του
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Με έτος ιδρύσεως το 1927, από τον αείμνηστο Δημήτριο Λαμπράκη, –ιδρυτή, επίσης, του Ελεύθερου Βήματος και των Αθηναϊκών Νέων– ο Οικονομικός Ταχυδρόμος υπήρξε ένα κορυφαίο για την Ελλάδα περιοδικό. Ιδιαίτερα δε σε μία αποφασιστική αλλά και κρίσιμη, ιστορική περίοδο για την χώρα, αυτήν που ακολούθησε την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, η οποία θα μπορούσε να είναι η «χρυσή εποχή» για την Ελλάδα αν το πολιτικό κεφάλαιο της χώρας και ο λαός της είχαν επιδείξει την απαραίτητη σοβαρότητα, ευθύνη και ευθυκρισία απέναντι στην πραγματικότητα. Δυστυχώς, αυτό δεν συνέβη και έτσι, με αφορμή την κρίση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008, η Ελλάδα στην ουσία έφθασε στο χείλος της άτακτης χρεοκοπίας. Σήμερα τελεί υπό επιτροπεία, καθ’ όσον οι εταίροι-δανειστές της έχουν χορηγήσει στην χώρα τα υψηλότερα δάνεια στήριξης που έχει καταγράψει η παγκόσμια ιστορία.
Αυτή την πορεία της χώρας προς την καταστροφή της, η οποία θα μπορούσε πέρα για πέρα να είχε αποφευχθεί, ο Οικονομικός Ταχυδρόμος (ΟΤ), με διευθυντή του τον Γιάννη Μαρίνο, την κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια από το 1975 έως και το 2004, χρονιά που το περιοδικό διέκοψε την έκδοσή του.
Παράλληλα, την ίδια περίοδο ο ΟΤ κατέγραψε και άλλα σημαντικά φαινόμενα και γεγονότα –όπως, η φύση του κομμουνισμού, η ανάδυση της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών ως στοιχείων ανατρεπτικών της οικονομικής θεωρίας και πραγματικότητας, ο ρόλος της παιδείας στις εκκολαπτόμενες κοινωνίες των γνώσεων, οι καταστροφικές επιπτώσεις του στρατού κατοχής, ήτοι της ελληνικής γραφειοκρατίας, στην πορεία της χώρας και η σκοπιμότητα να καταστεί η Ελλάδα ισότιμο μέλος της σημερινής Ευρωπαϊκής Ενώσεως.
Η τεράστια όμως συμβολή του ΟΤ στην μεταπολιτευτική πορεία της χώρας είχε έναν εμπνευστή και πρωτεργάτη, τον διευθυντή του περιοδικού Γιάννη Μαρίνο, έναν άνθρωπο ευαίσθητο, αξιοπρεπή, ακέραιο και ευφυή, ο οποίος δημιούργησε ένα περιοδικό-θρύλο το οποίο πολλοί αγάπησαν παράφορα και άλλοι εμίσησαν εξίσου δυνατά. Δεν χωράει έτσι καμμία αμφιβολία ότι η χρυσή εποχή του ΟΤ είναι στενά συνδεδεμένη με την ανάληψη της διεύθυνσης του περιοδικού από τον Γιάννη Μαρίνο.
Αυτό έγινε λίγους μήνες μετά την αποχώρηση από την διεύθυνση του ΟΤ του Αθανάσιου Κανελλόπουλου –ο οποίος, στις θριαμβευτικές για την Ένωση Κέντρου εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 εξελέγη βουλευτής, για να αναλάβει στην συνέχεια υφυπουργός Συντονισμού στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Λίγο αργότερα, ο μέχρι τότε αρχισυντάκτης του ΟΤ Γιάννης Μαρίνος αναλάμβανε την διεύθυνση του περιοδικού, πλαισιωνόμενος από μόνιμους και μη συνεργάτες όπως οι Βασ. Ακρωτηριανάκης, Τάσος Πετρής, Απόστολος Σταύρου, Κώστας Σοφούλης, Τάκης Τσαβέας, Παύλος Κυριαζής, Γρηγόρης Βλάμης, Θεοδ. Γεννηματάς (πατέρας του αείμνηστου Γ.Γεννηματά), Σπήλιος Παπασπηλιόπουλος, Δημ. Κακαβελάκης, Κώστας Θάνος, Μανώλης Ρουκουνάκης, Γιώργος Κόμης, Κώστας Στυλιδιώτης, κ.α.
