Παγκόσμιο mega-trend η ενεργειακή μετάβαση

του Φωκίωνα Καραβία*

Η ενεργειακή μετάβαση είναι ένα παγκόσμιο mega-trend. Το τελικό στάδιο είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποδοτικά συστήματα αποθήκευσης και αποδοτικές διαδικασίες. Είναι πλέον προφανές πως πρέπει να επιταχύνουμε προς αυτή την τελική κατάσταση και αυτό θα απαιτήσει χρόνο. Ενδεικτικά αναφέρω πως για την Ελλάδα αυτό σημαίνει πως πρέπει να αυξηθεί η ισχύς των ανανεώσιμων πηγών κατά 6 εως 8 φορές. Μέχρι τώρα, η ΕΕ έχει υπάρξει πολύ δραστήρια, στην πρωτοπορία των παγκόσμιων προσπαθειών για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής μέσω τολμηρών μέτρων πολιτικής και με μια συνολική εμπροσθοβαρή προσέγγιση. Άλλοι σημαντικοί παίκτες ήταν πιο επιφυλακτικοί ως προς το ζητούμενο μιας fast – track μετάβασης, όπως οι ΗΠΑ, ή ενώ άλλοι παίκτες, όπως η Κίνα, υστερούν. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές πολιτικές στοχεύουν σε μια μόνο διάσταση των ενεργειακών ζητημάτων, συγκεκριμένα στην ενεργειακή μετάβαση, που είναι ένας βασικός αλλά όχι ο μοναδικός στόχος.

Ας έχουμε κατά νου ότι στο σύμπαν των ESG, υπάρχει το E (Environment), αλλά ακολουθεί το S (Social). Ως εκ τούτου, η εξίσωση της ενεργειακής πολιτικής πρέπει να επιλυθεί για τρεις παραμέτρους – τη μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη, την ενεργειακή ασφάλεια και το ενεργειακό κόστος. Η κοινωνία πρέπει να αισθάνεται ασφαλής ότι θα υπάρχει επάρκεια διαθέσιμης ενέργειας – και το ίδιο ισχύει και για την οικονομία. Πρέπει να ληφθεί υπόψη και το ενεργειακό κόστος καθώς τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά είναι τα πρώτα που υποφέρουν από τις αυξήσεις των τιμών, ακόμη και στις περισσότερο προηγμένες, οικονομικά, χώρες. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας τροφοδοτούν ήδη τις υφιστάμενες πληθωριστικές πιέσεις και είναι πραγματικός ο κίνδυνος του στασιμοπληθωρισμού. Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι αναγκαίο ούτε και πρέπει να ταυτίζεται με κοινωνική δυστυχία ενώ καθίσταται περισσότερο περίπλοκη υπό το βάρος των πρόσφατων γεωπολιτικών εξελίξεων. Η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, που έχει ορισθεί ως το μεταβατικό καύσιμο, πρέπει να περιοριστεί το ταχύτερο δυνατό. Ίσως απαιτηθεί η Ευρώπη να καταφύγει προσωρινά σε πιο παραδοσιακές πηγές ενέργειας όπως είναι η πυρηνική. Αυτό δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αναγκαιότητα.

Το ενεργειακό κόστος θα είναι υψηλότερο στο ορατό μέλλον. Τα γεγονότα στην Ουκρανία απλώς επιδείνωσαν ένα υπάρχον πρόβλημα ενώ η επίπτωση δεν είναι η ίδια παντού. Η Ευρώπη πρόκειται να υποφέρει περισσότερο από ότι οι ΗΠΑ, ενώ για την Κίνα η κατάσταση θα μπορούσε να αποτελέσει ακόμη και μια ευκαιρία. Είναι επίσης ατυχές το ότι ο βαθμός συντονισμού εντός της ΕΕ για ενεργειακά ζητήματα μετά την εισβολή στην Ουκρανία ήταν κατώτερος των προσδοκιών. Τα ενεργειακά κόστη έχουν ήδη προκαλέσει υψηλότερο πληθωρισμό και χαμηλότερη ανάπτυξη.

Ας συζητήσουμε όμως τι σημαίνουν όλα αυτά για το τραπεζικό σύστημα. Κατά την άποψη μου η διευκόλυνση της μετάβασης προς την πράσινη ενέργεια και η διαχείριση της κλιματικής αλλαγής είναι πρωταρχική ευθύνη για τις τράπεζες. Αποτελεί προτεραιότητα. Σε επιχειρηματικούς όρους, η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα νέο στοιχείο κινδύνου το οποίο λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψιν. Το συμπεριλαμβάνουμε στα πιστωτικά μας κριτήρια και καθίσταται και μια εποπτική απαίτηση, Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. Τόσο οι τράπεζες όσο και οι εποπτικές αρχές είμαστε ακόμη στη διαδικασία της μάθησης. Έχουμε ακόμη δουλειά να κάνουμε.

