της Marlene Laruelle*
Το Κρεμλίνο έχει δυσκολευτεί να περιορίσει τις συνέπειες της εισβολής του στην Ουκρανία. Δεν φαντάστηκε ότι ο πόλεμος του θα ενέπνεε την διαρκή ενότητα μεταξύ των Δυτικών χωρών, ούτε ότι ο ουκρανικός στρατός θα αντιστεκόταν τόσο καλά, ούτε ότι θα χρειαζόταν να επιστρατεύσει μερικώς τον ρωσικό πληθυσμό, ένα δραστικό μέτρο με δυνητικά καταστροφικές εσωτερικές συνέπειες. Ένας πόλεμος που είχε σκοπό να αποκαταστήσει την ρωσική ισχύ έχει, αντίθετα, αφήσει την χώρα πιο αδύναμη.
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, θεωρεί την Ουκρανία ως μέρος της δικαιωματικής σφαίρας επιρροής της Ρωσίας, αλλά λόγω της εισβολής του, ετούτη η σφαίρα επιρροής συστέλλεται. Η Ρωσία χάνει έδαφος σε περιοχές όπου είχε επιρροή επί μακρόν. Αυτό δεν είναι πουθενά πιο εμφανές από όσο στις χώρες του Νοτίου Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Πράγματι, η ευρεία περιοχή στα νότια της Ρωσίας φαίνεται να υφίσταται μια τεκτονική μετατόπιση μακριά από την Μόσχα για πολλούς αλληλένδετους λόγους.
Ευρισκόμενη στα όρια της, η Ρωσία δεν φαίνεται πλέον σε θέση να χρησιμεύσει ως εγγυητής της περιφερειακής ασφάλειας για τα τοπικά καθεστώτα. Ο πόλεμος και η κατάφωρη παραβίαση των διεθνών κανόνων συγκλόνισε τις κυβερνήσεις και κάποια τμήματα του κοινού στην περιοχή, κλονίζοντας την πίστη τους στην Ρωσία. Και η εισβολή έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με την μόνιμη αποικιακή κληρονομιά της ρωσικής ισχύος και την ανάγκη οι χώρες στα νότια της να πετάξουν αυτό το αυτοκρατορικό φορτίο. Η πανωλεθρία της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει επιταχύνει την εξασθένηση της πρωτοκαθεδρίας της στον Νότιο Καύκασο και στην Κεντρική Ασία, και αρκετές δυνάμεις -κυρίως η Κίνα και η Τουρκία- βρίσκονται σε επιφυλακή για να επωφεληθούν. Η Ρωσία θα παραμείνει ενεργός και σημαντικός παίκτης στην περιοχή, αλλά θα είναι με έναν ρόλο πολύ εξασθενημένο από τον πόλεμό της εναντίον της Ουκρανίας.
ΣΕ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΥΚΑΣΟ
Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία παρέμεινε μια ισχυρή, συχνά καθοδηγητική παρουσία στην πολιτική πολλών χωρών στον Νότιο Καύκασο και στην Κεντρική Ασία. Επί χρόνια, η Ρωσία συνέβαλε στο να διατηρηθούν «παγωμένες» κάποιες συγκρούσεις στην περιοχή, παίζοντας τον ρόλο ενός όχι και τόσο αμερόληπτου διαμεσολαβητή για την ειρήνη. Ο κυριότερος μεταξύ αυτών των πολέμων είναι η διαμάχη μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ο ρόλος της Ρωσίας τέθηκε υπό αμφισβήτηση ακόμη και πριν από τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας, όταν αυτή η παγωμένη σύγκρουση αναζωπυρώθηκε το 2020. Σε μια ταχεία εκστρατεία, το ρεβανσιστικό αζέρικο καθεστώς του προέδρου, Ilham Aliyev, απέσπασε τον έλεγχο πολλών τμημάτων του Καραμπάχ και κάποιων παρακείμενων εδαφών. Όντας ηττημένο, το Ερεβάν υποχρεώθηκε επίσης να αποδεχτεί έναν χερσαίο διάδρομο από τη μια άκρη της Αρμενίας στην άλλη που συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα του Ναχτσιβάν.