Την ταραχώδη εκείνη περίοδο, ο ΟΤ είχε επίσης και πολύ καλούς αρθρογράφους από τον χώρο του πνεύματος και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η Αγνή Ρουσοπούλου, ο Άγγελος Αγγελόπουλος, ο Β. Δαμαλάς, ο Αδαμάντιος Πεπελάσης, ο Γ.Κουτσουμάρης, ο Φαίδων Βεγλερής, ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου, ο Ξενοφών Ζολώτας, ήσαν μερικοί από αυτούς.
Η εποχή Γιάννη Μαρίνου στον ΟΤ είναι ίσως από τις πιο αδρές της ελληνικής μεταπολεμικής ιστορίας. Στην διάρκειά της, η Ελλάδα γνώρισε την οξύτατη κρίση του Κυπριακού, τα θλιβερά πολιτικά γεγονότα του Ιουλίου 1965, την δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967, την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και την πτώση της δικτατορίας τον Ιούλιο του 1974, τον σχηματισμό της πρώτης μεταδικτατορικής κυβέρνησης, υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, και την ίδρυση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας. Επίσης, η χώρα μας γνώρισε την εμφάνιση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ) στην πολιτική ζωή, υπό την ηγεσία του Ανδρέα Παπανδρέου, και τον τελικό θρίαμβό του τον Οκτώβριο του 1981. Την ίδια χρονιά, η Ελλάδα γίνεται και επισήμως το 10ο μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, με πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Το 1981 είναι και η χρονιά της αλλαγής σχήματος για τον ΟΤ, ο οποίος, από το σχήμα της εφημερίδας τύπου «ταμπλόϊντ», γίνεται περιοδικό. Επίσης, την περίοδο που προηγήθηκε ο ΟΤ είχε εμπλουτισθεί με νέα πρόσωπα. Ο Γιώργος Τσαπόγας (αρχισυντάκτης μέχρι το 1983), ο Δημήτρης Στεργίου (αρχισυντάκτης μέχρι την 1η Ιουλίου 2004), ο Νίκος Σταματόπουλος, ο Νίκος Βώκος, ο Πέτρος Λινάρδος-Ρυλμόν, ο Κώστας Κόλμερ, ο Ξεν. Χατζηγρηγόρης, ο Δημ.Τσαλαπάτης, ο Νίκος Ρούσσης, η Θεανώ Ποτήρη, ο Γιώργος Κύρτσος, ο Γιώργος Μητραλιάς, ο Αντ. Παπαγιαννίδης, ο Παύλος Κλαυδιανός, ο Νίκος Σίμος, ο Κώστας Λατίφης, ο Γιώργος Λαμψίδης, ο Νίκος Στερεόπουλος, ο Νίκος Νικολάου και ο Γιάννης Σιωμόπουλος είναι οι δημοσιογράφοι με τους οποίους ο ΟΤ ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ήδη γόνιμη και πολυετή ιστορία του.
Με αφετηρία την μετατροπή του σε περιοδικό, ο ΟΤ αφιερώνει –για πρώτη φορά στον ελληνικό Τύπο– αρκετές σελίδες στον κόσμο των επιχειρήσεων και στην διοίκησή τους. Υπό την ευθύνη του υπογράφοντος, εγκαινιάζεται η ενότητα «Σύγχρονη Επιχείρηση», η οποία, από την μια μεριά, προσκομίζει στον ΟΤ νέο αναγνωστικό κοινό, υψηλού μορφωτικού επιπέδου και, από την άλλη, προκαλεί αναστάτωση στους κόλπους του οικονομικού Τύπου, ο οποίος απέφευγε να αναφέρεται σε επώνυμες επιχειρήσεις και επώνυμα στελέχη επιχειρήσεων.
