Ποιος είναι ο κύριος στόχος της οδηγίας για τα πλαστικά μίας χρήσης και των κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή της;
Η οδηγία (ΕΕ) 2019/904 για τα πλαστικά μίας χρήσης εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2019 με στόχο την πρόληψη και τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, ιδίως στο υδάτινο περιβάλλον, και στην ανθρώπινη υγεία, καθώς και την προώθηση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά. Η οδηγία θα πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο και να τεθεί σε εφαρμογή από την 3η Ιουλίου 2021.
Οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους κανόνες για τα πλαστικά μίας χρήσης που εγκρίθηκαν σήμερα θα διευκολύνουν την ορθή και εναρμονισμένη εφαρμογή των βασικών μερών της οδηγίας, ιδίως όσον αφορά τον ορισμό του πλαστικού, των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης που κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη, και των διαφόρων ειδών που καλύπτονται από την οδηγία.
Με την παρούσα οδηγία, η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του παγκόσμιου αγώνα για την αντιμετώπιση των θαλάσσιων απορριμμάτων. Η οδηγία αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της στρατηγικής της Επιτροπής για τα πλαστικά και του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία, καθώς ενθαρρύνει την παραγωγή και τη χρήση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων που δεν δημιουργούν θαλάσσια απορρίμματα. Συμβάλλει επίσης στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση και λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των ευρωπαίων πολιτών για μεγαλύτερη βιωσιμότητα.
Γιατί η ΕΕ εστιάζεται στα πλαστικά απορρίμματα;
Πάνω από 80 % των θαλάσσιων απορριμμάτων είναι πλαστικά προϊόντα. Τα πλαστικά συσσωρεύονται σε θάλασσες, ωκεανούς και σε παραλίες στην ΕΕ και παγκοσμίως. Τα πλαστικά κατάλοιπα είναι επιβλαβή για τη θαλάσσια ζωή και τη βιοποικιλότητα και εντοπίζονται σε θαλάσσια είδη — όπως θαλάσσιες χελώνες, φώκιες, φάλαινες και πτηνά, αλλά και σε ψάρια και οστρακοειδή, και εν τέλει στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.
Τα πλαστικά είναι ένα βολικό, χρήσιμο και πολύτιμο υλικό, αλλά πρέπει να τα χρησιμοποιούμε διαφορετικά. Όταν τα πλαστικά απορρίπτονται στο περιβάλλον προκαλούν περιβαλλοντική ζημιά και επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία μας, τόσο από την άποψη της απώλειας οικονομικής αξίας του υλικού, όσο και από την άποψη του κόστους καθαρισμού και των απωλειών για τον τουρισμό, την αλιεία και τη ναυτιλία. Με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ δημιουργεί μια κυκλική οικονομία όπου τα πλαστικά χρησιμοποιούνται με πιο βιώσιμους τρόπους, επαναχρησιμοποιούνται και ανακυκλώνονται, χωρίς να δημιουργούνται απόβλητα ή ρύπανση.
Ποιος είναι ο ορισμός των πλαστικών προϊόντων και των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης στην οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης;
Σύμφωνα με την οδηγία, ο ορισμός του πλαστικού περιλαμβάνει το υλικό που αποτελείται από πολυμερές στο οποίο μπορεί να έχουν προστεθεί πρόσθετα ή άλλες ουσίες, και το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως κύριο δομικό συστατικό των τελικών προϊόντων, με εξαίρεση τα φυσικά πολυμερή που δεν έχουν τροποποιηθεί χημικώς. Η οδηγία εξαιρεί τα χρώματα, τα μελάνια και τις κόλλες. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποσαφηνίζουν περαιτέρω τους όρους «φυσικό πολυμερές» και «χημική τροποποίηση», ώστε να διασφαλίζεται η συνεπής εφαρμογή τους σε ολόκληρη την ΕΕ.
Τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης καλύπτουν τα προϊόντα που κατασκευάζονται πλήρως ή εν μέρει από πλαστικές ύλες και συνήθως προορίζονται να χρησιμοποιηθούν μία μόνο φορά ή για περιορισμένο χρονικό διάστημα προτού πεταχτούν στα σκουπίδια. Ο λόγος που βρίσκονται στο επίκεντρο είναι να καταστεί δυνατή η επίτευξη των στόχων της προστασίας του περιβάλλοντος και της προώθησης της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά.
Περιλαμβάνεται σε αυτά το βιοαποδομήσιμο πλαστικό;
Τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά / πλαστικά από βιολογική αρχική ουσία θεωρούνται πλαστικά σύμφωνα με την οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν ευρέως συμφωνημένα τεχνικά πρότυπα που να πιστοποιούν ότι ένα συγκεκριμένο πλαστικό προϊόν μπορεί να βιοαποδομηθεί κατάλληλα στο θαλάσσιο περιβάλλον σε σύντομο χρονικό διάστημα και χωρίς να βλάψει το περιβάλλον.
