συμβουλίων.
*Ιδρυτής και Πρόεδρος, «Friends of Europe»
**πρώτη δημοσίευση: www.friendsofeurope.org
