Ερωτήματα και απαντήσεις για την ελληνική εξορυκτική βιομηχανία και τις κρίσιμες πρώτες ύλες

του Αθανάσιου Κεφάλα*

Τα μαθήματα από την πανδημία και οι γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού των αναγκών και της διασφάλισης του βιώσιμου εφοδιασμού της με τις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες που χρειάζεται η βιομηχανία της.

Νέος κανονισμός που αφορά στις κρίσιμες πρώτες ύλες βρίσκεται στη διαδικασία θεσμοθέτησης, αφορά ένα κατάλογο 34 κρίσιμων ορυκτών και προσδιορίζει ένα κατάλογο 16 στρατηγικών oρυκτών πρώτων υλών, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τους στρατηγικούς τομείς της πράσινης ενέργεια, τις ψηφιακές τεχνολογίες και την άμυνα.

Οι εξελίξεις στο ευρωπαϊκό επίπεδο άνοιξαν και στη χώρα μας ανάλογο δημόσιο διάλογο, καθώς έχουμε ευνοϊκό γεωλογικό περιβάλλον και ήδη ενεργή εξόρυξη που αφορά στην παραγωγή βωξίτη, νικελίου, κοβαλτίου, μαγνησίτη, χαλαζία υψηλής ποιότητας για παραγωγή μεταλλικού πυριτίου και προγραμματισμένη εξόρυξη για την παραγωγή χαλκού.

Είναι φανερό επομένως ότι υπάρχει ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο ορυκτών που συμβάλλουν ήδη στην ελληνική οικονομία αλλά και ευκαιρίες που δημιουργούνται στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης αυτονομίας της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Όμως τέθηκαν εκ νέου προβληματισμοί για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εξόρυξης και τις δυνατότητες συνύπαρξης με τον τουρισμό, στους οποίους η υπεύθυνη εξορυκτική βιομηχανία δίνει έμπρακτες απαντήσεις.

Οι εταιρείες-μέλη του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων πρωτοπορούν, εφαρμόζοντας Κώδικα Αρχών Βιώσιμης Ανάπτυξης από το 2006, ο οποίος είναι πλήρως εναρμονισμένος με τις Ευρωπαϊκές Αρχές για Βιώσιμες Πρώτες Ύλες. Έχουν ενσωματώσει τεχνολογίες αιχμής, καινοτόμες μεθόδους για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, καθώς και τις πρακτικές της κυκλικής οικονομίας και της βιομηχανικής συμβίωσης.

Πάνω από 20 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο διατίθενται για περιβαλλοντικές δράσεις από τα μέλη του Συνδέσμου και η αποκατάσταση 85.000 στρεμμάτων από το 1979 και οι φυτεύσεις 3,5 εκατομμύριων δένδρων και φυτών από τότε, αποτελούν αδιάψευστα στοιχεία της φροντίδας για το φυσικό περιβάλλον. Μία σειρά από μετα-μεταλλευτικές χρήσεις, όπως ενδεικτικά, χώροι αναψυχής και πολιτισμού, τεχνητές λίμνες, αμπελώνες, πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καταδεικνύουν ότι η εξόρυξη χρησιμοποιεί προσωρινά ένα πολύ μικρό τμήμα της γης και το επαναποδίδει στην οικονομία και την κοινωνία.

Η πολύπλοκη γεωλογική δομή της χώρας, σε συνδυασμό και με την ελκυστική γεωμορφολογία που διαμορφώθηκε εξελικτικά στην πάροδο των αιώνων, δημιούργησαν δύο συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ελληνική οικονομία. Οι γεωλογικές διεργασίες έδωσαν σημαντικά και κάποια παγκόσμιας κλάσης κοιτάσματα, τα οποία στηρίζουν το 3% του ΑΕΠ και η γεωμορφολογία μοναδικά τοπία και θέσεις ανάπτυξης του τουρισμού.

Τουρισμός και εξόρυξη συνυπάρχουν και συν-αναπτύσσονται βιώσιμα σε πολλά μέρη της χώρας, ενώ εναλλακτικές μορφές τουρισμού δημιουργούνται σε βάσεις που δημιουργούν οι μετα-μεταλλευτικές χρήσεις των εξορυκτικών υποδομών. Το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου αξιοποιεί το κτιριακό απόθεμα των μεταλλείων που ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους, το Συνεδριακό Κέντρο Μήλου βασίστηκε στο κεντρικό κτίριο παλιού εργοστασίου για την κατεργασία καολίνη και το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας αναδεικνύει την υπόγεια εκμετάλλευση βωξίτη και την αλυσίδα αξίας «βωξίτης-αλούμινα-αλουμίνιο».

Αποτελεσματικό ρυθμιστικό πλαίσιο, η αναγνώριση και ανταμοιβή με κατάλληλα κίνητρα των υπεύθυνων εταιρειών, θα δώσουν σημαντική ώθηση σε νέες επενδύσεις και εξαγωγικές επιδόσεις. Εξίσου σημαντική είναι η συστηματική ενημέρωση του κοινού και των τοπικών κοινωνιών για την υπεύθυνη και βιώσιμη εξόρυξη, ώστε να ενισχύουμε τη λήψη και διατήρηση της κοινωνικής άδειας λειτουργίας, για την οποία τα μέλη μας είναι επιλέξιμα.

*Πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων
**πρώτη δημοσίευση: Οικονομικός Ταχυδρόμος