Δεδομένου ότι πρόκειται για ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα, η αναθεώρηση της οδηγίας το 2027 θα περιλαμβάνει αξιολόγηση της επιστημονικής και τεχνικής προόδου όσον αφορά κριτήρια ή πρότυπο για τη βιοαποδομησιμότητα στο θαλάσσιο περιβάλλον που θα εφαρμόζεται στα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης. Στο πλαίσιο του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία, η Επιτροπή σχεδιάζει να αναπτύξει το 2022 ένα πλαίσιο πολιτικής για τη χρήση βιοαποδομήσιμων ή λιπασματοποιήσιμων πλαστικών, βάσει αξιολόγησης των εφαρμογών στις οποίες η χρήση αυτή μπορεί να είναι επωφελής για το περιβάλλον, καθώς και των κριτηρίων για τις εν λόγω εφαρμογές.
Τα προϊόντα με βάση το χαρτί με πλαστική επένδυση ή επικάλυψη θεωρούνται πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης βάσει της οδηγίας;
Η οδηγία ορίζει ρητά ότι το πεδίο εφαρμογής της καλύπτει τα προϊόντα μίας χρήσης που κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη. Η συμπερίληψη των προϊόντων χαρτιού μίας χρήσης με πλαστική επένδυση ή επικάλυψη συνάδει με τους κύριους στόχους της οδηγίας για τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων και την προώθηση μιας πιο κυκλικής οικονομίας όπου η πρόληψη των αποβλήτων είναι υψίστης σημασίας. Όταν τέτοιου είδους κύπελλα, περιέκτες τροφίμων ή πιάτα με πλαστική επένδυση και επικάλυψη απορρίπτονται, το χαρτί μπορεί να διαλύεται σχετικά γρήγορα, αλλά το πλαστικό μέρος μπορεί να παραμείνει στο περιβάλλον για πολλά χρόνια, και πιθανόν να αποδομηθεί περαιτέρω καταλήγοντας σε μορφή μικροπλαστικών.
Εάν τα προϊόντα αυτά δεν ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, αυτό θα αποδυνάμωνε σημαντικά τον αντίκτυπό της στη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων και στην προώθηση μιας πιο κυκλικής οικονομίας, κυρίως λόγω του κινδύνου τα κύπελλα που κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από πλαστική ύλη να αντικατασταθούν απλώς από προϊόντα με βάση το χαρτί με πλαστική επένδυση ή επικάλυψη, χωρίς να αλλάξουν τα μοτίβα αλόγιστης κατανάλωσης ως προς αυτά.
Ποια πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης επηρεάζονται από τους νέους κανόνες;
Έως τις 3 Ιουλίου του τρέχοντος έτους τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν θεσπίσει μέτρα για να διασφαλίσουν ότι ορισμένα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης δεν θα μπορούν πλέον να διατίθενται στην αγορά της ΕΕ. Πρόκειται για επιλεγμένα προϊόντα για τα οποία υπάρχουν οικονομικά προσιτές εναλλακτικές λύσεις στην αγορά: μπατονέτες, μαχαιροπήρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες, πλαστικά καλάμια στήριξης μπαλονιών, περιέκτες τροφίμων και ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο και όλα τα προϊόντα από οξοδιασπώμενα πλαστικά. Για άλλα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης, όπως αλιευτικά εργαλεία και υγρά μαντηλάκια, αποφασίστηκαν άλλα μέτρα, όπως ο περιορισμός της χρήσης τους, η μείωση της κατανάλωσής τους και η πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων μέσω απαιτήσεων επισήμανσης, προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (στο πλαίσιο της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»), εκστρατειών ευαισθητοποίησης και απαιτήσεων ως προς τον σχεδιασμό των προϊόντων.
Τα κράτη μέλη υποχρεούνται επίσης να διασφαλίζουν ότι υπάρχει σήμανση επί ορισμένων πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης που διατίθενται στην αγορά τους ή επί των συσκευασιών τους, ώστε να ενημερώνονται οι καταναλωτές σχετικά με την παρουσία πλαστικού στο προϊόν και την κατάλληλη μέθοδο διάθεσης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης αποφυγής της δημιουργίας απορριμμάτων. Η απαίτηση αυτή ισχύει για σερβιέτες, ταμπόν και εφαρμογείς ταμπόν, υγρά μαντηλάκια (δηλαδή προδιαβρεγμένα μαντηλάκια προσωπικής υγιεινής και οικιακής χρήσης), προϊόντα καπνού με φίλτρα και φίλτρα που διατίθενται στην αγορά για χρήση σε συνδυασμό με προϊόντα καπνού, και κύπελλα για ποτά.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να λάβουν μέτρα πρόληψης της δημιουργίας απορριμμάτων και μέτρα καθαρισμού των απορριμμάτων από περιέκτες τροφίμων, περιέκτες ποτών, πακέτα και περιτυλίγματα, κύπελλα για ποτά, λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, υγρά μαντηλάκια, μπαλόνια, προϊόντα καπνού με φίλτρα και φίλτρα που διατίθενται στην αγορά για χρήση σε συνδυασμό με προϊόντα καπνού, καθώς και αλιευτικά εργαλεία.
