της Judy Dempsey
Αυτή δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λυγίσουν.
Σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη περνάνε ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας. Η Αυστρία, η Γαλλία και αρκετές άλλες χώρες έχουν επιβάλει αυστηρά lockdowns. Και είναι μόλις Νοέμβριος. Αναμένεται μακρύς χειμώνας.
Οι κυβερνήσεις τους για αρκετά χρόνια αγνοούν συστηματικά το κράτος δικαίου. Η ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος καταλύεται στην Πολωνία. Είναι ήδη αποδυναμωμένη στην Ουγγαρία. Η ανεξαρτησία των ΜΜΕ πλήττεται και στις δύο χώρες. Ωστόσο μέχρι πρόσφατα, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της τους έδιναν το ελεύθερο να τα κάνουν.
Μετά από πιέσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από κάποιες χώρες, η ΕΕ τελικά επέτρεψε στον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της Ένωσης και στο νέο ταμείο ανάκαμψης από τον κορονοϊό, να έρθουν με προϋπόθεση τον σεβασμό του κράτους δικαίου.
Το πακέτο των 1,8 τρισ. Ευρώ -σε συνδυασμό με το πολυετές χρηματοοικονομικό πλαίσιο για το 2021-2027 και το εφάπαξ ταμείο ανάκαμψης της επόμενης γενιάς της ΕΕ- συμφωνήθηκε τον Ιούλιο του 2020 μετά από έντονες και ακραίες διαπραγματεύσεις μεταξύ των μεγάλων κρατών-μελών. Το σχέδιο ήταν να αρχίσουν να το διανέμουν στις αρχές του 2021. Αλλά η Ουγγαρία -με την υποστήριξη της Πολωνίας- απείλησαν να ασκήσουν βέτο στην έγκρισή του.
Και οι δύο αρνούνται να συνδέσουν τον σεβασμό του κράτους δικαίου με την πρόσβαση στα κεφάλαια της ΕΕ, αν μη τι άλλο επειδή αυτά τα κεφάλαια αντιστοιχούν στο περίπου 2%-4% του ΑΕΠ τους. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Viktor Orban έχει χρησιμοποιήσει έμμεσα τα κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει δικά του projects, όπως ένα γήπεδο ποδοσφαίρου.
Στη διάρκεια μιας συνάντησης των πρεσβευτών της ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 16 Νοεμβρίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι πρεσβευτές έδωσαν την έγκριση τους για έναν αυστηρό μηχανισμό κράτους δικαίου. Και αυτό διότι αυτή η ρήτρα απαιτούσε μόνο μια ειδική πλειοψηφία. Η Ουγγαρία και η Πολωνία δεν ήταν σε θέση να τη μπλοκάρουν.
Αλλά για να συμφωνηθεί όλο το πακέτο του προϋπολογισμού, η ΕΕ χρειάζεται συναίνεση μεταξύ των μελών. Η Βουδαπέστη και η Βαρσοβία δεν έδωσαν την έγκριση τους για το σχέδιο αυτό, στην ουσία τορπιλίζοντας όλο το πακέτο.
Η Ουγγαρία άσκησε βέτο στον προϋπολογισμό, δηλώνει ο Zoltan Kovacs, εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης. "Δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε το σχέδιο στην τρέχουσα μορφή του για να συνδέσουμε τα κριτήρια του κράτους δικαίου με τις δημοσιονομικές αποφάσεις”.
Η Γερμανία, η οποία έχει την εκ περιτροπής προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου μέχρι το τέλος του 2020, προσπαθεί να βρει συμβιβασμό πριν από την σύνοδο κορυφής των ηγετών στις 19 Νοεμβρίου. Τότε υποτίθεται ότι θα συζητήσουν για το ταμείο ανάκαμψης, το οποίο σκοπό έχει να προστατεύσει την Ευρώπη από την καταστροφική επίδραση του κορονοϊού.
"Έχουμε ήδη χάσει πολύ χρόνο εν όψει του δεύτερου κύματος πανδημίας και της σοβαρής οικονομικής ζημιάς”, ανέφερε ο Michael Clauss, πρεσβευτής της Γερμανίας στην ΕΕ.
