Η τουρκική πρόκληση

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Η ανησυχία είναι έκδηλη και πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους. Αντικείμενο του τελευταίου είναι η Τουρκία και η στάση της στα όσα συμβαίνουν στα σύνορά της με τους τζιχαντιστές.

Στις Βρυξέλλες, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων (EIFA), δια του συνεργάτου του Άντριου Χάμμοντ, προβάλλει ανοικτά τον προβληματισμό του τονίζοντας ότι «η απάντηση της Τουρκίας στο Ισλαμικό Κράτος έχει δημιουργήσει αμηχανία στους παρατηρητές και δεν είναι λίγοι πλέον αυτοί που αναρωτιούνται τί αντιπροσωπεύει η χώρα αυτή στους κόλπους της Ατλαντικής Συμμαχίας». Στο ίδιο κείμενο, ο συνεργάτης του EIFA αναρωτιέται για τις σχέσεις του κόμματος του κ. Ερντογάν με τους σαλαφιστές ακτιβιστές, όπως και με κάποια παρακλάδια της Αλ Κάϊντα. 

Από την πλευρά του, ο Βρεταννός αρθρογράφος των Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς Νταίηβιντ Γκάρντνερ, σε καυστικό άρθρο του υπογραμμίζει ότι η γειτονική μας χώρα όχι μόνον κάθεται και παρακολουθεί την σφαγή των υπερασπιστών του Κομπανί από το ISIS, αλλά εμποδίζει και αυτούς που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια στους αντιτζιχαντιστές μαχητές. «Παρά την εθνικιστική αλαζονεία του προέδρου Ερντογάν και την θέση της Τουρκίας ως δεύτερης μεγαλύτερης στρατιωτικής δυνάμεως στο ΝΑΤΟ, η νεο-ισλαμική ηγεσία της χώρας εμφανίζεται απρόθυμη ή ανίκανη να αποτρέψει το αιματοκύλισμα στο Κομπανί –κάτι που συμβαίνει ενώ τα τεθωρακισμένα βρίσκονται σε απόσταση βολής», γράφει ο Βρεταννός αρθρογράφος.

Για να προσθέσει τα εξής εξόχως ενδιαφέροντα: «Αυτή η άρνηση δράσεως θα έχει ως αποτέλεσμα να σαμποταριστεί το έργο ζωής του Ερντογάν για ειρήνευση με την μεγάλη κουρδική μειονότητα της Τουρκίας. Σε αυτό θα οδηγήσει πιθανή απώλεια του Κομπανί, καθώς οι Κούρδοι εξεγείρονται σε όλη την περιοχή με την στάση της Άγκυρας. Παραμερίζοντας τις διαφορές στις κλίμακες, η πολιτική του Ερντογάν μοιάζει τόσο κυνική όσο με του Στάλιν όταν σταμάτησε τον Κόκκινο Στρατό του στις ανατολικές όχθες του Βιστούλα το 1944 ενώ οι Ναζί έσφαζαν όσους είχαν επιζήσει από την εξέγερση στην Βαρσοβία», έγραψε ο Ντ. Γκάρντνερ. 

«Ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ δεν συμπεριφέρεται έτσι όταν γίνεται κόλαση λίγα μέτρα από τα σύνορά του», φέρεται να σχολίασε κορυφαίος Αμερικανός αξιωματούχος στους Νιου Γιορκ Τάϊμς –και, για όσους θέλουν να καταλάβουν, το σχόλιό του είναι ξεκάθαρο. Υποδηλώνει ότι ο ρόλος και η σημασία της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ είναι πλέον υπό αίρεση, γεγονός που ενέχει μεγίστη στρατηγική σημασία. Διότι, αργά ή γρήγορα, οι κ.κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Αχμέτ Νταβούτογλου θα κληθούν να κάνουν επιλογές και να απαντήσουν στο θεμελιώδες ερώτημα αν θεωρούν το ISIS πιο επικίνδυνο ή όχι από το κουρδικό ΡΚΚ ή το καθεστώς Άσαντ στην Συρία.

Ως γνωστόν, από τότε που το δίδυμο Ερντογάν-Νταβούτογλου στράφηκε αποφασιστικά κατά του Μπασάρ-αλ-Άσαντ, στα μέσα του 2011, η εμφύλια σύρραξη στην Συρία πήρε άλλη τροπή. Υπάρχουν σήμερα μύριες όσες αποδείξεις ότι η τουρκική κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να ανατρέψει για θρησκευτικούς λόγους το καθεστώς Άσαντ, παρείχε πλείστες όσες διευκολύνσεις στους τζιχαντιστές, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων της και τις σχέσεις της με την Ευρώπη. Κύριο μέλημα της Τουρκίας ήταν και είναι η αποφυγή δημιουργίας κουρδικού κράτους από τα 3- με 40 εκατομμύρια Κούρδους που βρίσκονται κατανεμημένοι μεταξύ Τουρκίας, Ιράκ, Συρίας και Ιράν. Έτσι, το πληθυσμιακό έμβρυο για την δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν υπάρχει και προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται, αφ’ ενός, το μαρξιστικής λενινιστικής εμπνεύσεως Κόμμα των Εργατών του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) και, αφ’ ετέρου, η συριακή πολιτική έκφρασή του, που είναι το Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης (PVD) στην Συρία. Το οπλισμένο σκέλος αυτού του τελευταίου, που είναι οι Μονάδες Προστασίας του Κουρδικού Λαού, δίνει την μάχη επιβιώσεως κατά των τζιχαντιστών στο Κομπανί.