Εργαζόμαστε με τους πελάτες μας για να τους βοηθήσουμε να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα. Είμαι πεπεισμένος πως η ορθή στρατηγική δεν είναι να βγει κάποιος από οποιονδήποτε κλάδο αλλά αντίθετα να συνεργαστεί με τις εταιρείες, οι οποίες έχουν υψηλές, μεσαίες ή χαμηλές εκπομπές και να τις βοηθήσει να υλοποιήσουν τη δική τους στρατηγική για την ενεργειακή μετάβαση. Είπα ότι αντί να βγούμε από ρυπογόνους τομείς, αποφασίσαμε να βοηθήσουμε τους πελάτες μας στη δική τους πράσινη μετάβαση.

Πρώτα απ’ όλα, όλοι έχουν μεταβατικά σχέδια τα οποία μάλιστα είναι και φιλόδοξα. Πρόκειται για σχέδια που χρειάζονται χρηματοδότηση. Εάν δεν έχουν ρευστότητα, θα κινηθούν αργά, οπότε στο τέλος της ημέρας ρυπογόνες δραστηριότητες θα παραμείνουν ενεργές για περισσότερο χρόνο, προκαλώντας ίσως μεγαλύτερη περιβαλλοντική ζημία σωρευτικά με την πάροδο του χρόνου. Δεν βοηθούμε μόνο στην υλοποίηση των σχεδίων αλλά παρέχουμε και κίνητρα για μια πιο ομαλή μετάβαση στο “πράσινο”. Ας εξετάσουμε επίσης τα πραγματικά αποτελέσματα ενός απότομου τερματισμού της σχέσης μας, ας πούμε με τα διυλιστήρια. Το κόστος κεφαλαίου θα αυξηθεί σίγουρα για αυτούς και το αυξημένο κόστος θα μεταφερθεί αυτόματα στην αντλία σε μια συγκυρία που το κόστος του ντίζελ και του πετρελαίου συνθλίβει ήδη νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις. Είτε το θέλουμε, είτε όχι θα έχουμε ανάγκη το πετρέλαιο τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία, εάν όχι για περισσότερο διάστημα, ενώ το φυσικό αέριο παραμένει ορυκτό καύσιμο, αν και θεωρώ πως δεν θα έχουμε πολλούς υποστηρικτές για αύξηση της εξάρτησης μας από το φυσικό αέριο, ειδικά το ρωσικό φυσικό αέριο. Επομένως, μια περαιτέρω αύξηση στις τιμές θα πλήξει με βάναυσο τρόπο τους πιο ευάλωτους, καθώς είναι εκείνοι που δαπανούν ένα μεγαλύτερο μέρος των προϋπολογισμών του νοικοκυριού και της επιχείρησης τους σε βασικές δαπάνες για θέρμανση και μεταφορές. Αυτό θα ήταν απαράδεκτο κοινωνικά, πολιτικά επικίνδυνο και παράλογο σε περιβαλλοντικούς όρους.

Δεύτερον, χρηματοδοτούμε, και σίγουρα το κάνουμε αυτό, συνολικά το ενεργειακό οικοσύστημα: Παραγωγή μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εγκαταστάσεις αποθήκευσης, διασυνδέσεις και ενεργειακή απόδοση. Για τα πράσινα έργα χρηματοδοτούμε το 80% του κόστους, συχνά και το 100% για μικρότερα έργα. Η Ελλάδα εισήγαγε πρόσφατα το νομικό πλαίσιο για υπεράκτια αιολικά πάρκα και αναμένουμε παρόμοια νομοθεσία για τους χώρους αποθήκευσης ενέργειας. Ευτυχώς υπάρχουν σημαντικά κονδύλια μέσω του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης που προορίζονται για την πράσινη ενέργεια και ενθαρρύνουμε τους πελάτες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, μικρότερα αλλά και μεγαλύτερα, να το αξιοποιήσουν πλήρως. Οι τράπεζες προετοιμάζονται να διαθέσουν επαρκή και ανταγωνιστική χρηματοδότηση, κατά προτεραιότητα. Το ίδιο ισχύει και για την ενεργειακή απόδοση. Αυτά τα έργα απευθύνονται σε νοικοκυριά και οι τράπεζες διαθέτουν το δίκτυο λιανικής για να τα προωθήσουν και να χρηματοδοτήσουν σε μεγάλη κλίματα. Τέλος, για την Ελλάδα, μια χώρα που έχει τόσα πολλά νησιά, οι διασυνδέσεις είναι πολύ σημαντικές για να αξιοποιήσουμε το πλήρες δυναμικό της ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Είναι επίσης σημαντικό να οικοδομήσουμε τις απαραίτητες ηλεκτρικές διασυνδέσεις στην ανατολική Μεσόγειο, κυρίως με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ως τράπεζα είμαστε έτοιμοι να εξετάσουμε το ενδεχόμενο συμμετοχής μας στη χρηματοδότηση τέτοιων μεγάλων έργων υποδομής.

*Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Eurobank AE. Το σημείωμα αποτελεί τοποθέτησή του κατά το πρόσφατο Delphi Economic Forum
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr