του Γιώργου Παπανικολάου*
Αποτελεί, στη σημερινή συγκυρία, μια από τις θετικές «εξαιρέσεις» της Ευρώπης.
Όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα, η χώρα μας κατατάσσεται 4η από πλευράς πλεονάσματος, σε σχέση με το ΑΕΠ, στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έχει ακόμη το υψηλότερο ποσοστό χρέους προς το ΑΕΠ, αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρέους, είναι προς τους εταίρους μας και όχι τις αγορές. Αφορά μακροχρόνιες λήξεις (μέσος όρος 17 έτη) και επιτόκια τα οποία στο σκέλος που έχει να κάνει με το EFSF και τον ESM, δηλαδή το 62% του συνολικού χρέους, κινούνται στο 1,2-1,3%. Πολύ χαμηλότερα από τον πληθωρισμό.
Που σημαίνει, ότι τα τελευταία χρόνια υψηλού πληθωρισμού, ενώ το ΑΕΠ ανεβαίνει, μειώνοντας το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, σημειώνεται και μείωση του πραγματικού χρέους, (σε σταθερές τιμές) λόγω της διαφοράς μεταξύ των τόκων που επιβάλλονται και του πραγματικού πληθωρισμού στην ΕΕ.
Επιπλέον, η χώρα μας εξακολουθεί να παρουσιάζει υψηλοτέρα ποσοστά ανάπτυξης από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο για το 2025 όσο και για το επόμενο έτος, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ και της ίδιας της ΕΕ.
Εν ολίγοις, ίσως για πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες και παρά τις εσωτερικές ανισορροπίες και ανισότητες, που προκαλούν πολιτικό αναβρασμό, η χώρα μας απολαμβάνει σημαντικών πλεονεκτημάτων στην αντιμετώπιση μιας αβέβαιης διεθνούς οικονομικής συγκυρίας. Αρκεί να κάνει τις σωστές κινήσεις. Να μην επαναπαυθεί (όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα) στη λογική του βραχυχρόνιου επενδυτικού προορισμού και στη μονοκαλλιέργεια τουρισμού και real estate.
Τα τρωτά σημεία είναι λίγο πολύ γνωστά. Μεγάλος μέρος των αντικινήτρων για παραγωγικές (greenfield) επενδύσεις, εξακολουθούν να υφίστανται, (γραφειοκρατία, διαρθρωτικά προβλήματα, καθυστερήσεις, συνεχώς μεταβαλλόμενο φορολογικό και νομοθετικό πλαίσιο κ.λπ.), παρότι το ανθρώπινο δυναμικό διαθέτει υψηλό μορφωτικό επίπεδο και συγκριτικά (εντός ΕΕ) χαμηλά επίπεδα αποδοχών.
Πυρήνας του «μοντέλου» παραμένει η κατανάλωση, ενώ οι δύο -και μόνο- τομείς που αναπτύσσονται ταχύτατα (τουρισμός και real estate-οικοδομή), δημιουργούν το φαινόμενο του οικονομικού εκτοπισμού που περιγράψαμε στο προηγούμενο σημείωμα και πλησιάζουν τα όρια τους. Όλα αυτά βεβαίως απεικονίζονται στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που παραμένουν έντονα ελλειμματικά.
Δεν είναι προφανώς τυχαίο ότι υπάρχει σημαντική ανησυχία στην αγορά, για το τι επίπτωση θα έχει η ολοκλήρωση του προγράμματος RRF το 2026-2027, καθώς στηρίζει μεγάλο μέρος των ιδιωτικών, αλλά και των δημόσιων επενδύσεων.
Τα προβλήματα που καταγράφουμε δεν είναι καινούργια. Υφίστανται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εδώ και δεκαετίες, με αποτέλεσμα να έχουν γίνει εγγενή. Θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι μπορεί να επιλυθούν χωρίς ριζοσπαστικές «out of the box» λύσεις.
Την πρωτοβουλία για τις οποίες θα πρέπει να πάρει η κυβέρνηση με πρώτο το υπουργείο Οικονομίας, που έχει στο τιμόνι του έναν επιτυχημένο ως τώρα υπουργό, ο οποίος έχει δείξει πως έχει την ικανότητα να ενεργεί έτσι, τον Κυριάκο Πιερρακάκη.
