του Χρίστου Αλεξόπουλου
Ο βιολογικός χρόνος, δηλαδή η διάρκεια ζωής του ανθρώπου και η οπτική, που διαμορφώνεται ως προς την λειτουργία του τόσο στο ατομικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, επιδρούν σε μεγάλο βαθμό στην δημιουργία κοινωνικού κλίματος, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην οριοθέτηση του σχεδιασμού του μέλλοντος στα διάφορα κοινωνικά συστήματα. Ταυτοχρόνως ασκούν καθοριστική επιρροή στην πραγματικότητα γενικότερα με παρενέργειες και στο φυσικό περιβάλλον.
Το περιεχόμενο του βιολογικού χρόνου ως οπτικής διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τα πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά, τα οποία στις σύγχρονες μαζοποιημένες καταναλωτικές κοινωνίες οριοθετούνται από την λογική της κοινωνίας του θεάματος. Σε αυτό το πλαίσιο το θέαμα και η εντύπωση, που προκαλούν στους ανθρώπους, προσδίδουν νόημα στην ζωή του ατόμου. Αυτό ερμηνεύει και την μεγάλη προβολή από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και των διαφημίσεων της «μόδας» σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης τους.
Παράλληλα ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο για την πρόσδωση περιεχομένου στον βιολογικό χρόνο παίζουν το εύρος της μαζοποίησης στα μεγάλα αστικά κέντρα και η καθημερινότητα, που διαμορφώνει η μονοδιάστατα καταναλωτική οπτική σε συνδυασμό με τους κανόνες, που οριοθετούν την υλική ευημερία με σημείο αναφοράς την ευθυγράμμιση της με την λειτουργικότητα και την οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων. Ο άνθρωπος εργαλειοποιείται.
Επίσης καθοριστικό ρόλο παίζει η λειτουργία του πολιτικού συστήματος με τις αποφάσεις, που λαμβάνει, οι οποίες δεσμεύουν την πορεία προς το μέλλον (ως προς την κατεύθυνση της), χωρίς να είναι λειτουργικά μακροπρόθεσμες, ώστε να συνυπολογίζουν και να σχεδιάζουν την δυναμική της εξέλιξης πέραν των ορίων του βιολογικού χρόνου μιας ή δυο γενεών. Η κλιματική αλλαγή, οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, οι επισιτιστικές κρίσεις σε πολλά μέρη του πλανήτη σε συνδυασμό με τις παρενέργειες τους και πολλά άλλα παραδείγματα το πιστοποιούν.
Αυτά τα δεδομένα δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την λειτουργία της οπτικής του βιολογικού χρόνου ως παράγοντα διαμόρφωσης του κοινωνικού κλίματος, δηλαδή των συνθηκών, που οριοθετούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της δραστηριοποίησης των πολιτών τόσο ως ατόμων όσο και στο πλαίσιο συλλογικοτήτων.
Βασικά ο περιορισμός του ορίζοντα προσέγγισης της πραγματικότητας από τον άνθρωπο στο πλαίσιο της οπτικής του βιολογικού χρόνου συμβάλλει στην συρρίκνωση της διαγενεακής ευθύνης και στην μη οικοδόμηση της αναγκαίας κοινωνικής συνοχής. Ιδιαιτέρως σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου και ανάλογης παραγωγής και διοχέτευσης νέων προτύπων, που ανταποκρίνονται στις κάθε φορά ανάγκες των κοινωνικών συστημάτων, χωρίς να συνυπολογίζεται το ανθρώπινο συμφέρον, πριμοδοτείται η δημιουργία μεγάλου διαγενεακού χάσματος. Παράλληλα αποδυναμώνεται η προοπτική της ανθρώπινης οντότητας, η οποία δεν εξαντλείται στα όρια του βιολογικού χρόνου, αλλά άπτεται της δυναμικής της εξέλιξης της πραγματικότητας, χωρίς να ολοκληρώνεται σε μια ή δυο γενιές.
Επίσης συρρικνώνεται η δυνατότητα οικοδόμησης κοινωνικής συνείδησης και κοινωνικής ευθύνης, στο μέτρο που η εξέλιξη υπερβαίνει τον βιολογικό χρόνο ή την επόμενη γενιά των άμεσων απογόνων. Κυριαρχεί η άποψη, ότι οι επόμενες γενιές μπορούν να οικοδομήσουν λειτουργικές και με προοπτική ευημερίας συνθήκες ζωής ανεξάρτητα από το πλαίσιο, που «κληρονομούν» από τους προγόνους τους.
Το κοινωνικό κλίμα, που διαμορφώνεται από την επίδραση της οπτικής του βιολογικού χρόνου, εκτείνεται και στον τρόπο προσέγγισης της πραγματικότητας από τους πολίτες και στην πολιτική λειτουργία όχι μόνο των πολιτών αλλά και του πολιτικού συστήματος.
Οι πολίτες δεν διαμορφώνουν απόψεις και στάσεις, οι οποίες έχουν μακροπρόθεσμη οπτική και οι επιλογές τους δεν βασίζονται στην γνώση της πραγματικότητας και των επιπτώσεων του πολιτικού τους προσανατολισμού. Βασικό χαρακτηριστικό και εργαλείο στην προσέγγιση του μέλλοντος και τις επιλογές τους είναι ο γενικόλογος και εξιδανικευτικός πολιτικός λόγος με βραχυπρόθεσμη διαφημιστική οπτική και όχι η στήριξη στην σε βάθος χρόνου προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας.
