του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Συχνά πυκνά τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται πολλά άρθρα και «έρευνες» για την πορεία των ανισοτήτων στον κόσμο, πλην όμως τα σχετικά δημοσιεύματα ή και βιβλία ακόμα, σκοπό έχουν να συσκοτίσουν μια πραγματικότητα παρά να φωτίσουν τις πραγματικές πλευρές της.
Όλες δε οι έρευνες καταλήγουν στη διαπίστωση ότι οι ανισότητες αυξάνονται στον κόσμο μας, τόσο από τον «νεοφιλελευθερισμό», όσο και από μια κοσμοπολίτικη και αδίστακτη ελίτ, που εξυπηρετεί οργανωμένα συμφέροντα.
Έχει δε μεγάλη πλάκα το γεγονός ότι κατά της ελίτ αυτής κάνει προεδρική καμπάνια στις Η.Π.Α. ο πρώην πρόεδρός τους, πολυδισεκατομμυριούχος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος το 1993 είχε μια εκπομπή, στην τηλεόραση, στην οποίαν έδινε συμβουλές για το πώς ένας φιλόδοξος νέος μπορούσε να γίνει μέλος της ελίτ!!! Γνωστός για τον κυνισμό, καιροσκοπισμό και φιλαυτία του, ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος τον «πόλεμο» κατά των ελίτ τον είχε κηρύξει για συγκεκριμένους πολιτικούς λόγους, που υπακούουν στην έννοια του «κυνικού μάρκετινγκ».
Εξ ιδίας πείρας, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε διαπιστώσει ότι στη διάρκεια της θητείας Κλίντον (1993-2001), που ήταν πρόεδρος των Δημοκρατικών, ο αμερικανικός καπιταλισμός γνώρισε μια εντυπωσιακή ανάπτυξη, η οποία όμως στηριζόταν στην καινοτομία, στην ταχύτητα της εμπορευματοποίησής της, στην πληροφορική και στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, μέσω της ψηφιοποίησης πολλών ζωτικών .διαδικασίων της.
Οι περίφημοι δρόμοι της πληροφορικής για τους οποίους έκανε λόγο ο τότε Αμερικανός πρόεδρος, ήταν μια «επαναστατική ανάπτυξη», η οποία με τη συμβολή της διεθνούς χρηματοπιστωτικής επέκτασης διέλυσε τα παραδοσιακά θεμέλια του αμερικανικού καπιταλισμού και έφερε στην επιφάνεια ένα πρωτόγνωρο παραγωγικό μοντέλο το οποίο στηριζόταν εξ ολοκλήρου στην ταχύτητα δημιουργίας νέων προϊόντων και κέντρων κέρδους. Όχι πάντα παραγωγικών με την παραδοσιακή έννοια του όρου.
Επρόκειτο για το μοντέλο του κατά τον αείμνηστο Άλβιν Τόφλερ «επαναστατικού χρήματος», το οποίο για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου έχει ως πρώτη ύλη του το μυαλό, δηλαδή την ευφυΐα και τη γνώση και όχι υλικούς πόρους, όπως η γη, το κεφάλαιο και η εργασία για την παραγωγή ενέργειας.
Και είναι αποκαλυπτικό από την άποψη αυτή το γεγονός ότι ο συντελεστής εργασίας στη βιομηχανική παραγωγή, ενώ για μια μακρά περίοδο 180 ετών αντιπροσώπευε έως και 70%, το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος, σήμερα κατά τον καθηγητή Ρίτσαρντ Σένετ, αυτός ο μέσος όρος έχει πέσει στο 20% και ακολουθεί φθίνουσα πορεία. Υπάρχουν έτσι περιπτώσεις όπου το κόστος εργασίας στο τελικό προϊόν με το ζόρι φθάνει το 10%.
Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη πολιτική σημασία και οδηγεί ιδιαίτερα στην Αμερική σε περίεργες πολιτικές συμμαχίες. Κατά τον καθηγητή οικονομικής φιλοσοφίας και ανώτατο στέλεχος στο Αμερικανικό Ινστιτούτο της Επιχείρησης (ΑΙΕ) Ryan Streeter “η λαϊκίστικη στροφή που παρατηρείται στους κόλπους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος τα τελευταία χρόνια, δεν είναι άμοιρη της πολιτικής, αν όχι ιδεολογικής συγγένειας μεταξύ συντηρητικών και το πάλαι ποτέ προοδευτικών πολιτών.
