Ουκρανία: ώρα μηδέν για την ειρήνη στην Ευρώπη

του Γιάννη Μήτσιου*

Μετά από την αποτυχία της διπλωματίας την περασμένη εβδομάδα για το ζήτημα της Ουκρανίας, από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τον ΟΑΣΕ με τη Ρωσία πάμε για την επόμενη φάση των σχέσεων Δύσης και Ρωσίας.

Ο Τσώρτσιλ συνήθιζε να λέει ότι εκεί που τελειώνει το “μπλα -μπλα”, ξεκινάει το “μπουμ μπουμ” και η ειρήνη στην Ευρώπη κρέμεται ουσιαστικά σε μια κλωστή. Η Ρωσία περιμένει τις επόμενες μέρες (και τυπικά) τις γραπτές απαντήσεις από τις ΗΠΑ στα αιτήματά της που δεν φαίνεται να είναι διαφορετικές από εκείνες των διαπραγματεύσεων. Στις 19 Ιανουαρίου οι Ρώσοι γιορτάζουν τα Θεοφάνεια (είναι με το παλιό ημερολόγιο) και μετά έρχεται μάλλον η ώρα των στρατηγών. Ήδη οι ψυχολογικές επιχειρήσεις έχουν ξεκινήσει και από τις δύο μεριές με εκατέρωθεν δηλώσεις για τις συνέπειες κλιμάκωσης της κρίσης, η Ουκρανία δέχθηκε κυβερνοεπίθεση και τα διεθνή ΜΜΕ ετοιμάζουν την κοινή γνώμη της Δύσης κυρίως για τα “τύμπανα το πολέμου” που ηχούν στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία (78 ημερών) το 1999, στην Ουκρανία θα γίνει ίσως το τελικό πεδίο αναμέτρησης Δύσης και Ρωσίας.

Φαίνεται ότι όλα είναι έτοιμα οι προετοιμασίες έχουν γίνει, οι παίκτες έχουν τοποθετηθεί, τα ρωσικά τανκς ζεσταίνουν τις μηχανές τους στις παγωμένες πεδιάδες και περιμένουν το σύνθημα.

Tο διακύβευμα για τη Ρωσία είναι πολύ σημαντικό, καθώς για τη Μόσχα, η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί στρατηγική απειλή για την ασφάλεια της , αφού ο χρόνος που θα χρειαστεί πχ ένας σύγχρονος πύραυλος από την Ουκρανία στη Μόσχα είναι 5-6 λεπτά. Εξάλλου μεγάλο μέρος της Ουκρανίας (κυρίως ανατολικά του Δνείπειρου ποταμού και νότια) για ιστορικούς λόγους και δημογραφικούς ανήκει στο ρωσικό έθνος (καθώς το Κίεβο θεωρείται το λίκνο του).

Στις συζητήσεις της Γενεύης, η Ρωσία πήγε με τρία βασικά αιτήματα:

- να σταματήσει η επέκταση/διεύρυνση του ΝΑΤΟ (όχι μόνο προς Ουκρανία και Γεωργία αλλά και Σουηδία και Φιλανδία)
- Να μην εγκαθίστανται νατοϊκά στρατεύματα στις περιοχές που δεν ήταν στο ΝΑΤΟ πριν το 1997, ουσιαστικά δηλαδή σε όλη την Ανατολική Ευρώπη
- Να παύσει κάθε μορφή στρατιωτικής συνεργασίας των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ με όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.

Συνέπειες μιας τυχόν στρατιωτικής αναμέτρησης

Οι συνέπειες μιας επέμβασης της Ρωσίας με οποιοδήποτε τρόπο στην Ουκρανία θα είναι τρομερές για την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο, για την Ουκρανία, την ίδια τη Ρωσία αλλά και την ενότητα της Δύσης.
Τα σενάρια που ετοιμάστηκαν και από τις δύο πλευρές είναι πολλά και κάποια έχουν δει το φως της δημοσιότητας κυρίως από πλευράς των αμερικανών για το τι θα συμβεί στη Ρωσία με τις χειρότερες κυρώσεις που μπορεί να υπάρξουν, όπως στήριξη με στρατιωτικά μέσα της Ουκρανίας, διακοπή της σύνδεσης της Ρωσίας, με το παγκόσμιο σύστημα εμπορικών συναλλαγών (SWIFT), κυρώσεις στον ίδιο τον Πούτιν κ.α

Πρώτο και βασικό θύμα θα είναι η Ουκρανία που θα κινδυνέψει με διαμελισμό, εσωτερική πολιτική κατάρρευση και αιματοχυσία. Μια χώρα που το 40-45% του πληθυσμού κινείται στα όρια της φτώχειας, έχει μεγάλο δείκτη διαφθοράς, η επιρροή των ολιγαρχών είναι παντού ενώ ο πρώην πρόεδρος (Ποροσένκο) είναι βουλευτής αντιπολίτευσης και κατηγορείται για εσχάτη προδοσία.

Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ θα εμπλακούν έμμεσα (ούτε κατά διάνοια να στείλουν στρατεύματα) με οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, μεταφορά όπλων στις νατοικές χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία αλλά και στο νότο Ρουμανία-Βουλγαρία (και μέσω Αλεξανδρούπολης) ενώ η Τουρκία θα κληθεί δείχνοντας συμμαχική αλληλεγγύη να κλείσει τα στενά του Βοσπόρου για τα ρωσικά πλοία. Αν φυσικά διατηρηθεί η ενότητα των μελών και δεν προβάλουν βέτο και αντιρρήσεις σε μια τέτοια εξέλιξη που μπορεί να τινάξει τη συμμαχία στον αέρα (διόλου απίθανο) ή να πάμε σε διευρυμένη σύγκρουση αν πχ κλείσει η Τουρκία τα Στενά για το ρωσικό στόλο.

Έχοντας η Ρωσία εξασφαλισμένα τα νότα της και την στήριξη από την Κίνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη Δύση και να αντιδράσει επιθετικά αμυνόμενη. Μια τέτοια σύγκρουση σε ευρωπαϊκό έδαφος (Δύσης/Ρωσίας) σε επίπεδο κυρώσεων στην αρχή και μη άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής θα έχει συνέπειες για την ίδια την ενότητα της νατοϊκής συμμαχίας αλλά και των συμφερόντων των Ευρωπαίων πρωτίστως. Η Γερμανία θα πρέπει να ξεχάσει τον αγωγό Nordstream2, οι τιμές φυσικού αερίου και ενέργειας θα πάνε στα ύψη, αλλά και ενδεχόμενη διακοπή της τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο καταχείμωνο (το 40% των αναγκών της ΕΕ καλύπτεται από την Ρωσία) και της χώρας μας επίσης, θα προκαλέσουν τριγμούς στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Πολιτικά η ΕΕ είναι σε φάση παράλυσης. Η Γαλλία έχει προεδρικές εκλογές τον Απρίλιο, η νέα γερμανική κυβέρνηση μόλις ανέλαβε και η Ιταλία απειλείται με πρόωρες εκλογές αν δεν ψηφιστεί πρόεδρος ο Μπερλουσκόνι. Η πανδημία έχει γονατίσει τις οικονομίες και η κόπωση των πολιτών είναι τεράστια με διαδηλώσεις σε πολλές χώρες, ενώ ο πιο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ η Αγγλία οδηγείται σε πολιτική κρίση με την επαπειλούμενη παραίτηση του πρωθυπουργού Τζόνσον. Εξάλλου η ΕΕ ήταν απούσα και ανύπαρκτη από τις άμεσες διαπραγματεύσεις.

Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού ο 79χρονος πρόεδρος Μπάιντεν έχει τα δικά του εσωτερικά προβλήματα με τον ιδιότυπο “πολιτικό εμφύλιο” που επικρατεί και τις πρόσφατες ήττες του σε νομοσχέδια στο κογκρέσο, η πανδημία σαρώνει, η άνοδος του πληθωρισμού μειώνει τα εισοδήματα των πολιτών και μην ξεχνάμε ότι είναι μια προεκλογική χρονιά η φετινή με τις ενδιάμεσες εκλογές για τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων που όλα δείχνουν μέχρι τώρα ότι οι ρεπουμπλικάνοι θα πάρουν τη ρεβάνς και θα έχουν την πλειοψηφία στα δύο σώματα.
Εκτός κι αν μια κρίση με τη Ρωσία αποτελέσει ένα τέλειο άλλοθι και για τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της υπερδύναμης, που θα φανεί στην πορεία.

Τέλος, η Ρωσία για άλλη μια φορά στη μακραίωνη ιστορία της θα έρθει αντιμέτωπη με το δίλημμα της προάσπισης κυριαρχίας, της ασφάλειας και του μέλλοντος της χώρας έναντι των θυσιών (ανθρώπινων και οικονομικών) που θα υποστεί από μια τέτοια σύγκρουση. Η ψυχολογία όμως και τα ιστορικά παραδείγματα αλλά και η ηγεσία του Πούτιν δεν αφήνουν περιθώρια για την ιστορική επιλογή της, θα το πάει μέχρι τέλους. Η αρκούδα ξύπνησε και ετοιμάζεται να παλέψει στη φωλιά της.

*πολιτικός επιστήμων-διεθνολόγος