του
Ρισάρ Πρεσκιέ *
«Η επίδειξη επιείκειας προς τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό ισοδυναμεί με επιείκεια προς τον ναζισμό». Αυτή η διατύπωσή μου ενώπιον του προέδρου Φρανσουά Ολάντ στο Μέγαρο των Ηλυσίων, στις 7 Οκτωβρίου, είχε σκοπό να προκαλέσει μία κρίση συνειδήσεων. Και όμως, η συνάντησή μου με τον ηγέτη του κράτους μετά την εξάρθρωση ενός τρομοκρατικού δικτύου, αν και με καθησύχασε όσον αφορά στην αποφασιστικότητα των κρατικών μας υπηρεσιών, με ανησύχησε κιόλας, καθώς αποκαλύφθηκε πως είναι πολύ πιθανό να υφίστανται και άλλες τρομοκρατικές ομάδες «εν υπνώσει», απαρτιζόμενες από ερασιτέχνες αποφασισμένους να θυσιάσουν και την ζωή τους προκειμένου να στεφθούν από επιτυχία οι επιχειρήσεις τους.
Η σύγκριση μεταξύ ναζισμού και ριζοσπαστικού ισλαμισμού σόκαρε ορισμένους επιβιώσαντες των μαζικών σφαγών του ναζισμού, που θεωρούν βέβηλη κάθε σύγκριση όσων έζησαν με την σημερινή κατάσταση. Πολλοί εξ αυτών γνωρίζουν τον βαθμό στον οποίο ολόκληρη η ζωή μου κύλησε στην σκιά εκείνων των γεγονότων και πόσο αηδιάζω με όσους προχωρούν σε απερίσκεπτες ιστορικές αναλογίες. Αλλά εδώ δεν αναφερόμαστε σε τελεσθέντα εγκλήματα: ως προς αυτό, οι ναζιστές είναι πράγματι αξεπέραστοι στην ανθρώπινη ιστορία. Η αναλογία αφορά στο δόγμα, στους «-ισμούς» που οργάνωσαν την συμπεριφορά των ανθρώπινων ομάδων, εις βάρος συχνά της ανθρωπότητας στην οποία όλοι ανήκουμε. Αφορά στην ιδεολογία.
Να ξεκαθαρίσουμε κατ’ αρχήν πως, όταν μιλάμε για «ριζοσπαστικό ισλαμισμό», δεν αναφερόμαστε στο Ισλάμ, ούτε καν στον ισλαμισμό, που τον εννοούμε ως συνώνυμο του πολιτικού Ισλάμ. Αυτός ο τελευταίος είναι μια κοσμοαντίληψη στην οποία δικαιούμαστε να εναντιωνόμαστε με δριμύτητα, στον βαθμό που δεν παραδεχόμαστε την συγκατοίκηση του ιερού με το κοσμικό υπό την ίδια πολιτική σκέπη, ανεξαρτήτως θρησκείας. Αλλά ριζοσπαστικός ισλαμισμός είναι μια κοσμοαντίληψη σύμφωνα με την οποία η θεία επιταγή επιτάσσει την εξουδετέρωση κάθε εχθρού. Οι ειδικοί στο Ισλάμ διαφωνούν για την ενδεδειγμένη ορολογία και ορισμένοι προτιμούν να μιλούν για «σαλαφισμό-τζιχαντισμό». Ως μη ειδήμων προτιμώ τον όρο ριζοσπαστικός ισλαμισμός. Θεωρώ, πάντως, πως σε κάθε περίπτωση το σημαίνον είναι σαφές. Το βασικό είναι να συνειδητοποιήσουμε τον κίνδυνο που εκπροσωπεί.
Ο ναζισμός και ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός είναι προφανές πως έχουν δύο κοινά σημεία: το πρώτο είναι ότι θεωρούν υπ’ αριθμόν ένα εχθρό τους Εβραίους και το άλλο είναι ο απανθρωπισμός τους. Επί πολύ καιρό αυτολογοκρινόμασταν και δεν χαρακτηρίζαμε «αντισημιτική» την εκπεφρασμένη θέληση ολοκαυτώματος όλων των Εβραίων που καταγράφεται στο καταστατικό της Χαμάς: «…όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, κάθε Άραβας θα κληθεί να σκοτώσει τον εβραίο του». Όντας σημίτες και οι ίδιοι, οι Άραβες δεν μπορούσαν βλέπετε να είναι αντισημίτες… Λες και ο εμπνευστής του όρου Μαρ συμπεριλάμβανε σε αυτόν κανέναν άλλον πλην των Εβραίων! Είναι καιρός να παραδεχτούμε πως ο αντισημιτισμός αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της ιδεολογίας του ριζοσπαστικού ισλαμισμού, όπως και του ναζισμού.
