του Nathan Canas
Η γεωθερμία είναι το πρώτο θέμα στην ημερήσια διάταξη της άτυπης συνάντησης των υπουργών ενέργειας της ΕΕ τη Δευτέρα και την Τρίτη (16-17 Ιουλίου) στη Βουδαπέστη, όπου θα συζητήσουν τους δυνητικούς τρόπους άρσης των εμποδίων στην ανάπτυξη αυτής της ανεπαρκώς αξιοποιούμενης πηγής ενέργειας.
Το ενδιαφέρον για τη γεωθερμία δεν περιορίζεται μόνο στο Συμβούλιο Ενέργειας. Τον Ιανουάριο του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα, καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μια «στρατηγική για τη γεωθερμία» για την ενίσχυση της εκμετάλλευσής της πηγής αυτής.
Μιλώντας στο Euractiv, ο Sanjeev Kumar, επικεφαλής πολιτικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γεωθερμικής Ενέργειας (EGEC), εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη συζήτηση στη Βουδαπέστη, σημειώνοντας ότι «για πρώτη φορά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξετάζει τη γεωθερμία. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ στο παρελθόν».
Ο όρος «γεωθερμία» καλύπτει διάφορους τύπους εγκαταστάσεων.
Η «ρηχή» γεωθερμία αξιοποιεί τη χαμηλή θερμότητα κοντά στην επιφάνεια και τη συνδυάζει με μια αντλία θερμότητας για τη θέρμανση μεμονωμένων κτιρίων.
Αντίθετα, η «βαθιά» γεωθερμία απαιτεί γεώτρηση αρκετών χιλιομέτρων κάτω από το έδαφος, αλλά αξιοποιεί θερμοκρασίες αρκετά υψηλές για να θερμάνει ολόκληρες περιοχές ή να παράγει ηλεκτρική ενέργεια.
Η προσοχή των ηγετών της ΕΕ μπορεί να είναι δικαιολογημένη – παρά τις υποσχέσεις της, η γεωθερμική ενέργεια δεν έχει την ίδια προβολή και το ίδιο ενδιαφέρον με άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η γεωθερμική ενέργεια αντιπροσώπευε μόλις το 0,5% της παγκόσμιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές το 2022 και παρήγαγε το 0,2% της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ.
Η τεχνολογία έχει αγωνιστεί ιδίως με τους εγγενείς κινδύνους ανάπτυξης, οι οποίοι μπορεί να καταστήσουν δύσκολη την εξασφάλιση χρηματοδότησης.
Μια τεχνολογία με πολλά πλεονεκτήματα
Στο συνοδευτικό έγγραφο για τους υπουργούς ενέργειας, η γεωθερμική ενέργεια περιγράφεται ως «μια τοπικά διαθέσιμη πηγή ανανεώσιμης ενέργειας που μπορεί να παρέχει, με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, διαθέσιμη ηλεκτρική ενέργεια, θερμότητα ή συνδυασμό και των δύο».
Καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να αυξήσει την ενεργειακή της ασφάλεια εφοδιασμού και να μειώσει την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η τεχνολογία αυτή προσφέρει τη δυνατότητα τόσο σταθερής ενέργειας όσο και σταθερών τιμών, οι οποίες παρέχουν μεγαλύτερη αυτονομία και ασφάλεια για την Ευρώπη.
«Το καλό είναι ότι καθώς οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται, οι τιμές της γεωθερμίας παραμένουν λίγο πολύ σταθερές, επειδή δεν έχουμε πηγή καυσίμου», εξήγησε ο Kumar.
Οι τοπικές αρχές στρέφονται όλο και περισσότερο στη γεωθερμική ενέργεια, καθώς η θέρμανση με καύσιμα γίνεται όλο και πιο ακριβή. Εκτός από τις αυξήσεις της τιμής του φυσικού αερίου το 2022, οι αρχές πρέπει να αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο τις εισφορές άνθρακα στα καύσιμα ή τις απαγορεύσεις λόγω των αρνητικών επιπτώσεων στην ποιότητα του αέρα.
