του
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Γερασμένη, ακίνητη και βαθύτατα εξαρτημένη από τον κρατισμό και την διαφθορά του, η ελληνική κοινωνία κινδυνεύει σήμερα να βρεθεί και χωρίς ψυχικά αποθέματα. Οι ικανότεροι νέοι της ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους και φεύγουν. Προσωπικές εμπειρίες μάς πείθουν ότι τα πιο ικανά και δυναμικά στοιχεία της χώρας κυριολεκτικά δραπετεύουν από ένα περιβάλλον αθλιότητας, μιζέριας, παραλογισμού και αναξιοκρατίας.
Το κείμενο που ακολουθεί αυτή την μικρή εισαγωγή εγράφη πριν 22 χρόνια. Από τότε, ο κατήφορος που περιγράφεται συνεχίστηκε, η χώρα πτώχευσε και σήμερα δείχνει να μην έχει τις δυνάμεις να ξαναβρεί τον βηματισμό της –και τούτο διότι αυτό κάποιοι δεν το θέλουν. Οι δυνάμεις που κυριαρχούσαν το 1992 σήμερα παίζουν τα ρέστα τους για την παραμονή στην παρακμή και την αθλιότητα. Ακολουθεί το κείμενο της 22ας Ιουλίου 1992:
«Οι Έλληνες νέοι είναι απογοητευμένοι από την απίστευτη ελληνική γεροντοκρατία. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα στην οποία η πολιτική της ηγεσία, αν συμπυκνωθεί σε πέντε πρόσωπα, πλησιάζει τα 350 χρόνια.
Οι νέοι είναι απογοητευμένοι από τον κυνισμό, τον λαϊκισμό και την ανευθυνότητα των ελληνικών πολιτικών κομμάτων. Είναι απογοητευμένοι από την χυδαιότητα σε όλα τα επίπεδα και από τις προσπάθειες που γίνονται οι γενιές του αύριο να είναι εξίσου ρηχές και απαίδευτες με τις σημερινές.
Απογοήτευση επίσης προκάλεσε στους νέους μας η κατάρρευση των αποκρουστικών κομμουνιστικών καθεστώτων. Τους θλίβει όμως και ο ανεύρετος φιλελευθερισμός. Με απογοήτευση βλέπουν να έχει επιβληθεί από τους ενήλικες στην Ελλάδα ένα πολύ χαμηλό επίπεδο σκέψης, κρίσης, προβληματισμού και φαντασίας. Διαπιστώνουν ότι, αντί να γίνεται λόγος για τα προβλήματα του αύριο, όλοι ασχολούνται με το χθες και αποκαλούν το παρελθόν μέλλον.
Στις σημερινές συνθήκες, ο Έλληνας νέος του τέλους του 20ου αιώνα ζη μέσα σ’ έναν ασφυκτικό περιορισμό των οριζόντων του, με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την ομφαλοσκόπηση, την υπανάπτυξη και την παρελθοντολογία. Αντιθέτως, η γνώση, ο γόνιμος προβληματισμός και η δύναμη της δημιουργίας βρίσκονται στο περιθώριο. Εύλογο όμως αυτό για μια χώρα όπου η οπισθοδρόμηση και το παρελθόν θεωρούνται συστατικά προόδου και μέλλοντος.
Βεβαίως και είναι αντιδραστικός στην Ελλάδα αυτός που σκέφτεται και αγναντεύει το αύριο όντας μέλος μιας αδρανοποιημένης, χρησιμοθηρικής και ιζηματοποιημένης κοινωνίας, στην οποία έμβλημα είναι το χθες. Ο άνθρωπος του αύριο είναι παρείσακτος, είναι αυτός που οι πολλοί δεν καταλαβαίνουν. Είναι ο νέος σε μία κοινωνία βιολογικών και πνευματικών γερόντων.
Όλα αυτά επηρεάζουν τους νέους στην συμπεριφορά τους και ασφαλώς διαμορφώνουν τη νοοτροπία και ψυχολογία τους. Ναρκωτικά, χουλιγκανισμός, οργανωμένο έγκλημα, αποτελούν το καταφύγιο για ορισμένους. Οι οποίοι κατά κανόνα δεν έχουν και καμμιά επικοινωνία με το περιβάλλον τους. Άλλοι, πάλι, κλείνονται στον εαυτό τους και εκδηλώνουν την τεράστια απογοήτευσή τους κάνοντας συντροφιά με την μοναξιά. Υπάρχουν, τέλος, και χιλιάδες οι οποίοι μόνοι τους ψάχνουν για να βρουν δρόμους και ελπίδες, χωρίς πυξίδα και ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς. Οι νέοι αυτοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ζουν σ’ έναν κόσμο που προσφέρει πολλές ελπίδες και συναρπαστικά χρόνια ζωής, αρκεί να τον καταλάβουν.
Στον κόσμο που θα ανοίξει τις πύλες του 21ου αιώνα, ο κίνδυνος του πυρηνικού ολοκαυτώματος θα είναι ασήμαντος. Η Ευρώπη θα οδεύει προς την δημοκρατία, την ελεύθερη οικονομία και την ανάπτυξη και στο ανατολικο-κεντρικό τμήμα της, ενώ η δυτική πλευρά της θα είναι μία τεράστια εσωτερική αγορά με πολλές ευκαιρίες για όλους. Ο χρόνος ζωής θα επιμηκυνθεί. Η ιατρική θα κάνει γιγαντιαία άλματα προς τα εμπρός και η βιοτεχνολογία θα προσφέρει στον άνθρωπο πολύ σημαντικά προϊόντα για την υγεία, την διατροφή του και την οργανική του ισχύ. Οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών θα μάς προσφέρουν νέους και άγνωστους ακόμα τρόπους εμπλουτισμού και αύξησης των γνώσεών μας. Παράλληλα, θα μεταβάλουν ριζικά και το εργασιακό περιβάλλον, καθιερώνοντας τις υπηρεσίες και την ήπια εργασία ως κυρίαρχους συντελεστές παραγωγής πλούτου.