Αλλά η απανθρωποποίηση του «άλλου» συνιστά ίσως μία ομοιότητα πολύ πιο καθοριστική. Για τους ναζί, οι Εβραίοι δεν ήσαν παρά «κατσαρίδες», «αρουραίοι», «ψείρες», «ογκώδη βακτήρια». Για τους ριζοσπάστες ισλαμιστές, εβραίοι και χριστιανοί δεν είναι παρά «μπασταρδεμένοι πίθηκοι», «γουρούνια», «γαϊδούρια», «σκυλιά». Οι ειδήμονες του χώρου συζητούν τα χαρακτηριστικά των διαφόρων ζώων και ίσως να υπάρχει κάποια ιεράρχηση στα ζώα –πάντως, η κεντρική ιδέα είναι ταυτόσημη: ο εχθρός δεν είναι άνθρωπος, παρά τον ανθρωπομορφισμό του. Η ουσιαστική γνώση συνίσταται στο να διαβλέψει κανείς την κτηνώδη ουσία της φύσεώς του.
Ο Πρίμο Λέβι αφιέρωσε ορισμένες αλησμόνητες σελίδες σε αυτή την διαδικασία απανθρωποποίησης στον ναζισμό. Ανάλογη «ζωολογία του μίσους» αναπτύσσεται και σήμερα, στα κηρύγματα του ριζοσπαστικού ισλαμισμού. Η διακήρυξη πως ο εχθρός δεν είναι καν άνθρωπος διευκολύνει την φυσική του εξόντωση. Επιτρέπει επίσης την θανάτωση των παιδιών, σημαντική για την γενοκτονία: Ο Χίμλερ αναφερόταν στις δυσκολίες του έργου των «Ουλαμών Αυτοπροστασίας» (SS) καθώς «ασχολούνταν» κυρίως με εβραίους που κάποιος αδαής πολιτικά μπορούσε να μπερδέψει με ανθρώπινα όντα. Κα ο Μοχάμεντ Μερά πυροβόλησε εξ επαφής στον κρόταφο ένα παιδάκι τεσσάρων ετών –ακριβώς όπως οι ναζί, που για να εξοικονομούν σφαίρες έσπαγαν τα κεφάλια των μωρών χτυπώντας τα στα δέντρα.
Ο Μοχάμεντ Μερά ήταν τόσο περήφανος για τα εγκλήματά του που τα απαθανάτιζε κινηματογραφικά. Λίγο έλειψε, και αυτές οι αβάσταχτες εικόνες θα είχαν κυκλοφορήσει στο Διαδίκτυο.
Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως, αντί να προκαλέσουν κύμα απέχθειας, θα είχαν ενισχύσει την αποφασιστικότητα των υποψηφίων δολοφόνων. Μήπως άραγε μία ιδεολογία που αναφέρεται στην θεότητα έχει λιγότερους ενδοιασμούς να δημοσιοποιεί τα εγκλήματά της, από μία ιδεολογία που αναφέρεται στον υπεράνθρωπο και δεν απαντάει στην μετά θάνατον ζωή; Φταίει η τεχνολογική πρόοδος; Τί σημασία έχει; Το σημαντικό είναι πως οι τύψεις είναι άγνωστες στους δολοφόνους που έχουν ασπαστεί τα δόγματα του ναζισμού ή του ριζοσπαστικού ισλαμισμού.
Είναι επίσης γνωστό πως τα δύο δόγματα έχουν και ιστορικές σχέσεις μεταξύ τους. Οι ιστορικοί έχουν αναδείξει τις σχέσεις και τις συνέργειες που συνέδεαν τους ναζί με τα ισλαμικά κινήματα της εποχής, που αναπτύχθηκαν ως εκδήλωση εχθρότητας στην ανάπτυξη της δυτικής αποικιοκρατίας, πέραν της γνωστής περίπτωσης του Μουφτή της Ιερουσαλήμ. Η ίδρυση του Ισραήλ προσέφερε στην ριζοσπαστικοποίηση το κίνητρο για να εγκιβωτίσει τα διάσπαρτα αυτά μίση. Με τον ίδιο τρόπο, ο ναζισμός ενσωμάτωσε στην ιδεολογία του μια σειρά από διάσπαρτες πικρίες.
Τα όρια μεταξύ των διαφόρων εκδοχών του ισλαμισμού είναι ασαφή.
Ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως η επιρροή του ισλαμισμού του Σαΐντ Κοτμπ (1906-1966) περιορίστηκε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και δεν αφορά και τους Σαλαφιστές; Μολαταύτα, υπάρχει μία διακριτή ιδεολογία του ριζοσπαστικού ισλαμισμού: Είναι εκείνη που δοξολογεί την δολοφονία στο όνομα της δόξας του Αλλάχ. Η επιρροή της πολύ απέχει από το να μειώνεται. Εναντίον της δεν χωράει κανένας συμβιβασμός. Όπως σε κάθε εποχή, υπάρχουν εκείνοι που κηρύσσουν τον κατευνασμό. Εξοπλισμένοι από τα διδάγματα της Ιστορίας, θα είμαστε ασυγχώρητοι αν επιμείνουμε στην εθελοτυφλία μας.
* Αρθρογράφος στην γαλλική εφημερίδα «Λε Μοντ», προέδρος του Αντιρατσιστικού Συμβουλίου Εβραϊκών Θεσμών Γαλλίας