Παράλληλα, το άνοιγμα του ΟΤ στην διοίκηση των επιχειρήσεων αναβαθμίζει την παρουσία του στον χώρο των στελεχών επιχειρήσεων, καθώς και μεταξύ των καθηγητών του κλάδου και των φοιτητών που σπουδάζουν στα τμήματα Διοίκησης των Ανωτάτων Σχολών. Αρκετοί καθηγητές και φοιτητές εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την φιλοξενία άρθρων τους στον ΟΤ, ο οποίος έτσι γίνεται και σημείο αναφοράς τους.
Ας σημειωθεί ότι, την περίοδο εκείνη, ενόψει της εισόδου μας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, το μάνατζμεντ, το μάρκετινγκ και οι λοιπές τεχνικές διοίκησης των επιχειρήσεων αποτελούσαν μεγάλη προτεραιότητα του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας, ο οποίος έβλεπε στον ΟΤ ένα πολύτιμο στήριγμα, αλλά και ένα εργαλείο ευρύτερης διάδοσης τεχνικών οι οποίες υποβοηθούσαν τον εκσυγχρονισμό και την ανταγωνιστική βελτίωση της ελληνικής επιχείρησης. Ακόμα περισσότερο, οι ξεκάθαρες και δυναμικές θέσεις του ΟΤ υπέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της συμβολής της στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας, προσέδιδαν αυξημένο κύρος στο περιοδικό και την διεύθυνσή του.
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να υπογραμμισθεί ότι οι θέσεις και απόψεις του ΟΤ υπέρ του ιδιωτικού επιχειρείν διατυπώνονταν σε μία περίοδο κατά την οποία η ιδιωτική πρωτοβουλία κυριολεκτικά βαλλόταν από πολλές πλευρές, αλλά και από το κυβερνών κόμμα. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο ΟΤ τάχθηκε κατά των κοινωνικοποιήσεων της κυβέρνησης –και ιδιαιτέρως αυτής της ΑΓΕΤ Ηρακλής, μιας μεγάλης και κερδοφόρας ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας, η οποία από τότε δεν μπόρεσε ποτέ πια να ορθοποδήσει.
Σταθμό απετέλεσε, επίσης, το 1982, μακροσκελής συνέντευξη του τότε υπουργού Εμπορίου Βασίλη Κεδίκογλου στον Γιάννη Μαρίνο και στον υπογράφοντα. Με αφορμή ένα πρόστιμο 10 δισεκατομμύρια δραχμές που το υπουργείο ήθελε να επιβάλει στην Χαλυβουργική, ο υπουργός δήλωνε στον ΟΤ ότι οποιαδήποτε ελληνική επιχείρηση θα μπορούσε να περιέλθει στο κράτος και την πολιτική του εξουσία για λόγους πατριωτικούς!!! Μπροστά στον μεγάλο θόρυβο που προκάλεσαν τότε οι δηλώσεις αυτές, ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου έστελνε τον Β.Κεδίκογλου σπίτι του. Εξάλλου, ο χειμαρρώδης υπουργός είχε ταχθεί και κατά της διαφημιστικής δαπάνης, γεγονός που έπληττε –αν οι εξαγγελίες γίνονταν ποτέ πράξη– και τον Τύπο. Όμως, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ήθελε κάτι τέτοιο, για ευνόητους λόγους.
Σημαντικό ρόλο στην άνοδο της φήμης του ΟΤ έπαιξαν, την περίοδο εκείνη, και οι αναρίθμητες ύβρεις που δεχόταν το περιοδικό από τον Ριζοσπάστη. Οι θέσεις του ΟΤ υπέρ του πολωνικού συνδικάτου «Αλληλεγγύη», κατά της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν, κατά των τριτοκοσμικών δικτατοριών (Καντάφι, Άσσαντ, κλπ), υπέρ των βαρκανθρώπων στο Βιετνάμ, κατά των γκουλάγκ και υπέρ της δημοκρατίας, εξαγρίωναν το δημοσιογραφικό όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας το οποίο, επειδή γνώριζε την απήχηση του ΟΤ στους φοιτητές, φοβόταν ότι θα διάβρωνε τους νέους-ρομπότ της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδος (ΚΝΕ).
Και ίσως ο Ριζοσπάστης να μην είχε άδικο. Η καθιέρωση τότε από τον ΟΤ της στήλης «Βήμα των Σπουδαστών», στην οποία δημοσιεύονταν άρθρα φοιτητών, ακόμα και επικριτικά προς το περιοδικό, ήταν μία πρόσθετη καινοτομία της διεύθυνσης, με εξαιρετική απήχηση. Κάτι τέτοιο, όμως, μπορούσε να προκαλέσει ανήκεστο βλάβη στην «ιδεολογική υγεία» μιας νεολαίας που διατηρούσε ίχνη κριτικής σκέψης.
Την περίοδο εκείνη, στο δυναμικό του ΟΤ ήλθαν να προστεθούν και οι συνάδελφοι Τάσος Αθανασιάδης, Γιώργος Μητραλιάς, Σπύρος Βρετός, Σπύρος Κούφαλης, Φλωρίκα Κυριακοπούλου, Παν. Ιωακειμίδης, ειδικός στα θέματα της ΕΟΚ, Στάθης Χαϊκάλης και Αντώνης Κεφαλάς. Έτσι, ο ΟΤ ενισχύει τις στήλες του για την διεθνή πολιτική και τα ευρωπαϊκά θέματα, δίνει μεγάλη έμφαση και έκταση στο «Βήμα των Αναγνωστών» και καθιερώνει, πρώτος στην Ελλάδα, ειδικές στήλες για θέματα οικολογικά. Πρωτεργάτης στην πρωτοβουλία αυτή ο αείμνηστος Σπήλιος Παπασπηλιόπουλος.
Με ευθύνη του Στ. Χαϊκάλη εγκαινιάζονται επίσης στήλες για τις νέες τεχνολογίες –στήλες οι οποίες προκαλούν τεράστιο αναγνωστικό ενδιαφέρον. Έτσι, στον ΟΤ δημοσιεύθηκαν τα πρώτα στην Ελλάδα άρθρα για την βιοτεχνολογία, την γενετική, το Διαδίκτυο, τις οπτικές ίνες, τις χειρουργικές επεμβάσεις με λαίηζερ, την ψηφιακή τεχνολογία, την ρομποτική, τις νανοτεχνολογίες και την μοριακή διατροφή. Το 1985, αποκλειστικά στον ΟΤ, δημοσιεύθηκε η πολύκροτη τότε έκθεση του Γάλλου γκωλικού ευρωβουλευτή και πρώην υπουργού Μισέλ Πονιατόφσκι για τον ρόλο της τεχνολογίας στον μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης και για το τεράστιο τεχνολογικό χάσμα που χώριζε την γηραιά ήπειρο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία.