Από τον Ιούλιο 2012, το υπό το ΡΚΚ και το PVD κουρδικό κίνημα στην Συρία προσπαθεί να εδραιωθεί πολιτικά στην χώρα, με την δημιουργία δικών του θεσμών και αποδεχόμενο να συνομιλήσει με το καθεστώς Άσαντ. Σαφώς δε, πρόθεση των Κούρδων είναι η δημιουργία συμμαχιών ικανών να οδηγήσουν στην εκκόλαψη μιας ξεχωριστής κρατικής οντότητας. Κάτι τέτοιο, βέβαια, απέχει πολύ από τα νεο-οθωμανικά οράματα του σημερινού Τούρκου πρωθυπουργού κ.Αχμέτ Νταβούτογλου –ο οποίος, ωστόσο, καλείται σήμερα να διαχειριστεί μία εκρηκτική κατάσταση.

Ο νέος Τούρκος πρόεδρος και τ. πρωθυπουργός κ. Ερντογάν, παρά τις συμφωνίες του με τον ηγέτη του ΡΚΚ και καταδικασμένο σε ισόβια Αμπντουλάχ Οτσαλάν, προσφάτως εξομοίωσε το ΡΚΚ με το ISIS, δικαιολογώντας την σκέψη ότι ο πραγματικός λόγος που στέκεται πίσω στο Κομπανί είναι ότι οι υπερασπιστές του ανήκουν στο PVD, ουσιαστικά τον συριακό κουρδικό βραχίονα του ΡΚΚ, με το οποίο η Τουρκία βρίσκεται σε πόλεμο επί τριάντα χρόνια. Ωστόσο, ο κ. Ερντογάν ήταν εκείνος που έχει κάνει περισσότερα από όλους τους Τούρκους ηγέτες για να σταματήσει αυτή η εχθρότητα με τους Κούρδους της Τουρκίας, αψηφώντας του ριζοσπαστικούς εθνικιστές και ανοίγοντας διάλογο με τον Α. Οτσαλάν.

Η σκέψη ήταν να δοθεί στους Κούρδους στην νοτιοανατολική Τουρκία κάποια αυτονομία κυβέρνησης και πολιτισμική ελευθερία, συγκεντρώνοντας παράλληλα το Κουρδιστάν του Ιράκ και τα απελευθερωμένα κουρδικά καντόνια της βορείου Συρίας σε μια σουνιτο-τουρκική σφαίρα, η οποία θα λειτουργούσε ως άμυνα έναντι του τόξου του σιϊτικού Ιράν προς τον Νότο, με πλοκάμια στο Ιράκ, την Συρία και τον Λίβανο. Τώρα ο πρόεδρος Ερντογάν τα θέτει όλα σε κίνδυνο και έχει κατεβάσει στρατό στους δρόμους κουρδικών πόλεων της Τουρκίας, ενώ τα τουρκικά τανκς στέκονται αμέτοχα έξω από το Κομπανί –το οποίο, εάν και όταν πέσει, θα γίνει ισχυρό προπύργιο του ISIS στα 500 μίλια συνόρων της Τουρκίας με την Συρία.

Είναι ηλίου φαεινότερον ότι σήμερα η Άγκυρα βρίσκεται μπροστά σε ένα τεράστιο δίλημμα επιλογής, ικανό να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας. Είναι σαφές ότι το ISIS δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνον με βομβαρδισμούς από τον αέρα. Θα χρειαστούν και χερσαίες δυνάμεις –και αυτές θα αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να τις διαθέσει η Τουρκία, ακόμη και αν η ηγεσία της δεν το επιθυμεί πραγματικά. Η δημιουργία και ισχυροποίηση του ISIS αποτελεί και επίτευγμα της Άγκυρας, η οποία έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των ανταρτικών δυνάμεων στον εμφύλιο της Συρίας, προκειμένου να ανατραπεί το καθεστώς Άσαντ. Είναι όμως γνωστό ότι τα όπλα αυτά, μαζί με πολλά άλλα, κατέληγαν στους ακραίους τζιχαντιστές που σήμερα παρουσιάζονται πάνοπλοι.

Τί θα συμβεί, λοιπόν; Η Άγκυρα θα πολεμήσει στο πλευρό των Κούρδων του Ιράκ και της Συρίας, ή θα προκαλεί αγανάκτηση στους Κούρδους της Τουρκίας, με αναταραχές στο εσωτερικό της; Και αν ακόμα επιμείνει να συνδυάσει την επέμβασή της στο πλευρό της Δύσεως με ανατροπή του Άσαντ, ποιες θα είναι οι σχέσεις της με το Ιράν, το οποίο υποστηρίζει τον Σύρο πρόεδρο; Τελικά δε, οι άθλιες σχέσεις που διατηρεί η Τουρκία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, ποιο βάρος δίνουν στην Άγκυρα στις ανακατατάξεις που πραγματοποιούνται στην Μεσόγειο;