Πώς θα πρέπει να είναι η σήμανση που πρέπει να φέρουν τα προϊόντα;
Η σήμανση ορισμένων πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης θα πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες που ορίζονται στον εκτελεστικό κανονισμό της Επιτροπής, της 17ης Δεκεμβρίου 2020, σχετικά με εναρμονισμένες προδιαγραφές σήμανσης για τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης που απαριθμούνται στο μέρος Δ του παραρτήματος της οδηγίας (ΕΕ) 2019/904.
Τα ανυσματικά εικονογράμματα, με τη σειρά που εμφανίζονται στα παραρτήματα I έως IV του εκτελεστικού κανονισμού, σε όλες τις επίσημες γλώσσες των κρατών μελών της ΕΕ και τα ιρλανδικά διατίθενται εδώ.
Γιατί η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης ασχολείται ειδικά με τα αλιευτικά εργαλεία;
Τα είδη που σχετίζονται με την αλιεία συμβάλλουν σημαντικά στα θαλάσσια απορρίμματα, αντιπροσωπεύοντας το 27 % των πλαστικών απορριμμάτων που απαντώνται στις παραλίες. Η αναθεωρημένη οδηγία για τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής αποθαρρύνει την απόρριψη αλιευτικών εργαλείων στη θάλασσα αίροντας τις οικονομικές κυρώσεις για την επιστροφή τους στη στεριά. Η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης διασφαλίζει ότι, μετά την επιστροφή τους στη στεριά, τα αλιευτικά εργαλεία τυγχάνουν ορθής διαχείρισης.
Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης επιβάλλει διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού. Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί των εργαλείων θα είναι υπεύθυνοι για τη συλλογή και την περιβαλλοντικά υπεύθυνη διάθεση των εργαλείων, συμπεριλαμβανομένων των σπασμένων εργαλείων και των εργαλείων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, καθώς και των απολεσθέντων εργαλείων που αλιεύονται κατά τη διάρκεια των αλιευτικών δραστηριοτήτων.
Από το 2022 τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να υποβάλλουν αναφορές σχετικά με τα αλιευτικά εργαλεία που περιέχουν πλαστική ύλη και τα οποία διατίθενται στην αγορά, καθώς και τα αλιευτικά εργαλεία που συλλέγονται στη θάλασσα.
Γιατί πρέπει τα κράτη μέλη να υποβάλουν αναφορές σχετικά με τα αλιευτικά εργαλεία που περιέχουν πλαστική ύλη τα οποία διατίθενται στην αγορά και σχετικά με τα απόβλητα αλιευτικών εργαλείων που συλλέγονται;
Η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης παρέχει έναν απλό, ομοιόμορφο και συνεπή τρόπο υποβολής αναφορών. Θα επιτρέψει τη σύγκριση του αριθμού των αλιευτικών εργαλείων που διατίθενται στην αγορά με τα αλιευτικά εργαλεία που συλλέγονται. Θα δώσει στις επιχειρήσεις ανακύκλωσης σαφή εικόνα των ευκαιριών και θα παράσχει τα απαραίτητα στοιχεία ώστε η Επιτροπή να θεσπίσει δεσμευτικούς ενωσιακούς στόχους συλλογής στο μέλλον.
Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της κρίσης της COVID-19 στη χρήση πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης;
Ορισμένα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης έχουν κρίσιμο και πρακτικό ρόλο στην τρέχουσα πανδημία, ιδίως στον τομέα της υγείας, των τροφίμων και των υπηρεσιών εστίασης. Η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης δεν καλύπτει τον εξοπλισμό ατομικής προστασίας, όπως μάσκες προσώπου μίας χρήσης ή γάντια, των οποίων η χρήση καθώς και η απόρριψη αυτών στο περιβάλλον έχουν αυξηθεί λόγω των προσπαθειών για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, τα εν λόγω απόβλητα εμπίπτουν στις γενικότερες διατάξεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα (οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα), οι οποίες απαιτούν κατάλληλη διαχείριση των αποβλήτων και απαγορεύουν τη δημιουργία απορριμμάτων.
Στα μέτρα μεταφοράς και εφαρμογής της οδηγίας, τα κράτη μέλη πρέπει να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα τρόφιμα, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν διακυβεύονται η υγιεινή και η ασφάλεια των τροφίμων, και να ενθαρρύνουν τη χρήση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων αντί των πλαστικών μίας χρήσης, όπου είναι δυνατόν, για τα υλικά που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα. Ωστόσο, οι εναλλακτικές λύσεις μίας χρήσης εξακολουθούν να αποτελούν επιλογή και στο πλαίσιο της οδηγίας για τα πλαστικά μίας χρήσης, καθώς επιτρέπεται ακόμα η διάθεση στην αγορά των σχετικών προϊόντων μιας χρήσης (ιδίως των περιεκτών τροφίμων), αν και η συνολική κατανάλωσή τους πρόκειται να μειωθεί. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε περιπτώσεις στις οποίες δεν μπορεί να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η υγιεινή των προϊόντων πολλαπλής χρήσης.
*Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Από: Athanase Papandropoulos