Πέρα όμως από τη θεραπεία των εσωτερικών αγκυλώσεων, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με κυβερνητικούς «φετφάδες», αλλά μόνο σε στενή και ειλικρινή συνεργασία με τους παραγωγικούς φορείς, (χαρακτηριστικό αντί-παράδειγμα η σχεδόν πλήρης αδιαφορία της κυβέρνησης για την αλματώδη αύξηση του ενεργειακού κόστους της βιομηχανίας, τα τελευταία χρόνια) απαιτείται και νέα στρατηγική.
Πέρυσι τον Φεβρουάριο, πολύ πριν αρχίσουν να υψώνονται τα τείχη των αμερικανικών δασμών, είχαμε σχολιάσει ότι απέναντι στη στασιμότητα της Ευρώπης, που απειλεί με έμμεσες επιπτώσεις και την ελληνική οικονομία, η διέξοδος της Ελλάδας, λόγω και γεωγραφικής θέσης, βρίσκεται στην Ανατολή και το Νότο. Στη Μέση Ανατολή, στην Ασία και γιατί όχι στην Αφρική.
Τα βήματα γίνονται -και με κυβερνητικές πρωτοβουλίες- αλλά είναι ακόμη δειλά και αργόσυρτα. Οι άξονες όμως του παγκόσμιου εμπορίου αλλάζουν ταχύτατα (και θα αλλάξουν προσεχώς ακόμη περισσότερο), καθώς οι χώρες υψηλής ανάπτυξης βρίσκονται αλλού. Όχι στην Ευρώπη.
Πέρα από την άμεση ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης της λεγόμενης οικονομικής διπλωματίας, χρειάζεται και σημαντική αλλαγή νοοτροπίας, στην ίδια την επιχειρηματικότητα. Που επί χρόνια (και ορθά τότε) είχε επικεντρωθεί στην αύξηση των εξαγωγών και του εμπορίου της εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Mε αποτέλεσμα να έχει «εθιστεί», κατά κάποιο τρόπο, στις αγορές σχετικά υψηλών προδιαγραφών και χαμηλού ρίσκου που έχουν βέβαια και αναλογικά μικρότερη απόδοση.
Πολλοί ίσως πιστεύουν ότι η ανάπτυξη σε παγκόσμια κλίμακα μπορεί να επιτευχθεί μόνο από μεγαθήρια (τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα), όπως η Metlen, η κεφαλαιοποίηση της οποίας έχει ξεπεράσει πλέον τα έξι δισ. ευρώ, καθώς είναι σήμερα η μόνη «ελληνική πολυεθνική».
Δεν είναι όμως (μόνο) έτσι. Η Profile μια ελληνική εταιρεία τεχνολογίας, που επικεντρώθηκε στο fintech, κατάφερε να κάνει το άνοιγμα σε δύσκολες ξένες αγορές, μέσα στη «μαύρη» εποχή των μνημονίων. Σήμερα, με κεφαλαιοποίηση περίπου 140 εκατ. ευρώ, έχει παρουσία σε 50 διαφορετικές χώρες και 7 σημαντικά χρηματοοικονομικά κέντρα εκτός Ελλάδος, στην Ευρώπη τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αμερική!
Η ΕΛΠEΝ μια αμιγώς ελληνική μη εισηγμένη φαρμακευτική εταιρεία, εξάγει σήμερα τα προϊόντα της σε πέντε διαφορετικές ηπείρους, από τη Χιλή μέχρι την Αυστραλία.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι αυτές, όπως και άλλες εταιρείες, πέτυχαν όταν το «brand name» Ελλάδα βρισκόταν στο ναδίρ με τη παγκόσμια δημοσιότητα να αναφέρεται σε μια αποτυχημένη, χρεοκοπημένη χώρα.
Σήμερα που συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, με διεθνή ΜΜΕ αλλά και προσωπικότητες παγκόσμιας εμβέλειας, να εγκωμιάζουν την Ελλάδα για τις οικονομικές επιδόσεις και τη σταθερότητα της, η δυνατότητα να γίνουν οι προκλήσεις ευκαιρίες, είναι μεγάλη.
Μεγαλύτερος αντίπαλος είναι η αδράνεια και η αντίσταση στην αλλαγή, που χαρακτηρίζει όχι μόνο το κράτος, (που έχει βεβαίως τα σκήπτρα), αλλά και μεγάλο μέρος της επιχειρηματικότητας.
Το βασικό ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση έχει σήμερα το σθένος να ασχοληθεί σοβαρά με τέτοια κρίσιμα θέματα, ή θα αφεθεί στις επιταγές μιας παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου, που σε σημαντικό βαθμό πυροδότησε η ίδια.
*Διευθυντής του euro2day.gr
