των Conor O’Neill και Mattias Soderberg*
Το 2020 θα ήταν η χρονιά που η ΕΕ και άλλα πλούσια κράτη θα εκπλήρωναν μια βασική υπόσχεση της Συμφωνίας του Παρισιού: Να στηρίξουν τις φτωχότερες χώρες του κόσμου στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, κινητοποιώντας 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως ως «χρηματοδότηση για το κλίμα».
Αυτή η δέσμευση αποτελεί την αναγνώριση ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι λιγότερο υπεύθυνες για την κλιματική κρίση, ωστόσο υφίστανται το βάρος των επιπτώσεών της, γι΄ αυτό και χρειάζονται υποστήριξη. Ωστόσο, νέα έρευνα δείχνει ότι αυτή η υπόσχεση πιθανόν να μην εκπληρωθεί.
Η έκθεση «Καθορισμός Προτύπων» που δημοσιεύθηκε από την ACT Alliance EU, συγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προσπάθησαν να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους για χρηματοδότηση του κλίματος τα τελευταία χρόνια. Ενώ έχουμε δει μια σταθερή αύξηση των κονδυλίων, που διατίθενται σε αναπτυσσόμενες χώρες, η έκθεση αποκαλύπτει επίσης ότι το επίπεδο φιλοδοξίας διαφέρει πολύ μεταξύ των κρατών μελών και ότι σαφώς απουσιάζει μια κοινή προσέγγιση.
Οι χώρες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό στο πόσο είναι διατεθειμένες να δεσμευτούν. Το συλλογικό ποσό των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, που επιβεβαιώνεται βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού, διευκολύνει τις χώρες να κρυφτούν, με το επιχείρημα ότι το ποσό της στήριξης που παρέχουν είναι ήδη αρκετά φιλόδοξο.
Όμως, η εικόνα γίνεται πιο ξεκάθαρη όταν συγκρίνουμε τις συνεισφορές με βάση το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα (ΑΕΕ), όπως άλλωστε γίνεται κατά την αξιολόγηση των δεσμεύσεων για αναπτυξιακή βοήθεια. Ποιος δίνει περισσότερα ως μερίδιο του εθνικού του εισοδήματος;
Το 2018, για παράδειγμα, η Σουηδία απέδωσε το 0,12% του ΑΕΕ της ως χρηματοδότηση για το κλίμα, ενώ η Δανία απέδωσε το 0,06%. Άλλες χώρες είναι πολύ πίσω. Η συνεισφορά της Πορτογαλίας για παράδειγμα στη χρηματοδότηση του κλίματος ανήλθε σε ένα μικρό ποσοστό 0,0008% του ΑΕΕ της.
Προκειμένου να συγκρίνουμε τα ποσοστά, ο πιο γνωστός στόχος για διεθνή βοήθεια στοχεύει σε συνεισφορές 0,7% του εθνικού εισοδήματος των δωρητών ετησίως.
Έχει επίσης σημασία το πώς αποδίδονται τα χρήματα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω δανείων -τα οποία πρέπει να εξοφληθούν, συχνά με επιτόκιο- ή μέσω επιχορηγήσεων, πρακτική που είναι πιο κοντά στην παραδοσιακή μορφή αναπτυξιακής βοήθειας.
Η πρώτη περίπτωση μπορεί να λειτουργήσει προσθετικά σε ήδη μη βιώσιμα επίπεδα χρέους και δεν αντιμετωπίζει τις ιστορικές και οικονομικές ανισορροπίες που καθιστούν αυτές τις μεταφορές απαραίτητες.
Οι χώρες διαφέρουν και εδώ. Η Πορτογαλία μπορεί και πάλι να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα, αλλά αυτή τη φορά ως μια φιλόδοξη χώρα που παρέχει όλη της την υποστήριξη με τη μορφή επιχορηγήσεων. Αυτή η έντονη εστίαση στην παροχή στήριξης βάσει επιχορηγήσεων είναι παρόμοια με αυτή της Ολλανδίας, της Σουηδίας, της Δανίας, της Ιρλανδίας και άλλων χωρών και είναι επίσης το είδος της προσέγγισης που αναμένουν οι αναπτυσσόμενες χώρες.
Ωστόσο, αρκετές χώρες, ιδίως τα μεγαλύτερα κράτη μέλη της ΕΕ, παρέχουν μόνο ένα μέρος της υποστήριξής τους ως επιχορηγήσεις. Τα υπόλοιπα δίνονται ως δάνεια, τα οποία αποπληρώνονται με τόκους. Μόνο περίπου το ένα τέταρτο της ισπανικής χρηματοδότησης για το κλίμα θα μπορούσε, το 2018, να καταμετρηθεί ως επιχορηγήσεις, ενώ η Γαλλία απαίτησε επίσης το 70% της υποστήριξής της να επιστραφεί.
Οι συμφωνίες των Ηνωμένων Εθνών αναφέρουν επίσης ότι αυτή η υποστήριξη πρέπει να είναι «νέα και προσθετική» (“new and additional”), ώστε να διασφαλιστεί ότι η αυξανόμενη εστίαση στην αλλαγή του κλίματος δεν οδηγεί σε μείωση της εστίασης σε άλλες αναπτυξιακές ανάγκες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, οι δημοκρατικοί θεσμοί ή η εκπαίδευση. Και πάλι, η προσέγγιση διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.
Η Σουηδία θεωρεί τη χρηματοδότηση του κλίματος ως πρόσθετη όταν υπερβαίνει τους υφιστάμενους στόχους αναπτυξιακής βοήθειας – μια προσέγγιση που υποστηρίζεται επίσης από πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Δανία, ακολουθούν μια πολύ πιο ευέλικτη προσέγγιση, επισημαίνοντας τυχόν κεφάλαια που δεν έχουν αναφερθεί στο παρελθόν ως «νέα και πρόσθετα».
Εδώ χρειάζεται μια κοινή και φιλόδοξη προσέγγιση.
Aπαιτείται καλύτερη ισορροπία για το πού ξοδεύονται τα χρήματα. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν υποσχεθεί ότι η χρηματοδότηση του κλίματος θα πρέπει να διαχωριστεί μεταξύ των προσπαθειών για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των δραστηριοτήτων για τη μείωση των κινδύνων από καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
Το δεύτερο είναι κρίσιμο για τις φτωχότερες χώρες, οι οποίες έχουν σχετικά χαμηλές εκπομπές, αλλά αντιμετωπίζουν αυξανόμενες απειλές, που σχετίζονται με το κλίμα. Επί του παρόντος, μόνο το 35% της συνολικής χρηματοδότησης της ΕΕ για το κλίμα διατίθεται για προσαρμογή, αλλά το υπόλοιπο πλησιάζει το 50:50 όταν εξετάζει αποκλειστικά τη στήριξη βάσει επιχορηγήσεων.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ διαπραγματεύονται ως ένα ενιαίο μπλοκ στις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα, αλλά η προσέγγιση για τη χρηματοδότηση του κλίματος διαφέρει πολύ μεταξύ των κρατών μελών. Βασικά, αναπτυσσόμενες χώρες χάνουν μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Πριν από την COP 26 φέτος, η ΕΕ πρέπει να συμφωνήσει σε μια κοινή και φιλόδοξη προσέγγιση στη χρηματοδότηση του κλίματος και να διασφαλίσει ότι θα τηρηθούν επιτέλους οι υποσχέσεις για στήριξη προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
*υπεύθυνος πολιτικής στο Christian Aid Ireland και επικεφαλής του οργανισμού DanChurchAid
**πρώτη δημοσίευση: www.euractiv.gr
