του Παναγιώτη Ε. Πετράκη*
Και τα δύο είναι κακά σενάρια για την παγκόσμια, την ευρωπαϊκή, τη ρωσική και βεβαίως την ελληνική οικονομία σε σύγκριση με ό,τι προβλέπαμε για τη μετά COVID ανάκαμψη. Ωστόσο, δεδομένων των συνθηκών, το σενάριο που προβλέπει μικρότερες απώλειες το θεωρούμε βασικό σενάριο για να μπορέσουμε να σκιαγραφήσουμε και το πολύ χειρότερο σενάριο.
Στο βασικό σενάριο περιλαμβάνονταν οι γνωστές σε εμάς εξελίξεις μέχρι 25-27 Φεβρουαρίου οι οποίες περιελάμβαναν τις επιπτώσεις της έντασης των εχθροπραξιών, αλλά με τον χαρακτήρα της «περιορισμένης εισβολής». Τα κανάλια μέσω των οποίων η κρίση μεταφέρεται στην Ευρώπη, και στην κάθε οικονομία ξεχωριστά, σχετίζονται με τον βαθμό της ενεργειακής εξάρτησης, το απευθείας εμπόριο και τους χρηματοδοτικούς δεσμούς με τη Ρωσία και βεβαίως τον πληθωρισμό.
Οι εμπορικοί δεσμοί στην ευρωπαϊκή οικονομία είναι περιορισμένοι (οι Λετονία, Λιθουανία, Φινλανδία και Εσθονία έχουν σχετικά υψηλά ποσοστά εξαγωγών, αλλά πάντως όχι πάνω από 12% προς τη Ρωσία, ενώ η Ελλάδα έχει από τα μικρότερα ποσοστά στην Ευρώπη). Επίσης χρηματοδοτικά μόνο τρεις ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες έχουν αξιόλογη παρουσία στη Ρωσία, οπότε δεν εμφανίζεται ένας συστηματικός κίνδυνος στον ευρωπαϊκό χρηματοοικονομικό τομέα, παρόλο που ο τραπεζικός τομέας υποφέρει.
Η ενέργεια βέβαια δημιουργεί τα υψηλότερα επίπεδα κινδύνου για την ευρωπαϊκή οικονομία, και ειδικότερα σε ορισμένες χώρες οι οποίες έχουν μέχρι και 100% εξάρτηση από τις προμήθειες φυσικού αερίου (Λετονία, Τσεχία, Ουγγαρία και λιγότερο Σλοβακία, Βουλγαρία, Φινλανδία), με την Ελλάδα να κινείται γύρω στο 40%.
Οι συνθήκες αυτές οδηγούν να συμπεράνουμε ότι το 2022 η ευρωζώνη θα έχει μια μείωση στο ΑΕΠ γύρω στο 0,3% και ο πληθωρισμός μια αύξηση κατά 0,7%. Η Ρωσία θα έχει επίσης μια μείωση 0,6% στο ΑΕΠ.
Το βασικό σενάριο όμως ισχύει υπό ορισμένες προϋποθέσεις: α) Η κρίση κάπου εδώ τελειώνει. β) Τα αντίμετρα της Ρωσίας στις κυρώσεις της Δύσης δεν θα έχουν διαστάσεις που δεν έχουμε φανταστεί.
Εάν όμως η σύγκρουση διαρκέσει μέσα στο 2022 και ενοχληθούν οι ενεργειακές ροές (άρα θα υπάρξει σοβαρή επίπτωση στις ενεργειακές τιμές), τότε περνάμε στο κακό σενάριο που έχει επιπτώσεις σε όλους τους τομείς, πολλές από τις οποίες είναι ακόμη αχαρτογράφητες και πάντως ξεπερνούν τα όρια του σημειώματος.
Σε αυτό, αναμένουμε το ρωσικό ΑΕΠ το 2022 να εισέρχεται σε ύφεση (-2,8% έως -7%, Goldman Sachs). Η ευρωζώνη επίσης θα προσεγγίσει το 2,2% από 3,8% που προβλεπόταν το 2022, και το 2023 θα μειωθεί στο 0,9% (!) από 2,7% που προβλεπόταν στο βασικό σενάριο με ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Το κύριο κανάλι με το οποίο διοχετεύονται οι αρνητικές επιδράσεις είναι ο πληθωρισμός, το ενεργειακό και οι αναταράξεις στις γραμμές εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των μετακινήσεων, ανθρώπινων κεφαλαίων και προϊόντων.
Ωστόσο το αρνητικό σενάριο φέρει άλλο ένα βαρύ χαρακτηριστικό: την απώλεια της εμπιστοσύνης στη λειτουργία του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Αρα, ο ευρωπαϊκός πόλεμος μπορεί στρατιωτικά να μην πάρει πυρηνική διάσταση αλλά οικονομικά μπορεί να πάρει μια πολύ χειρότερη μορφή από τη σημερινή. Αν αυτό αφορά ιδιαίτερα τη ρωσική πλευρά, μήπως αυξάνονται τα αδιέξοδα στον κόσμο;
*ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