Η ρηχή γεωθερμία έχει τα πρόσθετα πλεονεκτήματα ότι είναι μια πολύ ευρέως διαθέσιμη πηγή θέρμανσης και ασφαλής, καθώς είναι ανεξάρτητη. Για παράδειγμα, η νέα έδρα του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και το Μέγαρο των Ηλυσίων στο Παρίσι τροφοδοτούνται με γεωθερμική ενέργεια.
Τα όρια της ανάπτυξής της
«Η γεωθερμική ενέργεια δεν ήταν ποτέ πραγματικά ελκυστική επειδή κανείς δεν την καταλαβαίνει πραγματικά», σημείωσε ο Kumar.
Δύο βασικοί κίνδυνοι συγκρατούν την ευρεία χρήση αυτής της τεχνολογίας στην Ευρώπη.
Ο πρώτος είναι ο οικονομικός κίνδυνος: Οι επενδυτές δεν μπορούν να είναι σίγουροι για το τι γεωθερμικό πόρο θα βρουν πριν ξεκινήσουν γεωτρήσεις σε οποιαδήποτε περιοχή, λόγω της περιορισμένης ορατότητας του δυναμικού του υπεδάφους και της έλλειψης τοπικών γεωλογικών δεδομένων.
Η γεώτρηση είναι δαπανηρή, οπότε αν υπάρχει πολύ λίγη θερμότητα ή αν η θερμότητα είναι δύσκολο να εξαχθεί, οι επενδυτές μπορεί να βρεθούν εκτός τσέπης.
Δεύτερον, η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να ενέχει κινδύνους για το περιβάλλον, όπως η πρόκληση σεισμικής δραστηριότητας, η πιθανή μόλυνση των υπόγειων υδάτων και η υπερεκμετάλλευση των θερμικών υδάτινων πόρων, σύμφωνα με περιβαλλοντικές μελέτες.
Στρατηγικές για την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας
Οι 27 υπουργοί Ενέργειας θα συζητήσουν τους τρόπους με τους οποίους θα ενισχύσουν τις γεωθερμικές επενδύσεις, θα ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να αναπτύξουν τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Το έγγραφο που κοινοποιήθηκε πριν από τη συνάντηση καθορίζει μια σειρά πιθανών λύσεων για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης της γεωθερμίας, όπως «επιδοτήσεις, δάνεια μετατρέψιμα σε επιδοτήσεις, εγγυήσεις με κρατική υποστήριξη, ασφάλιση για την εξερεύνηση και μηχανισμοί αντιστάθμισης κινδύνου».
Επιπλέον, η ηλεκτρονική δημοσίευση γεωεπιστημονικών δεδομένων, πληροφοριών και χαρτών μπορεί να μειώσει τους κινδύνους, διευκολύνοντας την αξιολόγηση του γεωθερμικού δυναμικού και των υπόγειων γεωλογικών κινδύνων.
Τέλος, θα αναπτυχθούν τυποποιημένοι ορισμοί και κριτήρια για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ώστε να παρέχεται σαφήνεια στους φορείς ανάπτυξης έργων και στις υπηρεσίες αδειοδότησης.
Επόμενα βήματα
Εθνικοί χάρτες πορείας για την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας έχουν τεθεί σε εφαρμογή στη Γερμανία, την Πολωνία, την Αυστρία, την Ιρλανδία, την Κροατία, τη Γαλλία (η οποία θέλει να είναι ηγέτης στον τομέα αυτό) και την Ουγγαρία.
Η Ουγγαρία διαθέτει ήδη το μεγαλύτερο σύστημα γεωθερμικής θέρμανσης της ΕΕ στη νότια πόλη Szeged, ένα έργο που παρέχει ενέργεια σε 28.000 νοικοκυριά και πάνω από 400 δημόσια κτίρια.
Η Βουδαπέστη, η οποία ασκεί τώρα την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ έως τον Ιανουάριο, επιθυμεί το Συμβούλιο Ενέργειας να εγκρίνει μια στρατηγική για τη γεωθερμική ενέργεια υπό την προεδρία της και μια ομάδα εργασίας του Συμβουλίου θα αρχίσει να συντάσσει κείμενο τον Σεπτέμβριο.
*πρώτη δημοσίευση: Euractiv.gr
