του Αλέξανδρου Φωτιάδη
Οι ΗΠΑ δεν διέρχονται αλλά εξέρχονται με θόρυβο από μία συστημική κρίση. Η εισβολή στο Καπιτώλιο και όσα ακολουθήσουν τις επόμενες ημέρες είναι ο επιθανάτιος ρόγχος της κρίσης που προκλήθηκε από την εκλογή Τραμπ και η οποία επιλύεται μέσω θεσμικών εργαλείων. Μολονότι διαφωνώ με τον όρο «κανονικότητα», ακριβώς επειδή η πολιτική διαμορφώνεται από δυναμικές διαδικασίες και δεν επιδέχεται τέτοιους αυστηρούς ορισμούς, οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στο «business as usual» μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον Τζο Μπάιντεν.
Η σταθερότητα (stability) και η προβλεψιμότητα (predictability) των Ηνωμένων Πολιτειών δεν τίθενται εν αμφιβόλω και, εφόσον η διαδικασία ολοκληρώθηκε κατά τα προβλεπόμενα, δεν υφίσταται συζήτηση ούτε προς τη νομιμότητα και τη δημοκρατική νομιμοποίηση της νέας κυβέρνησης. Αν προφασιστούμε το αντίθετο, τότε αναιρούμε συλλήβδην το θεσμικό πλαίσιο της εκλογικής αντιπαράθεσης και υπόρρητα αποδεχόμαστε ότι μια οργανωμένη μειοψηφία εξαπατημένων από ψευδείς ειδήσεις ανθρώπων έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει συστημικούς κινδύνους. Η Αμερικανική Δημοκρατία έχει θεσμικές απαντήσεις απέναντι σε εξωθεσμικούς κινδύνους, ακόμη κι αν αυτοί έχουν τη στήριξη του εν ενεργεία προέδρου. Ήδη από τον 18ο αιώνα, ο Μάντισον είχε προβλέψει την ανάγκη για ασφαλιστικές δικλείδες που θα περιορίζουν τις οργανωμένες φράξιες (The Federalist Papers: No. 10).
Συστημική κρίση θα μπορούσε να δημιουργήσει το Black Lives Matter ή αντίστοιχες μορφές κοινωνικής αντίδρασης. Κι αυτό γιατί μια μερίδα ανθρώπων που αισθάνεται παραγκωνισμένη από το πολιτικό σύστημα και επιλέγει συνειδητά επί χρόνια τη διάκρισή της από το υπόλοιπο πλήθος, εκφράζει ένα πολιτικό αίτημα για την ίση μεταχείρισή της από το κράτος. Ακόμη και το βράδυ της Τετάρτης, στα social media συζητήθηκε έντονα ότι η αντιμετώπιση λευκών και μαύρων διαδηλωτών ήταν διαφορετική. Στα χθεσινά γεγονότα, ωστόσο, δεν υπήρχε σαφής συλλογική ταυτότητα ή αίτημα πίσω από την οργή.
Η εισβολή στο Καπιτώλιο έγινε από μια άμορφη μάζα υποστηρικτών του Ντ. Τραμπ. Από τις εικόνες που διαρρέουν στο διαδίκτυο συνειδητοποιεί κανείς ότι η ισχυρή πλειοψηφία ήταν λευκοί άνδρες και εικάζει πληροφορίες για το μορφωτικό επίπεδο, τα ΜΜΕ της προτίμησής τους, τη χρήση του διαδικτύου, τις πεποιθήσεις και την κουλτούρα τους. Διαμορφώνει, δηλαδή, έναν συγκεκριμένο ιδεότυπο ανθρώπου που απηχεί στη φυσιογνωμία του εισβολέα. Αυτό που δυσκολεύεται να εντοπίσει είναι το κοινό βίωμα στο συλλογικό υποσυνείδητό τους ή οποιοδήποτε δείγμα ύπαρξης κοινωνικής συνοχής. Ο μοναδικός συνδετικός κρίκος είναι ότι όλοι νιώθουν εξαπατημένοι από το πολιτικό σύστημα, στηρίζουν τον απερχόμενο πρόεδρο και πιστεύουν στις ψευδείς ειδήσεις για την επικράτησή του στις εκλογές. Μια οργή χωρίς φυσικό αίτιο και ασαφή αποδέκτη.
Αυτό, όμως, δεν αρκεί για να δημιουργήσει συστημική κρίση που δεν επιλύεται πέραν των συμβολισμών μέσω των θεσμικών εργαλείων του συστήματος. Μπορεί να καλλιεργήσει εντάσεις, επικοινωνιακές εντυπώσεις και τίτλους ειδήσεων αλλά όχι να απειλήσει με νομικά αβάσιμες πεποιθήσεις και διασπορά ψευδών ειδήσεων την πιο ισχυρή Δημοκρατία. Ακόμη κι αν αυτή η άμορφη μάζα αποκτήσει θεσμική υπόσταση, θα εξελιχθεί σε μέσο πίεσης και όχι παράγοντα διαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι η διάθεση του εν ενεργεία Αμερικανού προέδρου να διαφυλάξει την ακεραιότητα του πολιτικού συστήματος και την ομαλότητα στη μετάβαση της εξουσίας. Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν απόλαυσαν αρκετά το βράδυ της Τετάρτης. Η Δύση καλείται να δώσει κοινή θεσμική απάντηση απέναντι σε εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις.
*πρώτη δημοσίευση: www.euractiv.gr
Από: Athanase Papandropoulos