Στον απόηχο αυτών των γεγονότων, οι Αρμένιοι δεν έκρυψαν την δυσαρέσκεια και την απογοήτευσή τους για την έλλειψη υποστήριξης από την Ρωσία. Ρώσοι αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι τα χέρια τους ήταν δεμένα? οι εγγυήσεις ασφαλείας του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization, CSTO), της περιφερειακής συνεργασίας ασφάλειας υπό την ηγεσία της Μόσχας, κάλυπταν μόνο τα επίσημα αναγνωρισμένα σύνορα της Αρμενίας και όχι το αμφισβητούμενο έδαφος του Καραμπάχ. Όμως η Ρωσία έχασε την επιρροή της και την πίστη του Αρμένιου πελάτη της παίζοντας ένα διπλό παιχνίδι: είχε γίνει ένας από τους κύριους προμηθευτές στρατιωτικού εξοπλισμού στο Αζερμπαϊτζάν και επέτρεψε επίσης στην Τουρκία — τον ιστορικό εχθρό της Αρμενίας και τον κύριο σύμμαχο του Αζερμπαϊτζάν — [να έχει] μια θέση στο τραπέζι των περιφερειακών διαπραγματεύσεων για την σύγκρουση.
Δύο χρόνια αργότερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αναζωπυρώσει περαιτέρω την κατάσταση στον Νότιο Καύκασο, ενθαρρύνοντας το Αζερμπαϊτζάν να γίνει ξανά επιθετικό. Οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσαν επιθέσεις τον Σεπτέμβριο στο έδαφος αυτής καθαυτής της Αρμενίας, που οδήγησαν σε περισσότερους από 200 θανάτους. Μια εύθραυστη κατάπαυση του πυρός διατηρείται τώρα, αλλά οι προοπτικές για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις φαίνονται αμυδρές. ?η Ομάδα του Μινσκ (Minsk Group), η οποία είναι επιφορτισμένη με τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις υπό την σκέπη του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE), είναι ετοιμοθάνατη, καθώς αποτελείτο από εκπροσώπους της Ρωσίας και ευρωπαϊκών χωρών που βρίσκονται τώρα στα μαχαίρια για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Nikol Pashinyan, έχει εκφράσει την λύπη του για την αδυναμία της Ρωσίας να στηρίξει την Αρμενία και να εμπλακεί στην άμυνά της, υποδηλώνοντας ότι η Μόσχα είναι αναξιόπιστος σύμμαχος. Κάποιοι διαδηλωτές ζήτησαν ακόμη και να αποχωρήσει η Αρμενία από τον CSTO. Το Κρεμλίνο ερμήνευσε ως πρόκληση την πρόσφατη επίσκεψη στο Ερεβάν της προέδρου της Βουλής [των Αντιπροσώπων] των ΗΠΑ, Νάνσι Πελόζι· οι Αρμένιοι την θεώρησαν, αντίθετα, ως ένδειξη αδυναμίας της Ρωσίας.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί δυνητικά να ενεργοποιήσει εκ νέου άλλες συγκρούσεις στον Νότιο Καύκασο. Η Μόσχα χρησιμοποιεί τη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία, τις δύο αποσχιστικές περιοχές της Γεωργίας, για να πιέσει την Τιφλίδα να εγκαταλείψει την φιλοδυτική στάση της. Η σημερινή κυβέρνηση της Γεωργίας έχει φροντίσει να μην πάρει υπερβολικά έντονη θέση για τον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία - καταδικάζοντας την ρωσική εισβολή στην ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (UN General Assembly) τον Μάρτιο, αλλά απέχοντας από την επιβολή κυρώσεων. Αλλά οι φήμες που εκπέμπονται από την Ρωσία, ότι άνδρες στη Νότια Οσετία και στην Αμπχαζία θα μπορούσαν να επιστρατευτούν για να πολεμήσουν στην Ουκρανία —πολλοί κάτοικοι των αποσχιστικών δημοκρατιών, ειδικά στη Νότια Οσετία, διαθέτουν ρωσικά διαβατήρια— σηματοδοτούν στην Τιφλίδα ότι οι τοπικές εντάσεις θα μπορούσαν να αναζωπυρωθούν ξανά, και οι γεωργιανές αρχές θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν εάν οι Οσέτιοι και οι Αμπχάζιοι πολίτες τους επιστρατευτούν για να πολεμήσουν για την Ρωσία.
ΣΑΣΤΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πληγώσει την Ρωσία με άλλον τρόπο. Η ήπια ισχύς της έχει αποδυναμωθεί σε μεγάλο μέρος του μετασοβιετικού χώρου, ιδιαίτερα στην Κεντρική Ασία. Τα κράτη της Κεντρικής Ασίας έχουν προσπαθήσει να αντισταθούν στις πιέσεις της Ρωσίας να συνταχθούν με το Κρεμλίνο όσον αφορά την Ουκρανία, επιλέγοντας την μέση οδό του να ζητούν ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης, ενόσω απείχαν από την καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Καμία από αυτές τις κυβερνήσεις δεν έχει την πολυτέλεια να είναι υπερβολικά φιλο-ουκρανική, δεδομένης της μεγάλης [εξάρτησης] για την ασφάλεια και της οικονομικής εξάρτησής τους από την Ρωσία.
Έκαστο τήρησε μια ελαφρώς διαφορετική στάση. Ο Sadyr Japarov, ο πρόεδρος του Κιργιστάν, επέμεινε ότι η Ρωσία βρισκόταν εντός των δικαιωμάτων της να εξασφαλίσει την «υπεράσπιση του πληθυσμού της [περιοχής] Ντονμπάς» (μια αναφορά στα υποστηριζόμενα από την Ρωσία αυτονομιστικά κράτη στην ανατολική Ουκρανία), μια θέση που αποδείχθηκε αντιδημοφιλής στο εσωτερικό. Πιο θαρραλέα, το Καζακστάν ενέκρινε κάποιες φιλο-ουκρανικές διαδηλώσεις την άνοιξη. Και τον Μάρτιο, το Ουζμπεκιστάν όρθωσε το ανάστημα του για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, όταν ο υπουργός Εξωτερικών του εξέδωσε μια αυστηρή δήλωση, αρνούμενος να αναγνωρίσει τη νομιμοποίηση των αυτονομιστικών ρωσικών κρατών.
Για την προσπάθεια της Ρωσίας να απορροφήσει επισήμως τμήματα της Ουκρανίας, τα καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας δεν έχουν δείξει καμία αμφισημία: δεν αναγνωρίζουν τα αποκαλούμενα δημοψηφίσματα που διεξήχθησαν τον Σεπτέμβριο στα κατεχόμενα από την Ρωσία ουκρανικά εδάφη, ούτε την προσάρτηση αυτών των εδαφών. Ο πρόεδρος του Καζακστάν Kassym-Jomart Tokayev έχει λάβει την πιο σταθερή θέση σε αυτό το ζήτημα, ευθυγραμμισμένος με την άρνηση της χώρας του να αναγνωρίσει την δήθεν ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας και την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πλήξει και ένα άλλο είδος ρωσικής ισχύος: το στρατιωτικό κύρος της χώρας. Πράγματι, οι στρατιωτικές αποτυχίες της Ρωσίας έχουν εκπλήξει σε μεγάλο βαθμό τις αυταρχικές κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας. Ακόμη κι αν θεωρούν εδώ και καιρό την Ρωσία ως έναν ύπουλο εταίρο, έχουν στηριχθεί στην Μόσχα ως εγγυητή της ασφάλειας και ως πηγή σταθερότητας των καθεστώτων. Ο πόλεμος έχει κλονίσει βαθιά αυτή την αντίληψη. Για τις κυβερνήσεις που είναι συνηθισμένες να λαμβάνουν ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό σε μειωμένες τιμές και εκπαίδευση για τους αξιωματικούς τους στις ρωσικές στρατιωτικές ακαδημίες, τα πρόσφατα γεγονότα έχουν θέσει ξαφνικά υπό αμφισβήτηση την μελλοντική ανάπτυξη των δικών τους στρατών.
Σίγουρα, οι κυβερνήσεις της περιοχής στηρίζονται ακόμη στην ρωσική στρατιωτική ισχύ: τον Ιανουάριο, τα ρωσικά στρατεύματα παρενέβησαν στο Καζακστάν υπό την σκέπη της CSTO για να υποστηρίξουν τον Tokayev κατά την διάρκεια ταραχών σε ολόκληρη τη χώρα. Έφυγαν γρήγορα χωρίς να υπονομεύσουν σημαντικά τη νομιμοποίηση της Αστάνα. Τώρα, ωστόσο, οι εταίροι της Ρωσίας στην CSTO θεωρούν τις ρωσικές δυνάμεις πιεσμένες και καταπονημένες. Για παράδειγμα, οι κεντρο-ασιάτες έχουν σημειώσει την αδιαφορία της Ρωσίας για τις συνοριακές συγκρούσεις μεταξύ του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν που άφησαν νεκρούς περίπου 100 ανθρώπους τον Σεπτέμβριο: ακόμα κι αν οι συγκρούσεις δεν υπάγονταν στην δικαιοδοσία της CSTO, η σιωπή της Μόσχας ήταν προφανής.