Ανάλογη βέβαια είναι και η λειτουργία του πολιτικού συστήματος με τον μη επαρκώς μακροπρόθεσμο και με βιώσιμο προσανατολισμό σχεδιασμό της εξέλιξης, με αποτέλεσμα την μαζική εμφάνιση παρενεργειών στην προοπτική του χρόνου. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ελληνικό πολιτικό σύστημα και ο μη λειτουργικά μακροπρόθεσμος σχεδιασμός της κοινωνικής πορείας (π.χ. επιλογές στον ενεργειακό τομέα, ανεπαρκής προστασία της φύσης κ.λ.π.) .
Αυτές οι πρακτικές τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και των πολιτών οδηγούν στην συρρίκνωση της οπτικής της βιωσιμότητας και την άνοδο του βαθμού διακινδύνευσης των κοινωνιών. Η διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης από όλες τις πλευρές με την επιστροφή στην παραγωγή ενέργειας, που στηρίζεται στην αξιοποίηση ορυκτών καυσίμων, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στο κλίμα, πιστοποιεί εμφατικά την συρρίκνωση της βιωσιμότητας ως κριτηρίου στον τρόπο σκέψης των πολιτών και των πολιτικών.
Ταυτοχρόνως η οπτική του βιολογικού χρόνου συμβάλλει στην σταδιακή αποστασιοποίηση από την φύση και την δημιουργία απειλητικών συνθηκών για την βιωσιμότητα της βιοποικιλότητας. Πολλά είδη εξαφανίζονται και τα αίτια αυτού του φαινομένου είναι ανθρωπογενή. Τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο δεν συνειδητοποιείται επαρκώς, ότι το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας παράγει επικίνδυνες ανισορροπίες και πρέπει να γίνουν ριζικές αλλαγές, οι οποίες άπτονται του τρόπου ζωής και της καθημερινότητας των ανθρώπων. Αυτό βέβαια θα δημιουργούσε προβλήματα στο κυρίαρχο κοινωνικό κλίμα και θα προκαλούσε πολύ επικίνδυνες αναταράξεις στην κοινωνία με πολιτικές προεκτάσεις.
Έχει ενδιαφέρον η επισήμανση του Προέδρου της Γαλλίας Emmanuel Macron, ότι τελείωσε η εποχή της αφθονίας και της ανεμελιάς. Μόνο που ο ίδιος, η κυβέρνηση του και γενικότερα το πολιτικό σύστημα στο παρελθόν δεν αντιμετώπισαν σε λειτουργικό χρόνο τα γενεσιουργά αίτια αυτών των ανισορροπιών, που βιώνονται τώρα και θα οξυνθούν πολύ περισσότερο στο μέλλον με ακόμη πιο επώδυνες παρενέργειες στις επόμενες γενιές.
Επίσης η ανάλυση της σχέσης βιολογικού χρόνου και κοινωνικού κλίματος σε συνθήκες ταχύτατης εξέλιξης και διαμόρφωσης και χρήσης επικοινωνιακών εργαλείων ανάλογης ταχύτητας στον τομέα της ενημέρωσης με την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας στο πλαίσιο των Μαζικών Μέσων Επικοινωνίας θέτει ερωτήματα ως προς την δυνατότητα του σύγχρονου πολίτη να κατανοεί την πραγματικότητα σε πραγματικό χρόνο και να αναλαμβάνει την ευθύνη διαχείρισης της υπερβαίνοντας τα όρια του βιολογικού χρόνου.
Παράλληλα τίθενται ερωτήματα, αν είναι πραγματοποιήσιμη η παραίτηση από την υλική ευημερία και τον τρόπο ζωής στις σύγχρονες μαζοποιημένες μονοδιάστατα καταναλωτικές κοινωνίες του θεάματος, χωρίς να προκληθούν κοινωνικές αναταράξεις, όταν το κυρίαρχο κοινωνικό κλίμα κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση του τεχνητού ευδαιμονισμού στο πλαίσιο του βιολογικού χρόνου.
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα σίγουρα δεν είναι εύκολες ούτε και ευχάριστες. Όμως πρέπει να δοθούν, διότι «η ανεμελιά και η αφθονία» βρίσκονται σε τροχιά αποδρομής και το κενό, που θα αφήσουν, είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη να καλυφθεί με σημείο αναφοράς την ανθρώπινη οντότητα χωρίς χρονικά όρια.
Το θέμα είναι να δρομολογηθεί ανάλογη δυναμική τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο χωρίς καθυστερήσεις. Άλλα χρονικά περιθώρια δεν υπάρχουν. Αυτό είναι εμφανές, αν ληφθούν υπόψη τα ακραία φαινόμενα, που παράγει η κλιματική αλλαγή και όχι μόνο. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Πρέπει να αναληφθεί η ευθύνη από τον άνθρωπο τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο.
*πρώτη δημοσίευση: Μetarithmisi.gr
Από: Athanase Papandropoulos
