της Kira Taylor
Ο απλός σχεδιασμός και η χρήση τουλάχιστον 90% του ίδιου πλαστικού είναι το κλειδί για να γίνουν οι συσκευασίες τροφίμων όπως τα πατατάκια και η σοκολάτα, πιο εύκολα ανακυκλώσιμες, σύμφωνα με τη βιομηχανία.
Για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να προωθήσει τη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία, όπου τα προϊόντα χρησιμοποιούν λιγότερα υλικά, περιέχουν περισσότερο ανακυκλωμένο περιεχόμενο και ανακυκλώνονται εύκολα ή επαναχρησιμοποιούνται.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να διασφαλίσει ότι «όλες οι συσκευασίες στην αγορά της ΕΕ θα είναι επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες με οικονομικά βιώσιμο τρόπο έως το 2030» - στόχος που θα αποτυπωθεί στην επικείμενη αναθεώρηση της Οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών, η οποία αναμένεται τον Ιούλιο.
Μια βασική πρόκληση εκεί θα είναι η αντιμετώπιση της λεγόμενης «εύκαμπτης συσκευασίας», δηλαδή τα μαλακά πλαστικά περιτυλίγματα που χρησιμοποιούνται για τρόφιμα όπως τα πατατάκια και οι σοκολάτες. Αυτές θεωρούνται δύσκολο να ανακυκλωθούν επειδή είναι ελαφριές και περιέχουν διαφορετικά στρώματα υλικών, όπως πλαστικό και αλουμίνιο.
«Επειδή οι συσκευασίες είναι τόσο ελαφριές και έχουν τόσα πολλά στρώματα, ο διαχωρισμός των υλικών δεν είναι οικονομικά βιώσιμος», λέει η Justine Maillot από την «Rethink Plastic Alliance», μια ομάδα περιβαλλοντικής εκστρατείας.
Όμως η βιομηχανία είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει την πρόκληση και εξετάζει τρόπους για να καταστήσει τις εύκαμπτες συσκευασίες ανακυκλώσιμες από το σχεδιασμό τους.
«Υπάρχει ένα πολύ σαφές μήνυμα προς τη βιομηχανία ότι οποιεσδήποτε συσκευασίες που δεν είναι σχετικά εύκολο να ανακυκλωθούν ή να διαχωριστούν και να ανακυκλωθούν, δεν είναι πλέον αποδεκτές», δήλωσε ο Graham Houlder, διευθύνων σύμβουλος της «CEFLEX», μιας βιομηχανικής ομάδας που εργάζεται πάνω σε λύσεις εύκαμπτης συσκευασίας.
Ανακυκλωσιμότητα από το σχεδιασμό
Οι μεγάλες μάρκες έχουν ήδη αρχίσει να υιοθετούν την ιδέα αυτή. Η Mars εξετάζει τον επανασχεδιασμό της συσκευασίας της ώστε να επιτύχει 100% ανακυκλωσιμότητα έως το 2025. Η Nestle εξετάζει επίσης το θέμα αυτό, με το 62% του συνόλου των πλαστικών συσκευασιών της να είναι ανακυκλώσιμες ή επαναχρησιμοποιήσιμες ήδη από το 2020.
Και η PepsiCo Europe αλλάζει τις συσκευασίες της για πατατάκια ώστε να διασφαλίσει ότι θα είναι κατασκευασμένες, όσο το δυνατόν περισσότερο, από έναν μόνο τύπο πλαστικού. Αυτό σημαίνει ότι μάρκες όπως οι Lays, Doritos και Cheetos θα έχουν τουλάχιστον 90% από ένα συγκεκριμένο πλαστικό μέχρι το 2030.
Αυτό συνάδει με τις κατευθυντήριες γραμμές της «CEFLEX» για τον οικολογικό σχεδιασμό, ενός συστήματος «φωτεινών σηματοδοτών» δηλαδή, που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους κατασκευαστές να κατανοήσουν αν ένας συγκεκριμένος τύπος συσκευασίας είναι συμβατός ή όχι με τη μηχανική ανακύκλωση.
Σύμφωνα με αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, τα προϊόντα θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 90% του ίδιου πλαστικού για να είναι πλήρως συμβατά με τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Αυτό αφήνει 10% ελευθερία για μελάνια και υλικά όπως το αλουμίνιο, τα οποία διατηρούν τη φρεσκάδα των τροφίμων λειτουργώντας ως φράγμα στο οξυγόνο και το νερό.
Η χρήση ενός μόνο τύπου πλαστικού - ή τουλάχιστον η χρήση της πλειοψηφίας ενός μόνο τύπου πλαστικού - είναι επίσης σημαντική για να διασφαλιστεί ότι το ανακυκλωμένο προϊόν είναι όσο το δυνατόν υψηλότερης ποιότητας.
«Κάθε φορά που επεξεργάζεστε αυτό το πλαστικό, ανακυκλώνετε αυτό το πλαστικό, το κάνετε κάτι νέο, αλλάζετε ή καταστρέφετε ελαφρώς το πολυμερές. Αυτό θέλουμε να γίνεται στον ελάχιστο βαθμό που είναι δυνατό, ώστε να παίρνουμε όσο γίνεται περισσότερα προϊόντα από το ίδιο το πλαστικό», δήλωσε η Venetia Spencer από την «Polyolefin Circular Economy Platform (PCEP)», μια βιομηχανική ομάδα που εκπροσωπεί τους κατασκευαστές περιτυλίγματος τροφίμων.
Εμπόδια στην κυκλικότητα
Οι εύκαμπτες συσκευασίες δεν χρησιμοποιούνται μόνο στη βιομηχανία τροφίμων, πολλές από αυτές παράγονται επίσης ως περιτυλίγματα για να αποτρέψουν την καταστροφή των αγαθών κατά την εμπορική μεταφορά ή ως σακούλες για προμήθειες εστιατορίων.
Προς το παρόν, αυτού του είδους οι βιομηχανικές και εμπορικές εύκαμπτες συσκευασίες έχουν υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης χάρη στον απλούστερο σχεδιασμό τους και το υψηλότερο ποσοστό συλλογής
«Τείνουν να είναι ενός υλικού επειδή για τις συσκευασίες διανομής δεν χρειάζονται [πολλές] ιδιότητες φραγμού για την προστασία από το φως ή το οξυγόνο ή την απώλεια νερού. Έτσι, αυτές τείνουν να ανακυκλώνονται ευκολότερα. Τείνουν επίσης να είναι όλες πολυαιθυλένιου και διαφανείς για ένα μεγάλο ποσοστό επίσης, γεγονός που επίσης βοηθάει τα πράγματα», δήλωσε ο Houlder της «CEFLEX» στη EURACTIV.
Για τα καταναλωτικά αγαθά, ωστόσο, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Οι κατασκευαστές πρέπει να σταθμίσουν τη χρησιμότητα έναντι του σχεδιασμού, ιδίως όταν πρόκειται για εμπόδια που δεν αφήνουν το οξυγόνο και το νερό να καταστρέψουν τα τρόφιμα.
«Οι εύκαμπτες καταναλωτικές συσκευασίες είναι τα πιο δύσκολα πράγματα. Από τα μικρά περιτυλίγματα καραμελών μέχρι τις σακούλες καφέ ή τις σακούλες σούπας και όλα τα ενδιάμεσα. Οπότε έχουν πολλές εκτυπώσεις πάνω τους και κάποιες από αυτές έχουν ενσωματωμένη τη λειτουργία φραγμού», εξήγησε ο Houlder.
Από την άλλη η Spencer, δήλωσε : «Παράλληλα, οι συσκευασίες πρέπει να πληρούν τα πρότυπα για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Προς το παρόν, αυτό σημαίνει ότι οι εύκαμπτες συσκευασίες για τρόφιμα δεν μπορούν να περιέχουν υλικό που έχει ανακυκλωθεί μηχανικά».
Είναι γεγονός ότι κάτι τέτοιο θα αποτελέσει πρόκληση για την Pepsi, η οποία έχει ανακοινώσει τη φιλοδοξία να χρησιμοποιεί 100% ανακυκλωμένο ή ανανεώσιμο πλαστικό σε όλες τις συσκευασίες της μέχρι το 2030. Προς το παρόν όμως, η Pepsi θα πρέπει να χρησιμοποιεί χημική ανακύκλωση για το ανακυκλωμένο περιεχόμενο που πηγαίνει στις συσκευασίες τροφίμων, αλλά αυτό θα συμπληρώνει μόνο τη μηχανική ανακύκλωση, σύμφωνα με τα λόγια της ίδιας.
Υπάρχουν επίσης προκλήσεις όσον αφορά τα μελάνια στα περιτυλίγματα τροφίμων που χρησιμοποιούν οι μάρκες για να διαφοροποιηθούν από τους ανταγωνιστές τους και να δώσουν πληροφορίες για το προϊόν.
«Η δυσκολία ανακύκλωσης των εύκαμπτων συσκευασιών συνδέεται επίσης σε μεγάλο βαθμό με τις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις συσκευασίες - συνήθως είναι αρκετά «φορτωμένες» με μελάνια και πρόσθετα υλικά, τα οποία περιέχονται στα διάφορα στρώματα της συσκευασίας», δήλωσε η Justine Maillot, από την «Rethink Plastic Alliance».
«Επομένως, η αφαίρεση των χημικών ουσιών που προκαλούν ανησυχία θα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ανακυκλωσιμότητας εκεί. Αλλά το ίδιο το γεγονός ότι υπάρχουν τόσα πολλά στρώματα, από μόνο του καθιστά πραγματικά δύσκολη την ανακύκλωση», δήλωσε η ίδια.
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της CEFLEX, τα ανοιχτόχρωμα μελάνια είναι πλήρως συμβατά με την ανακύκλωση, ενώ τα σκουρόχρωμα μελάνια είναι μόνο μερικώς συμβατά.
