Μέλλον της Ευρώπης: Γιατί η Μεσόγειος;

του Κωνσταντίνου Αλεξανδρή

Τις προηγούμενες ημέρες διεξήχθη στην Πάτρα ένα πολυήμερο συνέδριο, με αντικείμενο την περιφερειακή αναπτυξιακή συνεργασία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η συζήτηση μεταξύ του Αναπληρωτή Υπουργού Εξωτερικών, κ. Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, με τον Γενικό Γραμματέα της Ένωσης για τη Μεσόγειο, κ. Nasser Kamel, με θέμα τη μεσογειακή διάσταση της ΕΕ. Η συζήτηση άλλωστε αυτή έδωσε και το έναυσμα για μία σειρά θεματικές εκδηλώσεις σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας, στο πλαίσιο του διαλόγου για το μέλλον της Ευρώπης.

Αν και η ευρωμεσογειακή συνεργασία περνά συνήθως στα «ψιλά γράμματα» και φαίνεται να απασχολεί ένα «εξειδικευμένο» μόνο κοινό, εν τούτοις είναι θέμα άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς συνδέεται με τη γεωγραφική θέση της χώρας μας, αλλά και την ευρύτερη προστιθέμενη αξία της Ελλάδος για την ΕΕ.

Η Μεσόγειος αποτελεί λίκνο μεγάλων πολιτισμών, αλλά και των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών. Είναι σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αλλά και νευραλγικός κόμβος μετακινήσεων και μεταφορών. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τον όγκο του παγκοσμίου εμπορίου που διακινείται ετησίως μέσω της ιστορικής αυτής θάλασσας. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια, προβάλλει και ως πηγή ενέργειας -είτε πρόκειται για υδρογονάνθρακες είτε για «πράσινη» ενέργεια-, αλλά και ως εναλλακτική οδός διέλευσης ενεργειακών πόρων.

Αντιλαμβάνεται επομένως κανείς ότι η περιοχή αυτή όχι μόνο δεν αποτελεί δευτερευούσης σημασίας πεδίο για την ΕΕ, αλλά είναι απαραίτητη για μια Ενωμένη Ευρώπη που επιθυμεί να εξελιχθεί σε κάτι πέρα από μια οικονομικο-εμπορική ένωση, φιλοδοξώντας να ενισχύσει το παγκόσμιο αποτύπωμά της. Είναι, εν ολίγοις, αναγκαία για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.

Η συνεργασία της Ευρώπης με τους εταίρους στην άλλη όχθη της Μεσογείου, πέραν του προφανούς αμοιβαίου οικονομικού οφέλους, είναι κρίσιμη και για την περιφερειακή σταθερότητα, ασφάλεια και ειρήνη. Μείζονες, παγκοσμίου κλίμακος, προκλήσεις που απαιτούν ολιστική προσέγγιση, δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά χωρίς τη συνεργασία αυτή. Η κλιματική αλλαγή και η προστασία περιβάλλοντος, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός και η τρομοκρατία, το μεταναστευτικό/προσφυγικό είναι ζητήματα που καθιστούν αναγκαία τη συνεργασία των δύο πλευρών της Μεσογείου, καθώς είναι σαφές σε όλους ότι δεν μπορούν να περιορισθούν στη μία ή την άλλη πλευρά ενός συνόρου.

Η ανακάλυψη ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και οι προοπτικές ανάπτυξης εναλλακτικών –φιλικών προς το περιβάλλον- πηγών ενέργειας εξυπηρετεί εξάλλου τον στρατηγικό στόχο της διαφοροποίησης ενεργειακών πηγών και οδεύσεων για την Ευρώπη και διανοίγει ένα ακόμα πεδίο συνεργασίας. Δεν είναι τυχαίο το ενδιαφέρον που προκαλεί η σύσταση και λειτουργία του East Med Gas Forum, το οποίο κινείται προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση.

Η Μεσόγειος όμως διαθέτει και ένα ακόμα στοιχείο μοναδικότητας. Είναι σημείο συνάντησης πολιτισμών, άρα αποτελεί εξ ορισμού σημείο αναφοράς για τον διαπολιτισμικό και διαθρησκειακό διάλογο. Οι λαοί που ζουν γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου έχουν μακρά παράδοση στη συνύπαρξη. Εμπορικά πλοία διασχίζουν, αιώνες τώρα, τη θάλασσα

αυτή, μεταφέροντας όχι μόνο εμπορεύματα, αλλά και ιδέες. Τούτο το στοιχείο είναι και η βάση για μια πιο μακροπρόθεσμη και βαθύτερη συνεργασία.

Πέραν του συγκριτικού πλεονεκτήματος που η χώρα μας, φύσει και θέσει, διαθέτει στο εν λόγω πεδίο, θα ήταν παράλειψη να μη ληφθεί υπόψη και ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν εν προκειμένω και τα ελληνορθόδοξα Πατριαρχεία της περιοχής: φορείς μιας Ιστορίας που εκτείνεται πέραν των σημερινών κρατικών δομών και μιας συσσωρευμένης εμπειρίας συνύπαρξης σε πολιτισμικώς διαφορετικά περιβάλλοντα, μπορούν να συμβάλλουν δημιουργικά στην αλληλοκατανόηση και προσέγγιση σε επίπεδο κοινωνιών και λαών.

*ειδικός απεσταλμένος του υπουργείου Εξωτερικών για τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης
**πρώτη δημοσίευση: www.tanea.gr