ΧΩΡΙΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ …ΓΙΟΚ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Το έχουμε ήδη γράψει και θα το επαναλαμβάνουμε σε κάθε ευκαιρία: Η ελληνική κρίση, περισσότερο από οικονομική, είναι διοικητική και πολιτικο-ιδεολογική. Και δεν θα ξεπεραστεί ποτέ αν δεν μεταρρυθμιστεί σε βάθος η δημόσια διοίκηση, με παράλληλη εξάλειψη του πολιτικού πελατειακού συστήματος –αυτού που παράγει και αναπαράγει αναποτελεσματικότητα και διαφθορά.

Αυτό ήταν το αντικείμενο δημόσιας συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με θέμα «Χωρίς διοικητική μεταρρύθμιση, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη». Η δημόσια αυτή συζήτηση διοργανώθηκε από την εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων Kantor, το ΕΛΙΑΜΕΠ, το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), την Κίνηση Πολιτών και την Διεθνή Διαφάνεια Ελλάς. Σε αυτήν συμμετείχαν οι κ.κ. Νικηφόρος Διαμαντούρος, Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χάρης Θεοχάρης, Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων, Γιάννης Μπουτάρης, Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, και Χαρίδημος Τσούκας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Warwick. Την συζήτηση συντόνισε και συνόψισε ο κ.Χαράλαμπος Ντόλκας, πρόεδρος του ΔΣ της Kantor Σύμβουλοι Επιχειρήσεων.

Ο κ. Ν. Διαμαντούρος άρχισε με την διαπίστωση ότι η μεταρρύθμιση δεν είναι αυτοσκοπός. Πρέπει να υπηρετεί την βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας, να εμπεδώνει δηλαδή τις συνθήκες που επιτρέπουν στον πολίτη αλλά και στο σύνολο της κοινωνίας να απολαμβάνει τα δικαιώματά του και να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του. Η «ριζική» διοικητική μεταρρύθμιση συνεπάγεται την συνειδητή εγκατάλειψη του κυρίαρχου υποδείγματος λειτουργίας που βασίζεται σε διανεμητική, επιμεριστική και, σε τελευταία ανάλυση, πελατειακή λογική, που κατατείνει την αυθαιρεσία, την διαφθορά και την κοινωνική αδικία. Το εναλλακτικό υπόδειγμα οφείλει να λειτουργήσει στην βάση των αρχών της καθολικής ηθικής εμβέλειας και να στηρίζεται σε θεσμούς και μηχανισμούς ελέγχων με αντίβαρα στην εκτελεστική εξουσία και ενδυνάμωση του κράτους δικαίου. Η ριζική μεταρρύθμιση απαιτεί πλέγμα θεσμικών παρεμβάσεων, που εκτείνονται στα συστήματα παιδείας, υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και στην δικαιοσύνη. Απαιτεί επίσης την υιοθέτηση μιας ανοιχτής επικοινωνιακής πολιτικής που εξασφαλίζει την συνεχή ενημέρωση της κοινωνίας στις αλλαγές και τους σκοπούς που εξυπηρετούν και εκφράζεται με την λογοδοσία του κράτους.

Ο κ. Χ. Τσούκας υποστήριξε ότι το πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης αντιμετωπίζεται με τρόπο που έχει οδηγήσει σε φαύλο κύκλο όπου, όσο κανείς προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα, το αναπαράγει. Θεωρεί χαρακτηριστική την διαχείριση του θέματος της Λίστας Λαγκάρντ που ανέδειξε όλη την παθολογία της δημόσιας διοίκησης, με την πολιτικοποίηση των διοικητικών θεμάτων, την απουσία διοικητικής αυτοτέλειας, την έλλειψη θεσμικών αντιβάρων και την κομματοκρατική λειτουργία της. Εν προκειμένω, ριζική μεταρρύθμιση σημαίνει την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του θεσμού, επομένως και των αξιών που έχουν διαχρονικά ενσωματωθεί στην λειτουργία του. Η αλλαγή αυτή απαιτεί αυτοδεσμεύσεις της πολιτικής εξουσίας, αυτοπεριορισμό της κομματικής πατρωνίας των θεσμών, ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας, εισαγωγή μεθόδων επαγγελματικής διοίκησης και εμπέδωση αξιοκρατίας.

Ο κ. Χ. Τσούκας προχώρησε και σε συγκεκριμένες πρακτικές προτάσεις, όπως: οι Γενικοί και οι Ειδικοί Γραμματείς υπουργείων και περιφερειών να είναι στελέχη της δημόσιας διοίκησης, το ΑΣΕΠ να εξελιχθεί σε ανεξάρτητο Ανώτατο Συμβούλιο Δημόσιας Υπηρεσίας, ο γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου να είναι στέλεχος της δημόσιας διοίκησης, να υιοθετηθούν επαγγελματικοί μηχανισμοί επιλογής στελεχών, να αξιοποιηθεί η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και, τέλος, να υπάρξουν επιχειρηματικά σχέδια με απολογισμούς αποτελεσμάτων σε όλες τις υπηρεσίες.