Είναι δύσκολο να δούμε τους ηγέτες της ΕΕ να υποκύπτουν σε τέτοια πίεση από την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Ο Αυστριακός Καγκελάριος Sebastian Kurz δεν μάσησε τα λόγια του όταν δήλωσε ότι "η τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου είναι απόλυτη αναγκαιότητα”. Η Ολλανδία αναμένεται να ακολουθήσει μια σκληρή γραμμή, ιδια΄ίτερα από τη στιγμή πυ ο πρωθυπουργός Mark Rutte κάθε άλλο παρά ενθουσιασμένος ήταν με την ιδέα η Ευρώπη να εκδώσει κοινό ομόλογο για να χρηματοδοτήσει το ταμείο ανάκαμψης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιοο θα είναι επίσης ηχηρό και θα μπορούσε να μπλοκάρει οποιονδήποτε μηχανισμό αποδυνάμωσης του κράτους δικαίου.
Τελικά, εναπόκειται στη Γερμανίδα Καγκελάριο Angela Merkel είτε να υποκύψει στις Ουγγαρία και Πολωνία είτε να τις αντιμετωπίσει. Η Καγκελάριος συχνά έχει μιλήσει κατά της Βουδαπέστης και της Βαρσοβίας.
Ένας λόγος είναι οι ισχυροί οικονομικοί δεσμοί και η επιρροή των γερμανικών επιχειρήσεων που έχουν μεγάλες επενδύσεις και στις δύο χώρες. Ο άλλος λόγος είναι πολιτικός, με ιστορικές προεκτάσεις. Η Merkel δεν θέλει να κατηγορηθεί η Γερμανία ότι εκφοβίζει τους ανατολικούς της γείτονες.
Παρά την επανειλημμένη αντιγερμανική ρητορική από το κυβερνών εθνικιστικό-συντηρητικό κόμμα Νόμος και ΔΙκαιοσύνη της Πολωνίας, η Merkel έχει εργαστεί΄σκληρά να κρατήσει τις σχέσεις μεταξύ Βερολίνου και Βαρσοβίας σε ένα καλό επίπεδο -και μεταξύ του Βερολίνου και της Βουδαπέστης επίσης.
Αλλά ο συμβιβασμός του κράτους δικαίου για χάρη των καλών σχέσεων είναι μια λανθασμένη βραχυπρόθεσμη πολιτική και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική αδυναμία. Υπονομεύει τις βασικές αξίες και αρχές πάνω στις οποίες έχει οικοδομηθεί η ΕΕ.
Επιπλέον, εάν η Ουγγαρία και η Πολωνία δεν υποστούν κυρώσεις για το ότι υπονομεύουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία, δίνει το πράσινο φως στα άλλα κράτη-μέλη να αμφισβητήσουν την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, και να κρύβονται πίσω από την Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία.
Υπήρχαν ελπίδες ότι αυτή τη φορά η πανδημία του κορονοϊού θα δώσει στην Ευρώπη αυτή την ενότητα, την αλληλεγγύη, τη συνοχή και τη στρατηγική προοπτική που χρειάζεται τόσο πολύ. Το μεγάλο δημοσιονομικό πακέτο και ταμείο ανάκαμψης που συμφωνήθηκε τον Ιούλιο, ασφαλώς επιβεβαίωσε την εσωτερική αλληλεγγύη στην ΕΕ.
Αλλά ακόμη και αν αυτή η αλληλεγγύη τίθεται προς αμφισβήτηση από κάποια μέλη που πιστεύουν ότι το κράτος δικαίου μπορεί να εξαγοραστεί. Σε αυτή την περίπτωση, η Γερμανία και όλες εκείνες οι χώρες της ΕΕ που υποστηρίζουν έναν μηχανισμό κράτους δικαίου θα πρέπει σοβαρά να εξετάσουν τρόπους που θα παρακρατούν κεφάλαια τα οποίο προορίζονται για την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Καθώς η Γερμανία ολοκληρώνει την προεδρία της αυτό τον Δεκέμβριο, αυτή ασφαλώς είναι η στιγμή της Merkel να δώσει τέλος στον εκβιασμό και να υπερασπίσει τους δημοκρατικούς θεσμούς σε Ουγγαρία και Πολωνία.
*πρώτη δημοσίευση: www.capital.gr