«.....Και τα δύο στρατόπεδα....», έγραφε πρόσφατα ο Αμερικανός καθηγητής, «.....ενεργοποιούνται από μια ηθική αφήγηση για τις αδικίες της «εταιρικής απληστίας και τις αποτυχίες της ελίτ».
Συντηρητικοί και «νεοαριστεροί» έτσι, προτείνουν σήμερα μια πολιτική, η οποία εκφράζεται μέσω της υποστήριξης της εθνικής βιομηχανικής πολιτικής, της προστασίας των εργαζομένων, και των οικογενειακών επιδομάτων, της εμπιστοσύνης και της αναδιανομής του πλούτου με την ενίσχυση των μισθών και των συνθηκών διαβίωσης της εργατικής τάξης....».
Αυτή η στροφή, προσθέτει ο Ryan Streeter, οδηγεί σε έναν καλοπροαίρετο κρατισμό, ο οποίος επιδιώκει να βάλει φρένο στις «αχαλίνωτες» δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας. Για τους εθνικιστές συντηρητικούς, ο δημιουργικός δυναμισμός θεωρείται ως ο ένοχος που προκαλεί ανασφάλεια στους εργαζόμενους και κύρια αιτία της εισοδηματικής τους στασιμότητας.
Την εποχή έτσι της εντυπωσιακής ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών και της σημασίας της γνώσης στην παραγωγική διαδικασία, η εθνικιστική δεξιά στις ΗΠΑ και όχι μόνον, ανακάλυψε τους μισθωτούς και στην ουσία στράφηκε κατά του οικονομικού δυναμισμού, που υπήρξε και η τροφοδοτική δύναμη της σοσιαλδημοκρατίας.
Υπό αυτή την έννοια, ενώ η ακροαριστερά μάχεται τον παραγωγικό δυναμισμό γιατί αστικοποιεί το περίφημο προλεταριάτο, η δεξιά δεν τον θέλει γιατί ενισχύει τη δημοκρατία μέσω της δημιουργίας νέων κέντρων εξουσίας τα οποία έχουν το πάνω χέρι στις παραδοσιακές πολιτικές σχέσεις.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τα πολιτικά άκρα σήμερα, δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ουσιαστική καταπολέμηση των ανισοτήτων, όσο για την καταστολή του οικονομικού δυναμισμού, τον οποίον θεωρούν πηγή διαταραχής.
Στην πραγματικότητα, η άκρα αριστερά και η εθνικο-σοσιαλιστική δεξιά ως κύριο στόχο τους έχουν τη διατήρηση της στασιμότητας και, γιατί όχι, την προώθηση της οπισθοδρόμησης.
Αυτοί που «οραματίζονται» φραγμούς στο εμπόριο, δασμολογικά εμπόδια και λιγότερη αν όχι μηδενική παγκοσμιοποίηση, δεν διαφέρουν πολύ από αυτούς που πριν κάποιους αιώνες ήθελαν να «στείλουν στην πυρά» τον Γαλιλαίο.
Χωρίς αμφιβολία, στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα ανισότητες υπάρχουν και θα διευρύνονται όσο δεν θα αντιμετωπίζο0νται με κριτήριο τον ορθό λόγο και όχι την άνοδο και κατοχή εξουσίας.
Ο κοινωνικός και οικονομικός δυναμισμός δεν είναι τυχαίες έννοιες. Στην ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη, η ιδέα της ευτυχίας, είναι η διαδικασία τελειοποίησης ή εκπλήρωσης των πιο ιδιαίτερων ανθρώπινων δυνατοτήτων, όπως η σκέψη και η ζωή στην κοινωνία .Η ανθρώπινη δράση, είναι το αντίβαρο του θανάτου, έλεγε στο κορυφαίο έργο του Human Action ο Λούντβιχ φον Μίζες. Αν κάποιος πιστεύει ότι ο οικονομικός και κοινωνικός δυναμισμός είναι αιτία διαταραχής, ας μας απαντήσει τι θα συμβεί αν κυριαρχήσουν η στασιμότητα και η αναζήτηση της ασφάλειας σε παθητικές και υπερχρεωμένες κοινωνίες;