Ωστόσο, ο Houlder δεν θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να απαγορευτούν ορισμένα μελάνια, κόλλες και υλικά φραγμού που δυσχεραίνουν την ανακύκλωση.
Αντ’ αυτού, λέει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προσαρμόσει τους υφιστάμενους οικολογικούς φόρους προκειμένου να εκδιώξει τα προβληματικά μελάνια και να επιβραβεύσει τις συσκευασίες που ανακυκλώνονται ευκολότερα. Αντίθετα, οι συσκευασίες που περιέχουν δύσκολα ανακυκλώσιμα συστατικά θα πρέπει να πληρώνουν περισσότερα.
Μείωση και επαναχρησιμοποίηση πριν από την ανακύκλωση
Ωστόσο, ενώ ο Houlder είναι «απολύτως πεπεισμένος» ότι η βιομηχανία θα επιτύχει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να είναι όλες οι συσκευασίες ανακυκλώσιμες και επαναχρησιμοποιήσιμες έως το 2030, η «Rethink Plastic Alliance» είναι επιφυλακτική.
«Σίγουρα, μπορούν να υπάρξουν απαιτήσεις σχεδιασμού για την εξάλειψη των χημικών ουσιών που προκαλούν ανησυχία, οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ανακυκλωσιμότητα των εύκαμπτων συσκευασιών», δήλωσε η Maillot από την «Rethink
Ωστόσο, αμφιβάλλει ότι αυτό θα καταστεί ποτέ βιώσιμο οικονομικά. «Μπορεί να είστε σε θέση να ανακυκλώσετε ίσως το στρώμα αλουμινίου, αλλά το πλαστικό στρώμα δεν είναι αρκετά χρήσιμο, οπότε δεν θα μπορείτε να κάνετε πολλά με αυτό. Για χαρτοκιβώτια όπως η Tetra Pak, μπορεί να έχει οικονομικό νόημα ο διαχωρισμός των διαφόρων στρωμάτων, αλλά όχι για εύκαμπτες συσκευασίες που είναι τόσο ελαφριές. Θα χρειαζόσασταν τεράστιες ποσότητες για να μπορέσετε να κάνετε οτιδήποτε. Έτσι, πρώτα έρχεται το ζήτημα της συλλογής, το οποίο θα κόστιζε πολλά χρήματα για ένα προϊόν που έχει τόσο μικρή αξία», εξήγησε η ίδια.
Επιπρόσθετα, οι εταιρίες ανακύκλωσης στην Ευρώπη συμφωνούν ότι η βελτίωση της συλλογής είναι το σημείο εκκίνησης. Βέβαια, πιστεύουν επίσης ότι είναι απαραίτητο «να ξεχωρίσουμε και να καταργήσουμε σταδιακά τις μη ανακυκλώσιμες λύσεις συσκευασίας», λέει ο Εμμανουήλ Κατράκης από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Βιομηχανιών Ανακύκλωσης (EuRIC) στη EURACTIV.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι «είναι πολύ σημαντικό να διασφαλιστεί ότι αυτό που διατίθεται στην αγορά είναι αποτελεσματικά ανακυκλώσιμο», ιδίως επειδή οι εύκαμπτες συσκευασίες έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής.
Όσον αφορά τις τεχνολογίες, η EuRIC συμμετέχει σε ένα χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ ερευνητικό έργο με την ονομασία CIMPA, σκοπός του οποίου είναι η ανακύκλωση πολυστρωματικών πλαστικών που χρησιμοποιούνται σε συσκευασίες και γεωργικές μεμβράνες. Σύμφωνα με τον Κατράκη, η ανακυκλωσιμότητα πρέπει να αξιολογείται επίσης «με βάση τις υπάρχουσες βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές διαλογής και ανακύκλωσης, όχι αυτές που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε 5 ή 10 χρόνια».
Από την άλλη, η Maillot προτείνει το εξής: μια απλούστερη λύση θα ήταν να καταργηθούν σταδιακά αυτού του είδους οι συσκευασίες και να δοθεί προτεραιότητα στις επαναχρησιμοποιήσιμες συσκευασίες ή σε άλλους τύπους συσκευασιών που είτε ανακυκλώνονται εύκολα είτε έχουν ανακυκλωμένο περιεχόμενο υψηλής αξίας.
«Για τρόφιμα όπως τα μπισκότα, κ.λ.π., έχουμε ήδη δει αρκετές πρωτοβουλίες για την αντικατάσταση των εύκαμπτων συσκευασιών με εναλλακτικές όπως τα γυάλινα βάζα. Όσον αφορά τα είδη ζαχαροπλαστείου, υπάρχουν επίσης ευκαιρίες να δημιουργηθούν σταθμοί ανεφοδιασμού όπου οι άνθρωποι μπορούν να έρχονται με τις δικές τους τσάντες ή επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες» είπε χαρακτηριστικά κλείνοντας τις δηλώσεις της.
*πρώτη δημοσίευση: www.euractiv.com
Από: Athanase Papandropoulos