Στο πλαίσιο όλων των παραπάνω εξελίξεων, για τον νέο του 2000 όπλο και ελπίδα στην ζωή του θα είναι η ΓΝΩΣΗ. Όχι όμως αυτή του παπαγάλου, αλλά η γνώση που αποκτάται μέσα από την μελέτη, την κριτική, την επαλήθευση ή την απόρριψη.
Όπως αναγνωρίζουν κορυφαίοι στοχαστές και επιστήμονες της εποχής μας, ο 21ος αιώνας θα είναι αυτός της ταχύτατης παραγωγής γνώσεων. Ήδη, ενώ βρισκόμαστε οκτώ χρόνια πριν το τέλος του 20ου αιώνα, όλες οι έρευνες μάς δείχνουν ότι μέχρι το 2000 θα προστεθούν στο κεφάλαιο των γνώσεών μας τόσες όσες και τα 4.000 χρόνια που προηγήθηκαν του 1992. Μαθαίνουμε επίσης ότι κάθε πέντε λεπτά γίνεται στον κόσμο μία καινούργια εφεύρεση κα ότι μέχρι το 2000 θα κυκλοφορήσουν στην αγορά κάπου 100.000 νέα προϊόντα με μέσο χρόνο ζωής από μια μέρα έως έναν χρόνο.
Κορυφαίος προβάλλει έτσι ο ρόλος της συνεχούς εκπαίδευσης, ως στοιχείο καθοριστικό για την απόκτηση και αξιοποίηση γνώσεων. Σύμφωνα με τις πρόσφατες γαλλικές εκτιμήσεις, η χρηματοδοτική μάζα της συνεχούς εκπαίδευσης στην χώρα αυτή θα πρέπει να τριπλασιαστεί για να φτάσει, από το 1% στο 3% της μισθολογικής μάζας. Από την πλευρά τους, οι μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις ετοιμάζονται να επενδύσουν πάνω από 65.000 δολλάρια ανά υπάλληλο στην πληροφορική μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Στην Καλιφόρνια, όπως και στην Ιαπωνία, πάνω από το 10% του χρόνου εργασίας αφιερώνεται στην συνεχή εκπαίδευση, ενώ στις δύο αυτές περιοχές το χρηματοδοτικό βάρος της εκπαίδευσης φθάνει το 8,5% του αντίστοιχου ΑΕΠ τους, δηλαδή είναι διπλάσιο από το δικό μας. Η δε εισαγωγή της πληροφορικής στο σχολείο, σαν όργανο εννοιολογικής εκπαίδευσης αλλά και σαν παιδαγωγικό όργανο, ξαναδίνει στους εκπαιδευτικούς και κυρίως στους δασκάλους μία σημαντική κοινωνική ευθύνη.
Στην Καλιφόρνια, όπως και στην Ιαπωνία, πάνω από το 10% του χρόνου εργασίας αφιερώνεται στην συνεχή εκπαίδευση, ενώ στις δύο αυτές περιοχές το χρηματοδοτικό βάρος της εκπαίδευσης φθάνει το 8,5% του αντίστοιχου ΑΕΠ τους, δηλαδή είναι διπλάσιο από το δικό μας. Η δε εισαγωγή της πληροφορικής στο σχολείο, σαν όργανο εννοιολογικής εκπαίδευσης αλλά και σαν παιδαγωγικό όργανο, ξαναδίνει στους εκπαιδευτικούς και κυρίως στους δασκάλους μία σημαντική κοινωνική ευθύνη.
Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μία νέα καμπή του πολιτισμού, που μάς ελευθερώνει με πολλούς τρόπους από τις τυποποιήσεις και τις ελλείψεις άλλων και όχι τόσο απομακρυσμένων εποχών.
Μπαίνουμε σ’ έναν ελπιδοφόρο για τους νέους μας αιώνα στην διάρκεια του οποίου οι γνώσεις και οι πανταχού παρούσες τεχνολογίες της πληροφόρησης θα είναι το ίδιο απαραίτητες και φυσικές με το ηλεκτρικό ρεύμα. Θα πρέπει να καταλάβουν οι νέοι μας ότι οι τεχνολογίες της γνώσης και της πληροφόρησης –και ίσως μόνον αυτές– είναι σε θέση να απορροφήσουν εκατομμύρια θέσεις εργασίας που έμεναν κενές από την παρακμή της βιομηχανικής κοινωνίας, και ενώ η τελευταία έμπαινε σε φάση αλλαγής.
Το μέλλον για τους νέους μας είναι ευοίωνο. Εκείνοι που τούς το παρουσιάζουν ζοφερό είναι οι άνθρωποι που έφεραν την Ελλάδα στην σημερινή κατάσταση απογοήτευσης και γενικευμένης αμάθειας. Είναι οι βρικόλακες του παρελθόντος που θέλουν το χθες να αποτελεί πρόοδο».
Όπως και σήμερα, 22 χρόνια μετά…