Ο κ.Γ.Μπουτάρης αναφέρθηκε στις ανάγκες μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και παρουσίασε ειδικότερα τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες στον Δήμο Θεσσαλονίκης, που είναι: η διάκριση της πολιτικής από την υπηρεσιακή ηγεσία, η μείωση της γραφειοκρατίας και η χειραφέτηση των διοικητικών στελεχών μέσω ανάληψης ευθύνης, αξιολόγησης και υποχρέωσης λογοδοσίας. Η προσπάθεια ξεκίνησε με την εκπόνηση του νέου Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας και εξελίσσεται –με την έναρξη λειτουργίας των νέων υπηρεσιών, την μετακίνηση στελεχών και την εφαρμογή σύγχρονου μοντέλου διοίκησης.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Δυστυχώς, η αντιμετώπισή της ήταν δυσανάλογη με την σημασία της στην καθημερινότητα του πολίτη. Οι συνθήκες είναι πια ώριμες για την χειραφέτησή της και τον απαγαλακτισμό της από την κεντρική διοίκηση, ιδίως μέσω της ευθύνης και είσπραξης συγκεκριμένων φόρων από την ίδια. Η ριζική διοικητική μεταρρύθμιση αποτελεί όρο sine qua non όχι μόνον για την ανάπτυξη της χώρας, αλλά και για την λειτουργία του κράτους δικαίου. Η δε υλοποίησή της προϋποθέτει στελέχη τα οποία θα υπηρετήσουν τους θεσμούς της εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας και θα απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Ο κ.Χ.Θεοχάρης παρουσίασε τις προτεραιότητες της μεταρρύθμισης στο υπουργείο Οικονομικών, που αποτελεί κεντρικό πυλώνα της δημόσιας διοίκησης, και έδωσε έμφαση στον μηχανισμό φορολογικής διοίκησης. Η υπάρχουσα δομή υπηρεσιών έχει αναπτυχθεί με τα χρόνια σε ανταπόκριση κάθε φορά τρεχουσών αναγκών ή και προσωπικών επιλογών. Σήμερα σχεδιάζεται μία ορθολογική δομή, με στόχους την ενίσχυση της αξιοπιστίας, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, την αποτελεσματική παρακολούθηση και διεκπεραίωση των υποθέσεων και με έμφαση στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία. Αυτός είναι και ο λόγος που η ΓΠΣ συνδέθηκε οργανικά με τις υπόλοιπες υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων. Οι αλλαγές που σχεδιάστηκαν επιδιώκουν επίσης να εμπεδώσουν το αίσθημα αξιοκρατίας στα στελέχη, με αντικειμενική αξιολόγηση της απόδοσης και των επιδόσεων του καθενός. Επίσης, να αναβαθμίσουν τις σχέσεις των υπηρεσιών με τον πολίτη καθώς και τις φορολογούμενες επιχειρήσεις με την επικράτηση σταθερών κανόνων λειτουργίας και την δημιουργία ατμόσφαιρας συνεργασίας.

Συνοψίζοντας, ο κ. Χ.Ντόλκας ανέφερε ότι οι παρουσιάσεις των ομιλητών και η συζήτηση που ακολούθησε επέτρεψε την εξαγωγή ορισμένων βασικών συμπερασμάτων. Στα 190 σχεδόν χρόνια ελληνικής πολιτείας, η δημόσια διοίκηση δεν μπόρεσε –ή δεν αφέθηκε– να αποκτήσει σύγχρονη και αποτελεσματική λειτουργία. Ήταν το καταφύγιο αναζήτησης σταθερής εργασίας για τους νέους ανθρώπους. Αυτό, σε συνδυασμό με τις συνεχείς παρεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας, οδήγησε στην λειτουργία του κράτους με πελατειακή λογική –με συνέπεια την αυθαιρεσία, την διαφθορά, την κοινωνική αδικία και την αποδυνάμωση του κράτους δικαίου.

Η ριζική διοικητική μεταρρύθμιση απαιτεί την αλλαγή της πρακτικής αυτής και την εγκατάσταση μηχανισμών ελέγχων και αντιβάρων στην εκτελεστική εξουσία. Η αλλαγή αυτή απαιτεί αυτοδεσμεύσεις της πολιτικής εξουσίας και την ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας της δημόσιας διοίκησης, με παράλληλη την εμπέδωση της αξιοκρατίας και της λογοδοσίας κάθε υπηρεσίας. Σήμερα, οι αλλαγές στην δημόσια διοίκηση περιλαμβάνονται στις δεσμεύσεις της χώρας. Παρεμβάσεις έχουν ήδη αρχίσει σε ορισμένα υπουργεία και σε μεγάλες μονάδες Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ασφαλώς θα επεκταθούν.