Ειδικό βάρος έδινε ο ΟΤ και στις συζητήσεις στην Βουλή, όπου οι αναφορές σε άρθρα του ήσαν πολύ συχνές. Επίσης, σε κάθε τεύχος του ΟΤ υπήρχαν και τρεις με τέσσερις σελίδες αφιερωμένες σε ευρωπαϊκά θέματα, κυρίως δε στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Την μετά το 1980 περίοδο, ο ΟΤ φιλοξένησε πολλές σημαντικές συνεντεύξεις, όπως των πρωθυπουργών Ανδρέα Παπανδρέου και Κων. Μητσοτάκη, του τότε προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, όλων των προέδρων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των πρωθυπουργών Τζων Μαίητζορ (Ην.Βασίλειο), Βίλφρεντ Μερτένς (Βέλγιο), Φελίπε Γκονζάλες (Ισπανία), Σα Καρνέϊρο (Πορτογαλία), Μισέλ Ροκάρ και Εντίτ Κρεσόν (Γαλλία), Τζόαν Ρόμπινσον (Ιρλανδία). Συνεντεύξεις έδωσαν στον ΟΤ και κορυφαίοι ηγέτες επιχειρήσεων όπως οι Τζιάννι Ανιέλλι (Φίατ), Κουρτ Νικολιν (ASEA), Κάρλο ντι Μπενεντέττι (Ολιβέττι), Ντενί Ντιφορέ (Καρφούρ), Ζακ Στερν (Honeywell-Bull), Β.Κολόμπ (τσιμέντα Λαφάρζ), κ.α. Επίσης, φιλοξενήθηκαν στον ΟΤ 16 συνεντεύξεις οικονομολόγων βραβείων Νόμπελ της Οικονομίας, καθώς και διάσημων γκουρού του μάνατζμεντ, όπως οι Πήτερ Ντράκερ, Τομ Πήτερς, Φίλιπ Κότλερ, Γκάρυ Χάμελ, Εντ. ντι Μπόνο, Κρις Αργύρης, Αλαίν Μενκ.
Με επικεφαλής τον Δημήτρη Στεργίου, ο ΟΤ είχε πολύ καλή κάλυψη του τραπεζικού και ασφαλιστικού τομέα και έδωσε πραγματικές μάχες για τον εκσυγχρονισμό των δύο κλάδων, οι οποίοι λειτουργούσαν και ως συγκοινωνούντα δοχεία. Εν μέρει δε, οι μάχες αυτές δικαιώθηκαν, έστω και με καθυστέρηση. Από τις αρχές της δεκαετίας τού ’90 και μετά, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα μπήκε σε φάση εκσυγχρονισμού και απελευθέρωσής του, παρά τις λυσσώδεις προσπάθειες των συνδικαλιστών της ΟΤΟΕ να υπονομεύσουν τα πάντα. «Χωρίς την βοήθεια του ΟΤ, ίσως οι προσπάθειες για την αναμόρφωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος να είχαν πέσει στο κενό. Αξίζουν έτσι συγχαρητήρια στον Γιάννη Μαρίνο και στον Δημήτρη Στεργίου για την προσπάθεια που έκαναν, τασσόμενοι στο πλευρό των τραπεζικών μεταρρυθμίσεων». Αυτά δήλωνε το 2001 ο τότε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, αείμνηστος Θεόδωρος Καρατζάς, ο οποίος επίσης έπαιξε τεράστιο ρόλο στην μεταρρύθμιση του τραπεζικού μας συστήματος, αφ’ ενός, και την εύρυθμη λειτουργία του Χρηματιστηρίου, αφ’ ετέρου.
Εξάλλου, απέναντι στο Χρηματιστήριο ο ΟΤ υπήρξε πάντα εξαιρετικά επιφυλακτικός, καχύποπτος θα λέγαμε –και, σίγουρα, πολλά γεγονότα όπως η τελευταία οικονομική κρίση τον δικαίωσαν. Αν κάποιοι διάβαζαν στον ΟΤ τις χρηματιστηριακές αναλύσεις του χρηματιστή και άτυπου συντάκτη του περιοδικού Αν. Σιαφάκα, καθώς και αυτές των Γ. Μαρίνου και Δημ. Στεργίου, σίγουρα θα μπορούσαν σήμερα να είναι πλούσιοι ή να είχαν αποφύγει τεράστιες απώλειες των «επενδύσεών» τους.