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΜΑΤΑ
Η επεκτατική ρητορική του Πούτιν και η άρνησή της ύπαρξης ενός χωριστού, νομιμοποιημένου ουκρανικού έθνους έχουν επίσης εξηγήσει τις ενέργειες της Ρωσίας υπό το φως της αυτοκρατορικής ιστορίας της. Μολονότι το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν οικοδόμησαν την ανεξαρτησία τους αποκηρύσσοντας το σοβιετικό παρελθόν ως αποικιακό, οι κυβερνήσεις του Καζακστάν, του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν δεν χρησιμοποίησαν τέτοιο πλαίσιο. Μέχρι πρόσφατα, μόνο μικρά τμήματα της τοπικής κοινής γνώμης —που συνήθως περιορίζονται σε άτομα με φιλελεύθερες, εθνικιστικές ή ισλαμιστικές απόψεις— έχουν απαιτήσει να λάβουν οι χώρες τους αρκετά μέτρα για να αντιπαλέψουν αυτό το παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων της αναγνώρισης της προηγούμενης κυριαρχίας τους από την αυτοκρατορική Ρωσία και την Σοβιετική Ένωση ως εποχής αποικισμού, του περιορισμού του στάτους της ρωσικής γλώσσας και της επανεγγραφής των σχολικών βιβλίων ιστορίας. Αλλά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτή η άποψη έχει πλέον διαδοθεί ευρύτερα, ιδιαίτερα στο Καζακστάν και στο Κιργιστάν.
Για παράδειγμα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Κεντρική Ασία βοούν από αναφορές ότι η Ρωσία έχει στρατολογήσει εθνοτικές μειονότητες, συχνά με μουσουλμανικό υπόβαθρο, σε υψηλότερα ποσοστά από αυτά των εθνοτικών Ρώσων – οδηγώντας σε δυσανάλογο απολογισμό θυμάτων, ιδιαίτερα στην περίπτωση στρατιωτών από την δημοκρατία του Νταγκεστάν, του Βορείου Καυκάσου- και ότι οι Ρώσοι στρατολόγοι πιέζουν τους μετανάστες από την Κεντρική Ασία να καταταγούν. Αυτά τα γεγονότα απλώς ενισχύουν την όλο και μεγαλύτερη αντίληψη στην περιοχή για την Ρωσία ως αυτοκρατορική δύναμη που χρησιμοποιεί τις εθνοτικές μειονότητες της ως τροφή για τα κανόνια. Η ρωσική κυβέρνηση έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που προσφέρει ταχεία υπηκοότητα σε όσους μετανάστες εργάτες ενδιαφέρονται να καταταχθούν στον στρατό (αυτό δεν συναντάται μόνο στην Ρωσία· η πλειοψηφία των λεγεώνων των ξένων του κόσμου προσφέρουν το ίδιο κίνητρο), το οποίο μπορεί να ελκύει κάποιους νεαρούς άνδρες που αναζητούν έναν τρόπο να αναρριχηθούν στην κοινωνική πυραμίδα της Ρωσίας. Αλλά οι κυβερνήσεις του Καζακστάν, του Ουζμπεκιστάν, του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν ήταν πολύ σαφείς ότι στους πολίτες τους δεν επιτρέπεται να πολεμήσουν στην Ουκρανία και θα αντιμετωπίσουν ποινές, ίσως και φυλάκιση, εάν το κάνουν.
Η μαζική άφιξη Ρώσων πολιτών στην περιοχή -πρώτα στις αρχές Μαρτίου, όταν τρέπονταν σε φυγή από το ξέσπασμα του πολέμου, και στην συνέχεια στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν τρέπονταν σε φυγή από την «μερική επιστράτευση» [9] και τον κίνδυνο στρατολόγησης- έχει εμπνεύσει ανάμεικτα συναισθήματα στην Κεντρική Ασία. Κάποιοι κάτοικοι είναι ευτυχείς να βοηθήσουν τους νεοφερμένους, βλέποντας αυτούς τους νέους και υψηλής εξειδίκευσης Ρώσους ως πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη των χωρών τους. Άλλοι έχουν θεωρήσει την άφιξη τόσων πολλών Ρώσων ως προμήνυμα για την ανανεωμένη κυριαρχία της ρωσικής κουλτούρας και της ρωσικής γλώσσας στις χώρες τους, μια ανησυχία που επιδεινώθηκε από την αποικιακή στάση κάποιων προσφύγων και από την αύξηση του κόστους της καθημερινής ζωής που έχει επιβάλει η παρουσία τους.
ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΤΑΞΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ;
Το αποδυναμωμένο στάτους της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία και στον Καύκασο έχει ωφελήσει άλλα κράτη. Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής του [Οργανισμού] Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization) στην Σαμαρκάνδη επέδειξε ότι ο Ρώσος πρόεδρος δεν είναι πλέον ο πιο επιδραστικός ηγέτης στην περιοχή, αλλά ένας μεταξύ των πολλών άλλων ηγετών, με τον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, και τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να αναδύονται ως οι πιο ισχυροί.
Καθώς η ρωσική οικονομία παρακμάζει, η Κίνα θα γίνει ένας ακόμη πιο εξέχων πάροχος μεγάλων επενδύσεων υποδομών στην περιοχή. Η Τουρκία έχει κερδίσει ένα νέο στάτους ως δυνητικός διαμεσολαβητής για την ειρήνη στον Καύκασο και χρησιμοποιεί επιδέξια την θέση της στη μέση μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου για να προωθηθεί ευρύτερα στην περιοχή. Θεωρητικά, η ΕΕ ίσως κερδίσει νέα νομιμοποίηση εάν μπορέσει να βρει έναν τρόπο να επανεμπλέξει την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και την Γεωργία και να επινοήσει νέες μορφές συνεργασίας για ετούτες τις τρεις χώρες που προδιαγράφεται να παραμείνουν εκτός της ΕΕ, αλλά πολλά εξαρτώνται από την ανθεκτικότητα της ίδιας της Ευρώπης και την ικανότητά της να διατηρήσει μια συγκρουσιακή στάση απέναντι στην Ρωσία. Όσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχίζουν να είναι αντιληπτές, τόσο στην ελίτ όσο και στην κοινή γνώμη, ως ένας αναξιόπιστος εταίρος που στέλνει ανάμεικτα σήματα στις χώρες του Νοτίου Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας - οι τοπικές μνήμες της καταστροφικής απόσυρσης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το 2021 παραμένουν ισχυρές.
Αλλά θα ήταν συνετό να μην πανηγυρίζουν οι Δυτικές χώρες την απρόθυμη παραίτηση της Ρωσίας από τον ρόλο της ως εγγυητής της ασφάλειας για τις χώρες στα νότια της. Μολονότι η εξασθένιση της ρωσικής επιρροής μπορεί να ανοίξει νέες ευκαιρίες για να αναδιαμορφώσουν αυτές οι χώρες την μοίρα τους, μπορεί επίσης να δημιουργήσει κύματα περιφερειακών εντάσεων, όπως είναι εμφανές στις προληπτικές προσπάθειες του Αζερμπαϊτζάν να ολοκληρώσει την ανακατάκτηση του Καραμπάχ. Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Νοτίου Καυκάσου φαίνεται ότι έχουν υποστεί πολλές παράπλευρες ζημιές από την παρακμή της ρωσικής οικονομίας και τον αντίκτυπο των Δυτικών κυρώσεων που στοχεύουν την Ρωσία: η συρρίκνωση των εμβασμάτων, τα οποία αποτελούν σημαντικό μέρος των οικονομιών της Αρμενίας, του Κιργιστάν, του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν, διακινδυνεύουν να φτωχοποιήσουν πολλούς ανθρώπους σε όλη την περιοχή. Και οι Δυτικές χώρες δεν πρέπει να περιμένουν κάποιου είδους αδιαμφισβήτητη επανευθυγράμμιση στον Νότιο Καύκασο και στην Κεντρική Ασία εναντίον του Κρεμλίνου. Αν και εξασθενημένη, η Ρωσία παραμένει μια σημαντική περιφερειακή δύναμη. Οι στρατιωτικοί και οικονομικοί [δεσμοί] και οι δεσμοί των ανθρώπων μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών της περιοχής θα επιμείνουν και δεν θα εξαφανιστούν ξαφνικά. Η ρωσική κυριαρχία μπορεί να καταρρέει, αλλά δεν έχει ακόμη σχηματιστεί καμία σαφής τάξη πραγμάτων για να πάρει την θέση της.
*διευθύντρια & καθηγήτρια έρευνας στο Institute for European, Russian and Eurasian Studies στο George Washington University, συγγραφέας του βιβλίου "Central Peripheries: Nationhood in Central Asia"
**πρώτη δημοσίευση: Foreignaffairs.gr
Από: Athanase Papandropoulos
