Αναπόφευκτη η περικοπή των συντάξεων

της Μιράντας Ξαφά*

Αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών: Ο νόμος Κατρούγκαλου (Ν. 4387/2016) μείωσε σημαντικά τις νέες συντάξεις που εκδίδονται μετά τις 12.5.2016, αλλά διατήρησε ανέπαφες τις συντάξεις που εκδόθηκαν πριν από αυτό το ορόσημο. Η διατήρηση της προσωπικής διαφοράς για τους παλαιούς συνταξιούχους σημαίνει ότι ένας νέος συνταξιούχος, με τα ίδια χρόνια προϋπηρεσίας και τις ίδιες εισφορές, μπορεί να εισπράττει σύνταξη κομμένη έως 40%! 

Οι μειώσεις των συντάξεων μέχρι 18% από 1.1.2019 που θα προκύψουν από την περικοπή της προσωπικής διαφοράς αποκαθιστούν σε κάποιον βαθμό την ισορροπία μεταξύ των γενεών. Από 1.1.2023, που ξεπαγώνουν οι συντάξεις, κάθε αύξηση στον ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης λόγω «ρήτρας ανάπτυξης» θα συμψηφίζεται με το υπόλοιπο της προσωπικής διαφοράς μέχρι την πλήρη εξάλειψή της. Μόνον τότε οι παλαιοί συνταξιούχοι θα εξισωθούν πλήρως με τους νέους. 

«Ρετιρέ» και ευγενή Ταμεία: Ένα μεγάλο τμήμα των παλαιών συνταξιούχων (προ 12.5.2016) που προστατεύονται από την προσωπική διαφορά του κ. Κατρούγκαλου αποτελείται από αυτούς που βγήκαν στην σύνταξη μεταξύ 50 και 62 ετών, με συντάξεις που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις εισφορές τους. Περιλαμβάνουν τα «ρετιρέ» των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, καθώς και συνταξιούχους των «ευγενών Ταμείων» που επιδοτούνταν από φόρους υπέρ τρίτων (Ταμεία δικηγόρων, μηχανικών και δημοσιογράφων). 

Τα τελευταία στοιχεία που αποτυπώνονται στην βάση δεδομένων Ήλιος (Μάρτιος 2018) δείχνουν ότι οι συνταξιούχοι γήρατος κάτω των 66 ετών είναι το 20% του συνόλου (391.221 άτομα επί συνόλου 1.965.427), αλλά τούς αναλογεί το 25% της συνταξιοδοτικής δαπάνης (5,8 δισεκατομμύρια, επί συνόλου 23,2 δισεκατομμυρίων ευρώ). Σε μηνιαία βάση, η μέση σύνταξη των συνταξιούχων κάτω των 66 ετών ανέρχεται σε 1.242 ευρώ, ενώ η μέση σύνταξη των άνω των 66 ετών είναι μόλις 918 ευρώ. Είναι κοινωνικά δίκαιο αυτό; Οι περικοπές που έρχονται από 1.1.2019 ορθώς θα επηρεάσουν κυρίως τους σχετικά νέους συνταξιούχους που εισπράττουν συντάξεις πολύ πάνω από τις εισφορές τους.

Οι συντάξεις επιβαρύνουν την παραγωγή: Σε ένα αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα χωρίς αποθεματικά όπως το ελληνικό, οι συντάξεις επιβαρύνουν τους εργαζόμενους και τους εργοδότες που καταβάλλουν εισφορές. Το ακάλυπτο τμήμα των υποχρεώσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος καλυπτόταν με δανεισμό πριν από την κρίση και με φορολογικά έσοδα τώρα που ισχύουν ασφυκτικοί δημοσιονομικοί περιορισμοί. Το 70% της αύξησης του δημοσίου χρέους την δεκαετία 2000-2010 προήλθε από τις συντάξεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, η δαπάνη για συντάξεις αυξήθηκε από 14,8% του ΑΕΠ το 2010 σε 17,7% το 2015, καθώς οι συντάξεις μειώθηκαν λιγότερο από το ΑΕΠ. 

Η καταστροφική διαπραγμάτευση τού 2015 βύθισε την οικονομία σε ύφεση, εντείνοντας το πρόβλημα. Μετά την μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου, η δαπάνη για συντάξεις παραμένει γύρω στο 17% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας κατά πολύ την σχετική δαπάνη στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ οι εισφορές καλύπτουν λιγότερο από τις μισές υποχρεώσεις. Οι πιστωτές θεωρούν ότι η περικοπή των συντάξεων είναι απαραίτητη για την βιωσιμότητα του Ασφαλιστικού, που συνδέεται άμεσα με την βιωσιμότητα του χρέους. Προσβλέπουν σε μία εκ βάθρων αναδιάρθρωση των δαπανών και των εσόδων του Δημοσίου για να γίνουν πιο φιλικά προς την ανάπτυξη και να δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος για κοινωνικές δαπάνες και μειώσεις φόρων. 

Σήμερα, το ένα πέμπτο των φορολογικών εσόδων επιδοτεί το ασφαλιστικό σύστημα, ενώ λείπουν βασικές προμήθειες από τα νοσοκομεία και τις μεταφορές. Οι πιστωτές, επομένως, δεν πρόκειται να αποδεχθούν «ισοδύναμα» μέτρα αντί για περικοπή συντάξεων, ακόμη και αν επιτυγχάνεται ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ.

Ο κ. Τσίπρας και η κυβέρνησή του απλώς παίζουν πολιτικά παιχνίδια όταν αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να μην περικοπούν οι συντάξεις. Δεν τολμούν να το δηλώσουν ανοικτά πριν εκταμιευτεί η τελευταία δόση του προγράμματος, που καθυστέρησε λόγω της παράτασης του ευνοϊκού καθεστώτος ΦΠΑ σε πέντε νησιά του Αιγαίου χωρίς την έγκριση των δανειστών. Τα πισωγυρίσματα στις μεταρρυθμίσεις υποσκάπτουν την αξιοπιστία της χώρας και την πολυπόθητη επιστροφή στην κανονικότητα και στις αγορές.