Ο ΟΤ έκανε απεγνωσμένες προσπάθειες και για την μεταρρύθμιση της ελληνικής οικονομίας και την προσαρμογή της στα ευρωπαϊκά δεδομένα. Το αν κατάφερε κάτι προς αυτή την κατεύθυνση ή όχι, θα το κρίνει η ιστορία. Ωστόσο, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας την σημερινή κατάσταση της οικονομίας μας, μπορούμε να πούμε ότι πολλές από τις «μάχες» του περιοδικού υπήρξαν μάλλον μάταιες.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, λίγο πριν τις εκλογές του Μαΐου 1989, μετά από ρεπορτάζ του γράφοντος, ο ΟΤ έφερε στην δημοσιότητα αποκλειστική επιστολή-ερώτημα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το αν μία χώρα που δεν τηρεί το κοινοτικό κεκτημένο μπορούσε να αποβληθεί από την Κοινότητα. Μετά τον σάλο που προκάλεσε η επιστολή αυτή, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν Ντελόρ, με επιστολή του προς την υπό τον Ξεν. Ζολώτα οικουμενική κυβέρνηση, επεσήμαινε τα οικονομικά χάλια της χώρας. Πλην όμως, παρά το γεγονός ότι ελήφθησαν υπ’ όψιν από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, οι επισημάνσεις αυτές πολεμήθηκαν άγρια από τις δυνάμεις των συντεχνιών και του κρατισμού, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Αν τότε οι «προοδευτικές» δυνάμεις είχαν αφήσει να γίνουν οι μεταρρυθμίσεις που σήμερα ζητούν οι εταίροι-δανειστές μας, η Ελλάδα όχι μόνον δεν θα είχε χρεοκοπήσει αλλά θα ήταν ακμαία, μεταξύ των 25 πλουσιότερων χωρών του κόσμου. Δυστυχώς γι’ αυτήν, οι εγχώριοι σκοταδιστές και ευτελείς αρπακολατζήδες άλλον δρόμο επέλεξαν. Τούς ενδιέφερε περισσότερο να έχουν εξουσίες σε μία παρακμάζουσα χώρα, παρά να συμμετέχουν σε ένα φιλόδοξο όραμα. Προφανώς δε, οι δυνάμεις αυτές, που μόνον υπογείως δρουν, έπαιξαν σοβαρό ρόλο και στις ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στον ΟΤ από τον Σεπτέμβριο του 1996 και μετά, όταν αποχώρησε από την διεύθυνση του περιοδικού ο Γιάννης Μαρίνος.
Οι διαδοχικοί αντικαταστάτες του, Ντένης Αντύπας, Κώστας Τσαούσης, Χρήστος Ράπτης και Νίκος Νικολάου, προσπάθησαν να δώσουν νέα πνοή στο περιοδικό, το οποίο όμως είχε χάσει την ψυχή του. Έτσι, με την είσοδο της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, αλλά και στον 21ο αιώνα, ο ΟΤ έμοιαζε περισσότερο με ακυβέρνητο πλοίο παρά με το ιστορικό περιοδικό που είχε «κτίσει» ο Γιάννης Μαρίνος.
Στο μεταξύ, τα πάντα αλλάζουν και στην παγκόσμια οικονομία –χωρίς οι αλλαγές αυτές να γίνουν αντιληπτές από πολιτικο-δημοσιογραφικό σύμπλεγμα της χώρας μας, που είχε άλλες προτεραιότητες. Έτσι, κάπου έναν χρόνο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ο ΟΤ κατέληγε να είναι ένθετο περιοδικό στο Βήμα. Έως την 1η Ιουλίου 2004, όπου, 77 χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, το περιοδικό έκλεινε οριστικά τα μάτια του προς τον κόσμο. Και η χρεοκοπία της χώρας το 2010, η οποία πολλάκις είχε προαναγγελθεί από τους αρθρογράφους του ΟΤ, απέδειξε ότι το ιστορικό περιοδικό δεν ήταν τίποτα παραπάνω από «φωνή βοώντος εν τη ερήμω».
