ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Όσοι αναρωτιούνται γιατί η Χρυσή Αυγή οδεύει να γίνει τρίτο κόμμα στο ελληνικό κοινοβούλιο, ενώ την ίδια περίοδο λαϊκισμός, βία και ασυναρτησία αποτελούν αδρά χαρακτηριστικά της καθημερινής ζωής στην χώρα μας, ίσως να εύρισκαν πολλές και καλά τεκμηριωμένες απαντήσεις στο τελευταίο βιβλίο του Παναγιώτη Γεννηματά, επίτιμου προέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Με τίτλο «Ελλάς: Δύση ή Ανατολή –ο ακοινώνητος εκσυγχρονισμός στο νεοελληνικό κράτος» (εκδ. Ροές, σειρά «Δοκίμια»), το βιβλίο προσφέρει πολλά ερμηνευτικά κλειδιά για να καταλάβει ο αναγνώστης ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της κακοδαιμονίας μιας χώρας, οικονομικώς εξουθενωμένης σήμερα, η οποία, αν επιβιώνει, το οφείλει αποκλειστικά και μόνον στον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό και στην δυτική ένταξή της.

Παρόλα αυτά, πολύ σωστά ο Παν. Γεννηματάς επισημαίνει ότι η σημερινή Ελλάδα παραμένει κατ’ ουσίαν απόλυτα εξωευρωπαϊκή και δυσκολεύεται να ευθυγραμμιστεί με τον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα. Ο εκδυτικισμός της είναι μιμητικός και προσποιητός.

Αυτό, κατά τον συγγραφέα, οφείλεται στο γεγονός ότι η κληρονομιά του ύστερου Βυζαντίου (θεοκρατική ανατολική παράδοση, αντιδυτισμός, κρατικομονοπωλιακή οικονομία και ιδεολογία της διαμεσολάβησης) εξακολουθεί να υπερκαθορίζει ως σήμερα ασφυκτικά την υποτιθέμενη «εθνική ταυτότητα» και, στην πραγματικότητα, έχει διαμορφώσει τις ιδεολογικές παραστάσεις και τα συμπεριφορικά αντανακλαστικά της νεοελληνικής κοινωνίας. Η μακροχρόνια συμβίωση με τον Οθωμανό κατακτητή ολοκλήρωσε την μακραίωνη σκοταδιστική βυζαντινοχριστιανική διαπαιδαγώγηση –και τούτο παρά το ότι η έκρηξη της ευρωπαϊκής Αναγέννησης αποτελεί κοινή ελληνολατινική υπόθεση. Εν ονόματι της διαφύλαξης της ανατολικής ορθοδοξίας, ο ελληνικός λαός καταδικάστηκε σε αποκλεισμό από την πολιτισμική πρωτοπορία της ιστορίας και σε μακροχρόνια οθωμανική καραντίνα.

Στην βάση αυτής της τοποθέτησής του, ο συγγραφέας στοιχειοθετεί με εντυπωσιακή ευρυμάθεια την άποψη ότι η ανατολική ορθοδοξία έχει ιστορικά αναδειχθεί ως ιδεολογία της οικονομικής καθυστέρησης, της κοινωνικής υπανάπτυξης και του εσωστρεφούς κοινοτικού βίου. Είναι καιρός, τονίζει, να ξεφύγουμε από τα πρότυπα του Βυζαντίου, το κόστος των οποίων έχει υπάρξει ιλιγγιώδες για τον νεοελληνισμό.

Η πρόκληση της εθνικής υπέρβασης των βυζαντινών καταβολών, όσο και αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται ίσως ανεδαφική και «προδοτική» απέναντι στην διαχρονική «εθνική ταυτότητα», ιστορικά παραμένει επιτακτική. Βεβαίως, δεν ζητείται η εκούσια αλλοτρίωση εν ονόματι ενός καινούργιου ευρωπαϊκού προσωπείου. Ζητείται μια σύγχρονη νεοελληνική αλήθεια, μια νέα σύνθεση, ικανή να εξασφαλίσει την δημιουργικότερη εθνική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι –θεμελιωμένη σε μια νέα παραγωγική αντίληψη στην οικονομία και σε ένα νέο μορφωτικό πρότυπο στην παιδεία. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε ως έθνος να ακολουθήσουμε τα παραδείγματα ιστορικής αναγέννησης που προσφέρει σήμερα ο κόσμος, καταλήγει ο Παν.Γεννηματάς.

Και προσθέτει: «Η κρίση που σήμερα διερχόμαστε πρέπει επιτέλους να αποβεί καθαρτική και εθνεγερτική. Αν το έθνος και η κοινωνία δεν συνεργήσουν με όσους και για όποιους δικούς τους λόγους μάς στηρίζουν εκ των έξω, η Ελλάδα όχι μόνον θα βρεθεί έξω από το ευρώ αλλά θα σαρωθεί και από τα πλημμυρικά κύματα των ανερχόμενων στο ιστορικό προσκήνιο απελεύθερων εθνών που διεκδικούν μια θέση στην νέα ιστορία. Αν απ’ την κρίση δεν πυροδοτηθεί έγκαιρα συνολική οικονομική και μορφωτική εθνεγερσία, η Ελλάδα οδεύει ακάθεκτη σε μια νέα, τηρουμένων των σημερινών αναλογιών, μακροχρόνια τουρκοκρατία».

Σημειώνουμε ότι εξόχως ενδιαφέρον είναι και το επίμετρο του καθηγητή κ. Κώστα Λάβδα, ο οποίος χαρακτηρίζει το βιβλίο «προκλητικό, αποκαλυπτικό μιας παιδείας με απίστευτη ευρύτητα, που ανατέμνει τα ουσιαστικά περιεχόμενα της περιπέτειας του νεοελληνικού πνεύματος».